Раён

Раё́н — назва адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі Беларусі (мэханічна перанесеная з савецкіх часоў), а таксама Расеі, Азэрбайджану, Кыргыстану, Летувы, Малдовы, Таджыкістану, Узбэкістану і Ўкраіны. Традыцыйная беларуская назва адпаведнай адміністрацына-тэрытарыльянай адзінкі ад часоў Вялікага Княства Літоўскага — павет^[1][2]. Таксама адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка або пэўная частка гораду.

Пры падзеле краіны звычайна месьціцца на два ўзроўні ніжэй за нацыянальны і можа быць часткай наступных адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак:

• вобласьці, вялікага гораду (у Беларусі);
• вобласьці, краю, рэспублікі, аўтаномнай акругі альбо вялікага гораду (у Расеі);
• невялікай рэспублікі СССР, вобласьці, краю, рэспублікі або вялікага гораду буйной ССР (у былым Савецкім Саюзе);
• вобласьці, вялікага гораду, або Аўтаномнай рэспублікі Крым (ва Ўкраіне).

Звычайна раёны маюць пэўную ступень самакіраваньня ў форме публічнага абраньня адміністрацыі раёну (райсавету) і мясцовага кіраўніка адміністрацыі, які часам абіраецца, а часам прызначаецца.

Этымалёгія

Слова раён утварылася ад франц. rayon — 'прамень, радыюс'^[3], а ў якасьці адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі ўводзілася савецкай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1923—1929 гадоў, якая замяніла былыя воласьці і паветы Расейскай імпэрыі на раёны. Прытым раёны як эканамічная катэгорыя (рас. район) існавалі яшчэ за часамі Расейскай імпэрыі на Данбасе^[4].

Беларусь

Асноўны артыкул: Раёны Беларусі

Падзел на раёны ў Беларусі застаўся ад распаду СССР. Раён ёсьць адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкай вобласьці. На 1 студзеня 2000 году ў Беларусі налічвалася 118 раёнаў.

У буйных гарадох Беларусі існуе адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел на раёны. Кожны раён мае сваё раённае самакіраваньне. На раёны падзяляюцца ўсе абласныя цэнтры краіны і места Бабруйск. Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Менску на раёны існуе з 1938 году, цяпер налічваецца 9 адміністрацыйных раёнаў гораду. На 1 студзеня 2004 году ў Беларусі налічвалася 24 гарадзкія раёны^[5].

Дадатковыя зьвесткі

• Найбольшая колькасьць раёнаў у Менскай вобласьці — 22.
• Найменшая колькасьць раёнаў у Берасьцейскай вобласьці — 16.
• У Беларусі ёсьць 10 раёнаў, у склад якіх уваходзяць два места: Бярозаўскі, Жыткавіцкі, Івацэвіцкі, Камянецкі, Койданаўскі, Лідзкі, Лунінецкі, Мёрскі, Столінскі, Чашніцкі.
• Самая доўгая афіцыйная назва раёну Беларусі — Дрысенскі (Верхнядзьвінскі) (15 літараў).
• Самая кароткая назва раёну Беларусі — Глускі, Ельскі, Лідзкі, Мёрскі, Пінскі, Слуцкі і Ўшацкі (па 6 літараў).
• Найбольшы паводле плошчы раён — Столінскі (3 342,06 км²)
• Найменшы паводле плошчы раён — Жабінкаўскі (684,17 км²)
• Найбольшы паводле колькасьці насельніцтва раён — Барысаўскі (2009 год — 187,6 тыс.)
• Найменшы паводле колькасьці насельніцтва раён — Краснапольскі (2009 год — 11,1 тыс.)