Племя пяці родаў

«Племя пяці родаў» (Расшыфраваньне тапоніма Літва на думку Івана Ласкова) — канцэпцыя аб фіна-вугорскім паходжаньні летапіснай Літвы вылучаная пісьменьньікам Іванам Ласковым^[1]. Ласкоў сьцьвяржае, што родаснае комі-перьмякам племя літва прыйшло ў Беларусь зь берагоў дунайськай рацы Олт^[2][3].

Калюмны

Ласкоў прыводзе фіна-вугорскія гідронімы й імёны ў Беларусі й Старажытнай Літве, выкарыстоўваючы фінскую этымалёгію й гідранімію як аргумэнт^[4]. На яго думку, назва Літва таксама мае фіна-вугорскае паходжаньне, яе назву І. Ласкоў пераклаў як «Племя пяці родаў».

Гісторыя

Фіна-вугорскія плямёны абсягам свайго расьсяленьня яшчэ ў дагістарычныя часы з поўначы ахоплівалі і тэрыторыю сучаснай Беларусі^[1].

Як сьведчаць гістарычныя дакумэнты, яшчэ ў 12 стагодзьдзі на берагах ракі Олт (прыток Дунаю, Румынія) існавала вобласьць літва. На шляху ад Олта да Беларусі сустракаецца немала пермскіх гідронімаў. А значыць, заключае Ласкоў, племя літва прыйшло ў Беларусь зь берагоў ракі Олт. Олт у перакладзе “балоцісты балотны”, а літва – “балотнае племя”. Такім чынам, жывучы на балотах па Дунаю й Олту, “літва” і ў Беларусі заняла балоцістую мясцовасьць^[5].

Да пачатку 14 ст. летапісная літва поўнасьцю славянізавалася. Этнонім літва поўнасьцю пераходзіць спачатку на аўкштайтаў, а затым на жамойтаў. А на тэрыторыі Беларусі так і засталіся назвы з асноваю – олт: Олтуш, Олта, Волта. Сувязь гэтых назваў з Олтам прызнае й вядомы беларускі тапаніміст В. А. Жучкевіч^[6][5].

На думку Ласкова, князі Літвы былі угра-фінамі, і не мелі нічога агульнага з сучаснымі летувісамі^[2], іх прозьвішчы, як кажа Ласкоў, былі ня балцкія (жмудзкія), а фіна-вугорскія. Так, Вітаўт па комі-пермяцкі азначае пяты; Жыгімонт — страшны чалавек; Скірмунт — сярдзіты чалавек; Мендоўг — чалавек, які можа стукнуць, выцяць; Віцень — чалавек з пажаўцелым тварам; Вайшалак — дзікі, ня прыручаны; Альгерд — жывая чырвань; Ягайла — малады сасоньнік; Скіргайла — злы, сярдзіты...

    Думаецца, што пасьля сказанага, уся гісторыя Вялікага Княства Літоўскага асьвятляецца новым сьвятлом, незразумелае робіцца зразумелым. Калі сьцьвярджаецца на падставе летапісных крыніц, што Міндоўг спачатку вылучыўся сярод літоўскіх князёў і падпарадкаваў іх сабе, то мы павінны разумець, што тут гаворка ідзе пра князёў угра-фінаў, да якіх сучасныя літоўцы ня маюць ніякіх адносінаў

Тое-ж самае Ласкоў зальключае й пра Ягайлу й Гэдыміна: “Такім чынам, выходзіць, што продкі сучасных літоўцаў аўкштайты й жмудзь выконвалі ў Вялікім Княстве Літоўскім, названым па імю зусім іншага племя, падпарадкаваную ролю.

Тапонім

Адной с варыяцый перакладу Літвы Ласкоў вызначае племя пяці рэк: Дняпро, Прыпяць, Дзьвіна, Нёман. Пятая - Бярэзіна. Ва ўсе гэтыя рэкі упадаюць мае “ва”. “Ва” ў Беларусі няма толькі на ўсход ад Дняпра, таму з “пяці рэк” выключаецца Сож. .Ласкоў разглядае мноства беларускіх гідронімаў і інтэрпрэтуе іх як пермьскія, ён сьцьвярджаў, што старажытналітоўская мова знаходзілася ў адной групе з комі-пермяцкай^[1]. А сама назва Літва (Лахва) таксама зьяўляецца фіна-вугорскай, з-за заканчэньня на ”ва”. Ён інтэрпрэтуе назву Літва як ”Пяць родаў”, (Пяць вялікіх разгалінаваных сем'яў^[1])

	Што “ва” было азначэньнем такой субстанцыі, сьведчыць і адсутнасьць для азначэньня жыцьця такога ж кароткага, першаснага слова, як “ва”, “пу”, “бі”, “ві”, у комі-пярмяцкай мове. Цяпер “жыцьцё” па-комі-пярмяцку “олöм”: як сказана у слоўніку, гэтае слова ўтворанае ад “овны” (жыць).

Правадыры

• Князь Олтуш^[3], уцякаючы ад ворагаў, прывёў на вёску Олтуш свой народ. “І спадабаліся князю Олтушу гэтыя мясьціны: возера, поўнае рыбы, лясы, поўныя зьвяроў, лугі з высокімі травамі. І вырашыў князь абаснавацца тут са сваім народам. Але ворагі высачылі князя зь яго людзьмі. І выйшаў князь на бой, і быў забіты. А возера тое, на беразе якога біўся князь, назвалі ў яго гонар Олтускім. А вёску сваю назвалі прышлыя людзі Олтуш, так, як звалі іх князя”. Гэтая легенда нагадвае вэрсыю навукоўцаў, зыходзячы зь якой назва Олтуш ідзе зь пермскай мовы.

	Той князь, яго звалі Олтуш, прывёў людзей на нашу зямлю не таму, што шукаў лепшага месца. Бяда зь іхняй краінай вялікая здарылася. Войска татарскае з усходу як пайшло, дык якім бы ты харобрым ні быў, усё роўна не адбіўся б. І не таму, што стаміўся ці меч ступіўся, а таму, што надта ж многа ворагаў было. Бачылі калі, як падчас паводкі па рацэ вада струменіць? Ну вось, дык здараецца, што яна на сваім шляху ўсё змывае, зьнішчае й далёка куды заносіць. Нават асілак дуб, які таўшчэразнасьцю й аграмаднасьцю ствараў уражаньне непарушнага дрэва, не вытрымліваў і з каранямі ляцеў усьлед за вадою, адно толькі пакручваўся, нібы лазінка. Бо што зробіш, калі сіла сілу зламала! Так і з Олтушам атрымалася.[3].[7]

Этымалёгія князёў

Імя	Фіна-вугорскі варыянт	Тлумачэньне імені
Міндоўг	Мендоўг	“Мяне ўдарыў”, “той, хто мне сунуў”
Жыгімонт	“Жыга” + “мунт”	Страшны Чалавек
Вітаўт	“Віт” + “аўт”	Пятае дзьіця
Віцень	“Віт” + “ен”	Пяты бог
Вігунт	“Віт” + “гöнтöм”	Голы, без воўны, без пёраў
Войшалк	“Вой” + “шал”	Дзікі, не прыручаны
Альгерд	“Оль” + “Гöрд” , або “Овгерд” (“Овны”)	Жывая чырвань
Кейстут	“Кыйс”, “Кунігас”	“Малады сасоньнік, бацькоўская вада
Скіргайла	“Скір” + “айла”	Бацькоўская вада (“як дзьве кроплі вады”, г. зн. “падобны да бацькі”)
Сьвідрыгайла	Сві + дрыг + ай + ла	Нарадьзіўся неяк нязвычна хутка

Гл. таксама

• Цюркізмы ў беларускай мове
• Імёны ліцьвінаў
• Ліцьвінства