Нача

На́ча^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Начцы. Уваходзіць у склад Доціскага сельсавету Вярэнаўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2009 год — 453 чалавекі. Знаходзіцца за 41 км на захад ад Вярэнава, за 35 км ад чыгуначнай станцыі Бастуны, аўтамабільная дарога на Радунь.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Нача (неадназначнасьць).

Нача лац. Nača
Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Вярэнаўскі
Сельсавет:	Доціскі
Насельніцтва:	453 чал. (2009)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1594
Паштовы індэкс:	231392
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°3′0″ пн. ш. 24°48′0″ у. д.
Нача на мапе Беларусі ± Нача Нача
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Нача — даўняе мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Начу як уладаньне Касьцевічаў датуецца 1517 годам. У 1529 годзе Януш Касьцевіч заснаваў у мястэчку касьцёл і перанёс сюды цэнтар парафіі з Дубічаў. Пазьней мясьцінай валодалі Кішкі, Радзівілы.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Нача ўвайшла ў склад Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва. Паводле рэвізіі 1631 году, тут існавала татарскае паселішча (цяпер жывуць толькі ў суседняй вёсцы Некрашунцы). У гэты час у мястэчку разьмяшчалася сядзіба архітэктара Людвіга Долгірда.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Нача апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Каняеўскай воласьці Лідзкага павету Віленскай губэрні. У лютым 1863 году ў мястэчку сфармаваўся паўстанцкі аддзел Людвіка Нарбута^[2] (ягоны бацька, Тэадор Нарбут, спачыў на тутэйшых могілках каля касьцёла).

На 1886 год у Начы было 16 двароў, касьцёл, 3 карчмы, крама, таржок. На мяжы XIX—XX стагодзьдзяў у мястэчку знаходзілася сядзіба Вандаліна Шукевіча^[3], які ў 1903 годзе абсьледаваў тутэйшыя могільнікі бронзавага і жалезнага вякоў і каменныя магілы XII—XIV стагодзьдзяў. Сярод знаходак былі жалезныя нажы, каменныя сякеры, бронзавыя бранзалеты, шыйныя грыўні.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Начу занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Нача абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР^[4]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году Нача апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Лідзкім павеце Наваградзкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Нача ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стала цэнтрам сельсавету Радунскага раёну (з 25 сьнежня 1962 году ў Вярэнаўскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі.

На 1998 год у Начы было 173 двары, на 2000 год — 173. Да 5 кастрычніка 2007 году вёска ўваходзіла ў склад і была цэнтрам Нацкага сельсавету^[5].

• Старыя здымкі і графіка
• 
  Стары касьцёл, каля 1900 г.
• 
  Праект сынагогі, да 1915 г.
• 
  Новы касьцёл, 1915—18 гг.
• 
  Ян Булгак, 1930 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1885 год — 176 чал. (86 муж. і 90 жан.)^[6]; 1886 год — 272 чал.
• XX стагодзьдзе: 1998 год — 445 чал.^[7]; 1999 год — 449 чал.; 2000 год — 470 чал.^[8]
• XXI стагодзьдзе: 2009 год — 453 чал.

Інфраструктура

У Начы працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, фэльчарска-акушэрскі пункт, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Капліца-пахавальня В. Шукевіча (пачатак XX ст.)
• Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1910)
• Магілы: Станіслава Юндзіла, Тэадора Нарбута

Страчаная спадчына

• Касьцёл (XVIII ст.)
• Карчма (XIX ст.)

Галерэя

• Краявіды Начы
• 
  Касьцёл
• 
  Касьцёл, інтэр’ер
• 
  Касьцёл, алтар
• 
  Касьцёл, брама

• 
  Касьцёл, званіца
• 
  Помнік паўстанцам
• 
  Капліца-пахавальня Шукевічаў
• 
  Карчма