Крупкі

горад у Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia

Крупкі
Remove ads

Кру́пкіместа ў Беларусі, на рацэ Бабры. Адміністрацыйны цэнтар Крупскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 8650 чалавек[1]. Знаходзяцца за 121 км на паўночны ўсход ад Менску, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Крупкі (лінія МенскВорша); на аўтамабільнай дарозе МенскВорша.

Хуткія факты

Крупкі — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), колішняя сталіца графства. Да нашага часу тут захавалася сядзіба Сьвяцкіх у стылі мадэрну, помнік архітэктуры пачатку XX ст.

Remove ads

Назва

Існуе некалькі вэрсіяў, але навуковай можна лічыць адну — тапонім Крупкі[2] мае водна-рачное паходжаньне: паселішча ўзьнікла ў міжрэччы ракі Крупкі, што ўпадае ў раку Бобр. Таксама існуе народнае паданьне: згодна зь ім Крупкі ўтварыліся на месцы падвор’я сквапнага бацюшкі, якому не атрымалася падмануць свайго работніка (пазьней людзі жартавалі зь яго «а, гэта той, што крупак набаўляў»)[3].

У гістарычных крыніцах паселішча ўпамінаецца пад назвай Крупка.

Remove ads

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Імаверна, Крупкі ўзьніклі ў сярэдзіне XVI ст. на землях маёнтку Шыйкі. Паселішча ўваходзіла ў склад Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва і знаходзілася ў валоданьні Сангушкаў[4].

У 1613 годзе на мапе Вялікага Княства Літоўскага Тамаша Макоўскага Крупкі значацца як мястэчка[5]. У 1627 годзе ўладальнік мястэчка Сымон Самуэль Сангушка перадаў яго сваёй жонцы Алене Корвін-Гасеўскай, у гэты час тут было 26 дымоў. Згадваецца ў інвэнтары 1653 года як мястэчка Крупка ці Сангушкаў, цэнтар аднайменнага маёнтка[6]. На 1667 год колькасьць дымоў узрасла да 60, існаваў млын[7].

У XVIII ст. Крупкі сталі цэнтрам графства[7]. На 1790 год тут было 82 дымы[7].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Крупкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Сеньненскім павеце Магілёўскай губэрні. У канцы XVIII ст. мёнтак перайшоў у валоданьне Сьвяцкіх[8]. У 1859 годзе тут працавала мукамольная мануфактура.

На 1880 год у Крупках існавалі два млыны, на якіх выраблялася «найдалікатнейшая мука пшонная, што пад назвай Крупецкай альбо Крупчаткі развозілася да найгалоўнейшых местаў»[9]. У 1896 годзе Караль Сьвяцкі заснаваў фабрыку запалкавай саломкі. На прадпрыемстве працавала больш за 50 чалавек, вялікую частку прадукцыі вывозілі ў Амэрыку. На 1897 год у мястэчку налічвалася 186 двароў, працавалі гарбарны і маслабойны заводы, пошта і тэлефонны аддзел, расейская царкоўнапрыходзкая школа, царква, сынагога, 4 юдэйскія малітоўныя дамы, 24 крамы, карчма, заезны двор, гуртовы вінны магазын; штогод праходзілі кірмашы 29 жніўня і 9 сьнежня. У 1900 годзе ў Крупках адкрылася лесапільня. На 1910 год у мястэчку было 190 будынкаў.

У Першую сусьветную вайну 26 лютага 1918 году Крупкі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Крупкі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, у Барысаўскі павет («падраён») Менскага раёну[10]. У 1924 годзе Крупкі сталі цэнтрам раёну (з 1938 году ў Менскай вобласьці). 27 верасьня 1938 году паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 1 ліпеня 1941 да 28 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1991 годзе Крупкі атрымалі статус места. У 1999 годзе афіцыйна зацьвердзілі мескі герб.

Remove ads

Насельніцтва

Дэмаграфія

  • XIX стагодзьдзе: 1861 год — 701 чал.; 1897 год — 1523 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1910 год — 1809 чал.; 1926 год — 2097 чал.; 1939 год — 3455 чал.; 1977 год — 5,5 тыс. чал.[13]; 1997 год — 8,9 тыс. чал.[14]; 1998 год — 8,7 тыс. чал.[15]
  • XXI стагодзьдзе: 2004 год — 8,3 тыс. чал.; 2006 год — 8 тыс. чал.; 2009 год — 8675 чал.[16] (перапіс); 2010 год — 8,6 тыс. чал. [17]; 2016 год — 8630 чал.[18]; 2017 год — 8680 чал.[19]; 2018 год — 8650 чал.[1]

Рэлігія

У Крупках дзеюць царква Сьвятога Мікалай і касьцёл Сьвятога Язэпа з парафіяльным цэнтрам.

Адукацыя

У Крупках працуюць гімназія, сярэднія і музычная школы.

Мэдыцына

Мэдычные абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня.

Культура

Дзеюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назваГістарычная назва
Інтэрнацыянальная вуліца (з 15.05.1925 г.)Шырневіцкая вуліца
Камсамольская вуліца (з 15.05.1925 г.)Лазьневая вуліца
Леніна вуліца (з 15.05.1925 г.)Барысаўская вуліца
Савецкая вуліца (з 15.05.1925 г.)Паштовая вуліца[20]

Эканоміка

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, харчовай, лёгкай прамысловасьці.

Больш інфармацыі Пералік прамысловых прадпрыемстваў Крупак ...

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дзее Крупскі гістарычна-краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гатэлі «Крупчанка»[21].

У Крупках стаіць бюст касманаўта Ўладзімера Кавалёнка, які нарадзіўся ў сяле Белым Крупскага раёну.

Славутасьці

Страчаная спадчына

  • Царква (ХІХ ст.)

Галерэя

Крыніцы

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads