Лукомаль

Луко́маль, Лу́камля, Луко́мля^[1] (Луко́мль^[1]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Лукомцы. Цэнтар сельсавету Чашніцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 554 чалавекі. Знаходзіцца за 20 км на поўдзень ад Чашнікаў, за 5 км на поўнач ад Новалукомлю; на шашы Р62.

Лукомаль лац. Łukomal
Першыя згадкі:	1078
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Чашніцкі
Сельсавет:	Лукомальскі
Насельніцтва:	554 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2133
Паштовы індэкс:	211161
СААТА:	2251830071
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°42′32″ пн. ш. 29°9′4″ у. д.
Лукомаль на мапе Беларусі ± Лукомаль Лукомаль
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Лукомаль — старажытны крывіцкі горад і даўняе места гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), колішняя сталіца ўдзельнага княства і рэзыдэнцыя князёў Лукомскіх, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага^[2]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся Мікольскі манастыр і францішканскі кляштар.

Гісторыя

Лукамля, з мапы 1613 г.

Раньнія часы

Лукомаль узьнік у IX стагодзьдзі як горад крывічоў, першы пісьмовы ўпамін пра Лукомаль зьмяшчаецца ў «Павучаньні» Ўладзімера Манамаха ў зьвязку з падзеямі 1078 году. Імаверна, у XII ст. ён стаў сталіцай удзельнага княства^[3], але ў тагачасных крыніцах аніводнага князя гэтае зямлі не ўпамінаецца^[4].

Вялікае Княства Літоўскае

У XIV стагодзьдзі Лукомскае княства далучылася да Вялікага Княства Літоўскага, места знаходзілася ў валоданьні князёў Лукомскіх. У 1386 годзе па доўгай аблозе Лукомскі замак узяў Андрэй Альгердавіч. У 1392 годзе выхадцы з Валыні заснавалі ў месьце Мікалаеўскі манастыр^[5]. У Сьпісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх (канец XIV ст.) Лукомаль значыцца сярод «літоўскіх» замкаў. У творы пра цуды сьвятога Міколы, складзеным у Лукомлі паміж 1402 і 1415 гадамі, адзначалася, што цуды «ў Лукомлі стварыся ў Літоўскай зямлі»^[6].

За часамі Інфлянцкай вайны ў 1563 годзе маскоўскія захопнікі на чале з Іванам IV Тыранам ушчэнт зруйнавалі Лукомаль, а ягоных жыхароў вывезьлі ў рабства. Замак больш не аднаўляўся^[7]. У XVII стагодзьдзі Лукомаль пераўтварыўся ў мястэчка, у складзе Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. Тут дзеяў кляштар францішканаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Лукомаль апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Сеньненскім павеце Магілёўскай губэрні. У XIX—XX стагодзьдзях мястэчка знаходзілася ў валоданьні Храпавіцкіх, Мілашаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Лукомаль занялі войскі Нямецкай імпэрыі^[8].

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лукомаль абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У сакавіку 1924 году Лукомаль вярнулі БССР, дзе ён стаў цэнтрам сельсавету. На 1940 год тут было 220 двароў, на 1999 год — 215.

У 2000-я гады Лукомаль атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1882 год — 1428 чал., у тым ліку праваслаўных 278 муж. і 279 жан., юдэяў 456 муж. і 415 жан.^[9]
• XX стагодзьдзе: 1940 год — 750 чал.; 1999 год — 525 чал.^[10]
• XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2005 году — 471 чал.; 2010 год — 554 чал.

Інфраструктура

У Лукомлі працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, клюб, бібліятэка.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Гарадзішча (VI—IX стст.)
• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Лукомскі замак (XIV ст.)
• Касьцёл і кляштар францішканаў (1636)
• Манастыр Сьвятога Мікалая (1397)