Papua Guinea Mpya

Papua Guinea Mpya, rasmi Dola Huru la Papua New Guinea (Kwa Tok Pisin Independen Stet bilong Papua Niugini) ni nchi iliyoko Oceania inayojumuisha nusu ya mashariki ya kisiwa cha New Guinea na visiwa vya pwani huko Melanesia, eneo la kusini-magharibi mwa Bahari ya Pasifiki kaskazini mwa Australia. Ina mpaka wa nchi kavu na Indonesia upande wa magharibi na majirani Australia upande wa kusini na Visiwa vya Solomon upande wa mashariki. Mji mkuu wake, ulioko kwenye pwani yake ya kusini, ni Port Moresby. Nchi hiyo ni nchi ya tatu ya kisiwa kwa ukubwa duniani, ikiwa na eneo la 462,840 km2 (178,700 sq mi)

Dola Huru la Papua Guinea Mpya Independen Stet bilong Papua Niugini (Tok Pisin) Gau Hedinarai ai Papua–Matamata Guinea (Hiri Motu)
Bendera Nembo
Kaulimbiu: Umoja katika utofauti
Wimbo wa taifa: "O Arise, All You Sons"
Eneo la Papua Guinea Mpya katika dunia Ramani ya Papua Guinea Mpya
Mji mkuu na mkubwa	Port Moresby
Lugha rasmi	Kiingereza, Tok Pisin, Hiri Motu, Lugha ya Ishara ya PNG
• Mfalme	Charles III
• Gavana Mkuu	Bob Dadae
• Waziri Mkuu	James Marape
• Sheria ya Papua Guinea Mpya	1 Julai 1949
• Uhuru na kutambuliwa	16 Septemba 1975
Eneo
• Jumla	km2 462,840 (ya ya 54)
• Maji (asilimia)	2%
Idadi ya watu
• Kadirio la 2021	11,781,559
• Msongamano	25.5/km2
PLT (PPP)	Kadirio la 2023
• Jumla	▲ $41.785 bilioni
• Kwa kila mtu	▲ $3,403
PLT (Kawaida)	Kadirio la 2023
• Jumla	▲ $31.692 bilioni
• Kwa kila mtu	$2,581
HDI (2023)	0.576 kati
Gini (2009)	41.9
Sarafu	Kina (PGK)
Majira ya saa	UTCUTC+10, +11 (PNGST)
Upande wa magari	Kushoto
Msimbo wa simu	++675
Jina la kikoa	.pg

Wanakijiji huko Kerepunu, British New Guinea, 1885.

Papua Guinea Mpya ina utajiri mkubwa wa lugha na utamaduni, ikiwa na zaidi ya lugha 800 zinazozungumzwa – idadi kubwa zaidi ya lugha katika nchi yoyote duniani. Wakazi wake ni mchanganyiko wa makabila ya Kipapua, kila kabila likiwa na utambulisho wake wa kiutamaduni, kijamii na kisiasa. Lugha rasmi ni Kiingereza, Tok Pisin, Hiri Motu na Lugha ya Ishara ya Papua Guinea Mpya, lakini lugha za kienyeji bado zinaendelea kutumika kwa wingi katika maisha ya kila siku.

Ingawa nchi hiyo ilipata uhuru kutoka Australia mwaka 1975, bado inatambua Mfalme wa Uingereza kama mkuu wa nchi kwa mfumo wa ufalme wa kikatiba. Uchumi wake unategemea sana sekta ya uchimbaji madini kama dhahabu, shaba na gesi asilia, lakini pia inakumbwa na changamoto za miundombinu, huduma za afya, elimu, na usalama. Papua Guinea Mpya pia inakabiliwa na matatizo ya mabadiliko ya tabianchi kutokana na nafasi yake ya kijiografia, pamoja na migogoro ya kijamii inayochangiwa na tofauti za kikabila na ukosefu wa maendeleo ya kijumla.

Historia

Inakadiriwa kwamba watu wa kwanza walifika huko miaka 42,000-45,000 KK.^[1]

Watu

Kati ya wakazi, wengi wanaishi katika mazingira asili,^[2] ambayo kwa kiasi kikubwa hayajachunguzwa na wataalamu.^[3]

Asilimia 18 tu wanaishi mijini.^[4]

Nchini Papua Guinea Mpya kuna lugha za asili zaidi ya 800 (angalia orodha ya lugha za Papua Guinea Mpya).^[5] Hiyo inaonyesha kwamba ni kati ya nchi zenye tofauti kubwa zaidi katika utamaduni.

Upande wa dini, Ukristo unafuatwa na 96% ya wakazi.^[6] kati ya madhehebu, linaongoza Kanisa Katoliki (27.0%), likifuatwa na Walutheri (19.5%).

Tazama pia

• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi