Пётр Міронавіч Машэраў

Пётр Міро́навіч Машэ́раў, сапраўднае прозвішча Машэра^[4] (13 (26) лютага 1918, в. Шыркі, Сенненскі раён — 4 кастрычніка 1980) — беларускі партыйны і савецкі дзеяч, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў савецкага падполля і партызанскага руху часоў Вялікай Айчыннай вайны ў Беларусі. 1-ы сакратар ЦК Камуністычнай партыі Беларусі (1965—1980).

Пётр Міронавіч Машэраў
Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС 1966 — 1980
14-ы Першы сакратар ЦК КП Беларусі 30 сакавіка 1965 — 4 кастрычніка 1980
Папярэднік	Кірыл Трафімавіч Мазураў
Пераемнік	Ціхан Якаўлевіч Кісялёў
Нараджэнне	26 лютага 1918(1918-02-26)[1] Шыркі, Сенненскі павет, Магілёўская губерня, Заходняя вобласць, РСФСР[d]
Смерць	4 кастрычніка 1980(1980-10-04)[2] (62 гады) Смалявіцкі раён, Мінская вобласць, Беларуская ССР, СССР
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Імя пры нараджэнні	Пётр Машэра
Жонка	Паліна Андрэеўна Машэрава
Дзеці	Наталля Пятроўна Машэрава і Алена Пятроўна Машэрава[d]
Партыя	УКП(б)
Адукацыя	Віцебскі дзяржаўны педагагічны інстытут (1939)
Дзейнасць	палітыка[3]
Бітвы	Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дзяцінства

Нарадзіўся 13 (26) лютага 1918 года ў вёсцы Шыркі ў сялянскай сям’і.

Скончыў Віцебскі педагагічны інстытут імя С. М. Кірава (1939). З 15 жніўня 1939 да 22 чэрвеня 1941 года працаваў настаўнікам фізікі і матэматыкі сярэдняй школы ў Расонах Віцебскай вобласці.

У партызанах

У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Машэраў стварыў і ўзначаліў падпольную камсамольскую арганізацыю ў Расонскім раёне. З красавіка 1942 года — камандзір партызанскага атрада імя Н. А. Шчорса, з сакавіка 1943 — камісар партызанскай брыгады імя К. К. Ракасоўскага, адначасова, з лістапада 1943 — першы сакратар Вілейскага падпольнага абкама ЛКСМБ. Непасрэдны ўдзельнічаў у распрацоўцы і кіраванні баявымі аперацыямі партызан на камунікацыях, супраць органаў кіравання і забеспячэння нямецкіх войск у Віцебскай вобласці БССР, Калінінскай вобласці РСФСР і ў Латвійскай ССР. Двойчы паранены.

Партыйны і савецкі дзеяч

У 1944—1946 гадах — 1-ы сакратар Маладзечанскага абкама ЛКСМБ, з 1946 — сакратар ЦК ЛКСМБ, у 1947—1954 — 1-ы сакратар ЦК ЛКСМБ, у 1954—1955 — 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ, у 1955—1959 — 1-ы сакратар Брэсцкага абкама КПБ, з 1959 — сакратар, 2-і сакратар ЦК КПБ. З 1961 года кандыдат у члены ЦК КПСС, з 1964 — член ЦК КПСС.

Пасля адстаўкі Мікіты Хрушчова ў 1964 годзе як кіраўніка СССР, таксама адбыліся кадравыя змены ў саюзных рэспубліках. У сакавіку 1965 года 1-га сакратара ЦК КПБ Кірылу Мазурава замяніў Пётр Машэраў і быў на гэтай пасадзе да 1980 года.

Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС з 1966. Дэпутат ВС СССР 3-5-га і 7-8-га скліканняў, з 1966 года — член Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР. Дэпутат ВС БССР 2-3-га і 5-9-га скліканняў. Ніхто ні да, ні пасля Машэрава так працягла не ўзначальваў камуністычную партыйную арганізацыю ў Беларусі — 15,5 года. У перыяд яго дзейнасці Беларусь дасягнула значных поспехаў у стварэнні індустрыяльнага патэнцыялу, стала адной з высокаразвітых рэспублік былога СССР^[5].

Ва ўмовах савецкай сістэмы праявіўся як аператыўны адміністратар. Пад яго кіраўніцтвам Беларусь заняла перадавое месца ў СССР як па развіцці гаспадаркі, так і па ўзроўні жыцця насельніцтва. Машэраў намагаўся нават рэфармаваць савецкую сістэму на тэрыторыі БССР, у ідэалагічных і прававых межах савецкага ладу. Клапаціўся, каб дэпутатамі мясцовых Саветаў былі адукаваныя і аператыўныя людзі. У мясцовых Саветах ствараў камісіі, якія мусілі распрацоўваць планы развіцця сваёй адміністрацыйнай адзінкі. Новаўвядзеннем была магчымасць уключэння ў склад камісій як спецыялістаў асоб, якія не былі дэпутатамі. Тэарэтычна ўзніклі ўмовы для прэзентацыі поглядаў асоб, якія фармальна не залежалі ад партыйнага апарату. Аднак улада цалкам заставалася ў руках сакратароў партыі, якія мелі права даваць дэпутатам загады і патрабаваць справаздач дзейнасці.

У 1964 годзе Вярхоўны Савет СССР ухваліў закон «Аб пенсіях і дапамозе членам калгасаў». Тады ўпершыню калгаснікі атрымалі пенсіённае забеспячэнне. У БССР у 1966 годзе пенсія складала толькі 12 рублёў на месяц. Сярэдні заробак калгасніка тым часам складала 38 рублёў, а ніжэйшы па-за сельскагаспадарчым сектарам — 60 рублёў і цалкам вызвалены ад падаткаў. Пры Пятры Машэраве заробкі калгаснікаў значна паправіліся, у 1968 годзе мінімальны заробак калгаснікаў зраўняўся з гарадскім, а ў канцы 1970-х гадоў сярэдні заробак у сельскай гаспадарцы БССР склаў 157 рублёў і быў адным з самых высокіх у СССР.

Дынамічны рост нацыянальнага даходу БССР, які трывала працягваўся з 1950-х гадоў, у канцы 1970-х гадоў значна запаволіўся. У ходзе выканання 9-й пяцігодкі (1971—1975) сярэднія гадавыя тэмпы росту дасягнулі 8,3 %, а ў 10-й пяцігодцы (1976—1980) — 5,1 %. Хаця намінальныя заробкі за гэты перыяд значна павялічыліся, рэальна яны ўпалі. Сярэднія тэмпы росту даходаў ва ўсёй дэкадзе 1970-х гадоў былі ўдвая меншыя за 1960-я. Апроч таго адмоўныя з’явы ў гаспадарцы ўказвалі на працяг падзення. Пры тым у грамадскай свядомасці эпоха Машэрава ўспрымалася як перыяд спакою і адноснага дабрабыту^[6].

Пісьменнік Іван Шамякін падкрэсліваў, у БССР пад кіраўніцтвам Машэрава русіфікацыя не спынялася і заахвочвалася. Былы настаўнік Пётр Машэраў добра ведаў родную яму беларускую мову (выдатна чытаў на памяць паэму «Сказ пра Лысую гару»), але ніводнага разу — ні на адным пленуме, нарадзе, з’ездзе, сесіі, урачыстым пасяджэнні — не выступіў па-беларуску. Пётр Машэраў быццам дэманстраваў сваю рускасць і даваў гэтым прыклад усёй савецкай і партыйнай наменклатуры БССР.^[7]

Гібель

Загінуў 4 кастрычніка 1980 года ў аўтамабільнай катастрофе на трасе Брэст — Масква, каля павароту на Смалявіцкую птушкафабрыку. Аўтамабіль «Чайка», у якім ехаў Пётр Машэраў, урэзаўся ў грузавік з бульбай^[8]. Распаўсюджаны чуткі, што гібель была наўмысным забойствам^[7].

Пахаваны 8 кастрычніка 1980 года ў Мінску на Усходніх могілках (участак № 18). Паводле Івана Шамякіна, пахаванне вылілася ў маніфестацыю народнай любові да Пятра Машэрава^[7].

Узнагароды

• Герой Савецкага Саюза (15 жніўня 1944) «за гераізм і адвагу, праяўленыя ў барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў» з уручэннем ордэна Леніна і медалі «Залатая Зорка» (№ 4376).
• Герой Сацыялістычнай Працы (10 лютага 1978) «за вялікія заслугі перад Камуністычнай партыяй і Савецкай дзяржавай і ў сувязі з 60-годдзем са дня нараджэння» з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат».
• 7 ордэнаў Леніна
• медалі

Ушанаванне памяці

Помнік Машэраву ў Віцебску.

• Бронзавы помнік-бюст Пятру Машэраву ў Віцебску.
• У Мінску імем Машэрава названы праспект з мемарыяльнай дошкай на доме № 1; завод аўтаматычных ліній; сярэдняя школа № 137 Першамайскага раёна.
• На доме № 13 на вуліцы Чырвонаармейскай у Мінску, дзе жыў Пётр Машэраў, усталявана мемарыяльная дошка.

Ацэнкі

Рэдка хто з кіруючых царкоў выклікаў большую нянавісць і агіду ў нармальных беларусаў, чым Машэраў. Цяпер — хіба што толькі Лукашэнка. Невыпадкова, што непрыяцелі Беларусі стараліся зрабіць культ з гэтага прыхільніка Масквы і невылечнага русіфікатара[9]. Зянон Пазняк

Зноскі

1. Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 9 жніўня 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454'></a>
2. Pjotr M. Mascherow // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683'></a>
3. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
4. Дубавец, Сяргей. Караткевіч і ўлада  (бел.). Радыё Свабода (11 снежня 2007). Праверана 18 мая 2024.
5. Смірноў Ю. П. Машэраў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
6. Мірановіч Я. Найноўшая гісторыя Беларусі / Навуковы рэдактар Алесь Краўцэвіч. — СПб. Неўскі прасцяг, 2003. — 243 с.: іл. ISBN 5-94716-032-3
7. Стагоддзе Івана Шамякіна. «Нацыянальныя карані падрэзаны, крона аслаблена» | naviny.by (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (16 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 16 чэрвеня 2021. Праверана 18 мая 2024.
8. Гибель Машерова: заговор или роковое стечение обстоятельств?
9. КУРАПАТЫ. ДЗЕСЯЦЬ ГАДОЎ ПАСЬЛЯ - Зянон Пазьняк — Старшыня Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ (нявызн.). pazniak.info. Праверана 25 кастрычніка 2023.