Міндоўг (імя)

Міндоўг (Міндог, Міндак, Мендак, Мендаг, Мэндаг, Мэндах), Міндаў — мужчынскае імя.

Mindach
Паходжаньне
Мова(-ы)	германскія
Утворанае ад	Minno + Davo Meyn + Dago
Іншыя формы
Варыянт(ы)	Міндаў, Міндог, Міндак, Мэндаг, Мэндах
Зьвязаныя імёны	Даўмен
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Міндоўг»

Паходжаньне

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Мэндах або Міндах (Mendoch, Mindach^[1]) — імя германскага паходжаньня^[2]. Іменная аснова -мін- (-мен-) (імёны ліцьвінаў Мінят, Альмін, Асьміна; германскія імёны Miniatus, Almin, Osminna) паходзіць ад гоцкага minan 'менаваць, памятаць, любіць'^[3], minthi 'памяць'^[4], а аснова -даў(г)- (імёны ліцьвінаў Даўгерд, Даўгер, Даўят; германскія імёны Daugaard, Dauharjis, Dowyatt) — ад гоцкага daug 'годна', бургундзкага daugjis 'здольны, годны'^[5][6]. Такім парадкам, імя Міндоўг азначае «здольны мысьленьнем»^[7] (тое ж, што і імя Даўмен). Паводле іншага тлумачэньня^[8][9], імя Міндоўг азначае «магутны дабрынёй» і складаецца з асноваў магін- (мэйн-) (імёны ліцьвінаў Мэйнар, Мэйнарт; германскія імёны Meinar, Meinart), якая паходзіць ад стараверхненямецкага magan, стараісьляндзкага megin, стараангельскага maegen 'сіла, магутнасьць, улада'^[10], і -даг- (-дак-) (імёны ліцьвінаў Дагейка, Дакель, Ядаг; германскія імёны Dagiko, Dacilus, Adago), якая паходзіць ад германскага daga 'палымяны, зіхатлівы, яркі, бліскучы'^[11]. Адзначалася германскае імя Megindag^[12] (Meindag^[1], Meindac)^[13], а таксама магчымасьць пераходу Dagh > Daw у германскіх мовах^[14][15].

Прозьвішча Mindach шырока бытавала ў Памор’і^{[16][17][18][19]}.

Апроч таго, гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» зьвяртае ўвагу на старажытнае кельцкае імя Mynyddog^[20] (пра падабенства вялікай колькасьці кельцкіх і германскіх складаных антрапонімаў пісаў яшчэ нямецкі лінгвіст Ганс Краэ(en)^[21]). Тым часам мовазнаўца і гісторык Алесь Жлутка на падставе аналізу структуры наяўных формаў імя ў гістарычных крыніцах прыйшоў да высновы, што ўсе яны ўтварыліся ад асновы Min-, якая бытуе ў многіх старажытных славянскіх імёнах і выводзіцца з праславянскага 'думаць, лічыць, меркаваць'^[22] (разнастайнасьць суфіксаў у варыянтах імя адной і той жа асобы — звычайная зьява для славянскай антрапаніміі^[23]).

З нагоды летувіска-балтыйскіх этымалёгіяў імя Міндоўг^[a] ды іншых імёнаў вялікіх князёў літоўскіх гісторык Уладзімер Арлоў зьвяртае ўвагу на тое, што летувіскіх формаў гэтых імёнаў («Вітаўтас», «Альгірдас» і пад.) немагчыма знайсьці ані ў замежных, ані ва ўласных дакумэнтах Вялікага Княства Літоўскага^[28].

Імя Myndowe гістарычна бытавала ў Рызе^[29].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Мидогъ… оуби Миндого (умова 1219 году); Myndowe, Dei gracia rex Letthowie (1253 год)^[30]; Mindowin, illustrem Luthowie regem^[31], Mindowe, illustris rex Luthowie^[32] (17 ліпеня 1251 году); Mindowe, rex Lithowie (26 ліпеня 1251 году)^[33]; Mindowe, Dei gratia rex Lettowie (ліпень 1253 году)^[34]; Myndowe, Dei gracia rex Lettowie (12 сакавіка 1254 году^[35], 1257 год^[36], чэрвень 1260 году^[37]); domino Myndowe, rege Lettowie (6 красавіка 1254 году)^[38]; Myndowe, Dei gracia primus rex Lettowie^[39], Mindowe, Dei gratia rex Lettowie^[40] (кастрычнік 1255 году); Mindowe, Dei gracia rex Littowie (1257 год)^[41]; Myndowe, Dei gratia rex Lettowie (7 жніўня 1259 году)^[42]; Mindowe, Dei gratia rex Littowie^[43], Nos Mindowe, Dei gracia rex Litwinorum^[44] (7 жніўня 1261 году)^[b]; Mendoch rex Lytwanorum a Litwanis occiditur (запіс пад 1263 годам)^[45]; Woysalk filium ipsius Mendog (запіс пад 1264 годам)^[46]; Mindota (20 студзеня 1268 году)^[47]; Myndowe (Старэйшая рыфмаваная хроніка)^[48]; Mindou (30 сакавіка 1298 году)^[49]; Mindaw (1310 год)^[50]; Mindo (1312 год)^[51]; Миндогъ… Миндовгъ (Галіцка-Валынскі летапіс)^[52]; Mendoch… Mondog… Mendog (Старэйшая Аліўская хроніка)^[53]; у Миндовга князя Литовского (Наўгародзкі першы летапіс^[54] і Сафійскі першы летапіс^[55]); Воишелкъ Миндовговичь (Наўгародзкі чацьверты летапіс)^[56]; Mendolphi alias Mendog (Ян Длугаш); Mindowh… Mindowk… dobytok Mindogow… koniusy Mindowi (Хроніка Быхаўца)^[57]; Станиславъ Миндовичъ (1567 год)^[58]; Mendolphus, qui & Mendog… Mendog siue Mindog… Mendocus siue Mindacus (1582 год)^[59]; Мендок… Мендог… гетмана Мендагова… Миндова (Хроніка літоўская і жамойцкая)^[60][61], Mindacus (Гісторыя Прусіі Яна Леа)^[62]; Mindacus primus Rex Lithuaniae (1703 год)^[63][c].

Носьбіты

• Міндоўг (1195 або каля 1200—1263 або 1264) — заснавальнік і першы гаспадар Вялікага Княства Літоўскага, першы і апошні кароль Літвы
• Станіслаў Міндавіч — баярын Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1567 году

Мендаґі-Янутовічы — літоўскі шляхецкі род^[66][67].

Глядзіце таксама

• Мін
• Даўга

Заўвагі

1. У рэчышчы палітыкі летувізацыі зьявіліся тлумачэньні імя Міндоўг (лет. Mindaugas) ад летувіскіх словаў mintis 'думка' і daug 'шмат'. Аднак гэтыя тлумачэньні ня маюць ніякага сэнсу, бо ў балтыйскіх мовах азначэньне заўсёды мусіць стаяць перад азначаным словам. Адпаведна, азначаным словам мае быць «шмат», якое ні пры якіх азначэньнях ня можа быць імем чалавека, таму падобныя імёны для летувісаў — чужыя^[24]. Тым часам яшчэ ў сярэдзіне XIX стагодзьдзя летувісы, з усяго відаць, ня ведалі падобнага значэньня кораню min-: летувіскі аўтар Даніла ў часопісе Міністэрства народнай асьветы (красавік 1850 году) тлумачыў імя Міндоўг як «шмат топча», а імя Гедзімін — як «топча сорам»^[25], тым часам летувіскі аўтар Даўгдарыс у газэце «Tygodnik Petersburski» (ад 18 ліпеня 1850 году) выводзіў іменную аснову -мін- ад летувіскага слова mena 'разумець'^[26] (усе летувіскія тлумачэньні літоўскіх імёнаў народжаны на Віленшчыне лінгвіст Уладзіслаў Юргевіч вызначыў тады як «кур’ёзныя»^[27])
2. Абодва разглядаюцца дасьледнікамі як фальсыфікат канца XIV ст.
3. Найранейшая (паводле Казімера Бугі^[64]) фіксацыя летувізаванай формы адзначаецца ў 1566 годзе — Jurgis Mindawgis^[65]