Клівы

Клівы́^[2] — вёска ў Хвойніцкім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіць у склад Судкоўскага сельсавету.

Клівы
трансьліт. Klivy
Дата заснаваньня:	перад 1560 годам[a]
Былая назва:	Клевцы, Клевы
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Хвойніцкі
Сельсавет:	Судкоўскі
Насельніцтва:	▲102 чал. (2021)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2346
Паштовы індэкс:	247625
СААТА:	3254816022
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	51°54′41″ пн. ш. 29°49′45″ у. д.
Клівы на мапе Беларусі ± Клівы Клівы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Герб Корчак роду Есманаў^[3].

У рэвізіі Мазырскага староства, выкананай каралеўскімі камісарамі панамі Рыгорам Валовічам і Мікалаем Нарушэвічам да 8 кастрычніка 1560 году, тэкст якой вядомы з актавай кнігі 1777 году, мяжа сяла Загальля і Клевоў вызначана наступна: «ад мяжы Алексіцкай ад рэчкі Рабца балотам Чарнышоўскім (Чорнаўшчынскім?) да мосту Каравога, ад мосту ў Мутніцы да мяжы Нямірчай, вострава Супорнага, ад Супорнага да селішча Настольля, ад таго селішча да Гала Калінкі [Галынкі^[4]], ад Калінкі (Галынкі) да балота Сновага [Цесновага^[4]], тым балотам у рэчку Рабец... Шырыня грунту ад рэчкі Рабец да селішча Настольля ўздоўж на паўтрэці мілі, а ўпоперак да Каменкі да Прозічы на мілю». Засьведчана, што ловаў звярыных, акрамя асобных пераходаў, няма. І што падданыя тых сёлаў супольна з баярынам Стафанам маюць астравы Ляды, Сычоў і Вастровіч з бортнымі дрэвамі, зь якіх даніну плацяць^[5]. Тое, відавочна, і было найранейшай згадкай пра Клівы (Клевы) ў пісьмовых крыніцах. Жніўнем 1563 году датаваны рэестар раздачы каралём Жыгімонтам Аўгустам маёнткаў шляхце, якая пазбавілася сваіх уладаньняў у Полацкім ваяводзтве, акупаваным войскамі цара Івана Грознага. У ім сказана: «Павлу а Давыду Есманомъ у волости Мозырскои — село Загале, Клевцы»^[6].

Загальскае староства ў канцы XVIII ст.

Надалей у прывілеі Давыду Есману, датаваным 25 днём лютага 1585 году, кароль Стэфан Баторы, зважаючы на тое, што пан Давыд «на служъбахъ господаръскихъ… под Полоцкомъ, под Луками и под Псковом з нелитованьемъ здоровъя своего, не жалуючы утраты маетъности своее противъ непрыятелю нашому великому князю московскому статечъне и мужъне застановялъсе», падараваў шляхцічу «до жывота его», акрамя іншых добраў, «село Клевы, которое в першой данине^[b] отъ насъ г(о)с(по)д(а)ра маетъ, в немъ дымовъ двадцать шест» «у волости старостъва Мозырского, пры селе Загальи»^[7].

Да Люблінскай уніі 1569 году Клівы адміністрацыйна належалі да Мазырскага павету Кіеўскага ваяводзтва, пасьля — да Мазырскага павету Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага.

У XVII—XVIII стагодзьдзях вёска ўваходзіла ў Загальскае староства. Паводле рэвізіі 1716 году wieś Klewy складалі шэсць^[c] дымоў: гаспадары Іван Скопіч, Кірыла Малыш, Сьцяпан Гладчанка, Антон Чэркас, Гаўрыла Бачэнка, Апанас Лук’яненка плацілі старосьце князю Дамініку Яну Шуйскаму, акрамя дзякла, чыншу 7 злотых, 15 грошаў, даніны мядовай 14 бельцаў^[8].

Надалей пра вёску Клівы з 14 дварамі ў добрах староства Загальскага маецца зьвестка ў матэрыяле Генэральнай візытацыі Загальскай Сьвята-Траецкай уніяцкай царквы Мазырскага дэканату, праведзенай а. Эліяшам (Ільлёй) Бародзічам, протанатарыем апостальскім дыяцэзіі Пінскай і Тураўскай, датаванай 9-м днём лютага 1778 году. У візытацыі, выкананай 10 студзеня 1787 году каад'ютарам пінскім і тураўскім Язафатам Булгакам, сказана, што ў Клівах было ўжо 20 двароў^[9].

Расейская імпэрыя

Вёска Клевы, мястэчка і двор Загальле на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Клівы апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году — у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году Менскай губэрні Расейскай імпэрыі^[10]. На 1795 год вёска Клевы, як і 12 іншых паселішчаў Загальскага староства, належала «малолетнему Станиславу Бужинскому по жизни его», але была ў арэндзе ў судзьдзі Вінцэнція Жука^[11]. Тады ў ёй налічвалася 19 двароў, 51 жыхар мужчынскага і 42 жаночага полу^[12].

Клівы, Гноеў, Барысаўшчына на мапе Ф. Ф. Шубэрта. 1850 г.

Як вынікае з матэрыялаў шляхецкай рэвізіі 1811 году, дыспанэнтам Загальскага казённага маёнтку на той час выступаў абшарнік Тадэвуш Солтан^[13]. У ходзе рэформы П. Д. Кісялёва ў межах названага маёнтку, да якога належалі і Клівы, была ўтворана воласьць^[d] з управай, згаданая ў 1848 годзе.^[14]. На 1850 год у вёсцы 20 двароў, 136 жыхароў^[1]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 129 жыхароў вёскі Клівы абодвух полаў былі прыхаджанамі Загальскай Сьвята-Траецкай царквы, а 33 жыхары зьяўляліся парафіянамі Юравіцкага касьцёлу Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі^[15].

У парэформавы пэрыяд Клівы адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. У кліравой ведамасьці Загальскай царквы 1869 году сказана, што за 2 вярсты ў 19 і 1/2 двара^[e] вёскі Клевы жылі 78 мужчын і 75 жанчын зь ліку яе прыхаджанаў^[16].

На пачатак 1870 году тут — 63 мужчынскія душы з былых дзяржаўных сялянаў, прыпісаных да Кліўскога сельскага таварыства^[17]. Згодна са зьвесткамі на 1876 і 1879 гады, Клівы большай часткай жыхароў заставаліся ў прыходзе Загальскай царквы^[18].

Паводле перапісу 1897 году — 58 двароў, 298 жыхароў^[1]. На 1909 год у Клівах налічваўся 61 двор з 362 жыхарамі^[19].

Найноўшы час

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Клівы ў складзе Хвойніцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага^[20].

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР. Паводле запіскі пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда» на 15 красавіка 1921 году ў Клевах працавала школа першай ступені (пачатковая) з 54 вучнямі^[21].

Вёска Клівы на мапе 1924 г.

Пасьля другога ўзбуйненьня БССР з 8 сьнежня 1926 году Клівы — цэнтар сельсавету ў Хвойніцкім раёне Рэчыцкай акругі. З 9 чэрвеня 1927 году — у складзе Гомельскай акругі. На 1930 год у вёсцы было 103 двары з 543 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас «Баявік», працавалі торфараспрацоўчая арцель (з 1926) і кузьня^[1]. 23 жніўня 1937 году да сельсавету далучана тэрыторыя скасаванага Паташынскага нацыянальнага польскага сельсавету, цэнтар перанесены ў вёску Загальле, сельсавет перайменаваны ў Загальскі. З 20 лютага 1938 году — у Палескай вобласьці.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на франтах загінулі і прапалі безь вестак 84 вяскоўцы. Відавочцамі засьведчаныя расстрэлы і вываз у Нямеччыну дзесяткаў жыхароў Клівоў, што апынуліся пад акупацыяй^[22].

З 8 студзеня 1954 году — у складзе Гомельскай вобласьці. 16 ліпеня 1954 году Загальскі сельсавет быў скасаваны, а тэрыторыя далучана да Барысаўшчынскага сельсавету^[23]. Паводле перапісу 1959 года ў Клівах налічвалася 600 жыхароў. У складзе саўгаса «Хвойніцкі» з цэнтрам у вёсцы Казялужжа^[1].

Да 1 сьнежня 2009 году вёска ўваходзіла ў склад Казялузскага сельсавету^[24].

Насельніцтва

• 2021 год — 55 двароў, 102 жыхары^[25]

Асобы

• Уладзімер Гардзеенка (нар. 1936) — беларускі мастак, пэдагог.
• Мікалай Гардзеенка (нар. 1938) — беларускі архітэктар.

Заўвагі

1. Не з XIX ст., як пісаў С. В. Марцэлеў^[1]
2. Брат Павал спачыў у 1565 г., таму зараз кароль Стэфан асобным прывілеем пацьвердзіў права на добры ўжо аднаму пану Давыду. Падараваныя ў 1563 г. каралём Жыгімонтам Аўгустам, апошнім зь Ягелонаў, Клевцы, як можна меркаваць, зыходзячы з памяншальнай формы назвы паселішча, былі ўсяго хіба нейкім прыдаткам сяла Загальле. І значная колькасць дымоў у Клевах на 1585 год — заслуга самога Д. Есмана, бо ён тое месца «людми осадилъ».
3. Прынамсі, столькі было ўлічана.
4. Ня варта блытаць з валасьцямі парэформавага часу — адміністрацыйнымі адзінкамі ў складзе паветаў.
5. Так запісана ў крыніцы. Але, як засьведчыў іерэй Расьціслаў Бандарэнка, меліся на ўвазе ня ўласна сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.