Рэферэндум аб членстве Малдовы ў Еўрапейскім саюзе

Рэферэндум аб змяненні Канстытуцыі Рэспублікі Малдова адбыўся 20 кастрычніка 2024 года адначасова з першым турам прэзідэнцкіх выбараў^[1][2]. На рэферэндум было вынесена пытанне аб тым, ці трэба ўносіць папраўкі ў Канстытуцыю Малдовы, каб уключыць у яе жаданне грамадзян Малдовы аб членстве ў Еўрапейскім саюзе і не дапусціць, как будучыя ўрады адводзілі краіну ад праеўрапейскага курса.

Рэферэндум аб членстве Малдовы ў Еўрапейскім саюзе
Ці падтрымліваеце Вы ўнясенне змен у Канстытуцыю з мэтай далучэння Рэспублікі Малдова да Еўрапейскага саюза? Дата: 20 кастрычніка 2024 года Вынікі За ці супраць Галасоў Доля За 749 719 50.35% Супраць 739 155 49.65% Сапраўдных галасоў 1 488 874 97.22% Несапраўдных галасоў 42 518 2.78% Агулам галасоў 1 531 392 100 % Яўка 50.69% Электарат 3 020 814 Вынікі паводле раёнаў      За     Супраць
За:      50–55%      55–60%      60–65%      65–70%      75–80% Супраць:      50–55%      55–60%      60–65%      65–70%      70–75%      75–80%      90–95%Знізу злева ў рамках прадстаўлены карты галасавання ў Кішынёве і на замежных участках

Палітыка

Рэспубліка Малдова

Артыкул — частка серыі: Палітычная сістэма Малдовы

Дзяржаўны лад Канстытуцыя Малдовы Прэзідэнт Малдовы Мая Санду Апарат прэзідэнта Урад Прэм’ер-міністр Наталля Гаўрыліца Міністр замежных спраў Ніку Папеску Міністр абароны Анатоль Насаты Узброеныя сілы Парламент Дэпутаты ПМ Старшыня ПМ Ігар Гросу Судовая сістэма Канстытуцыйны суд Вярхоўны суд Вышэйшы арбітражны суд Пракуратура Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Муніцыпій Раён Горад-рэзідэнцыя Горад Камуна Сяло-рэзідэнцыя Сяло Прыднястроўе Гагаузія Башкан Народны Сход Гагаузіі Выканаўчы камітэт Гагаузіі Палітычная сістэма Палітычныя партыі Рэферэндумы: 1994 • 2010 • 2019 Парламенцкія выбары: 1990 • 1994 • 1998 • 2001 • 2005 • красавік 2009 • ліпень 2009 • 2010 • 2014 • 2019 • 2021 Прэзідэнцкія выбары: 1991 • 1996 • 2016 • 2020 Унутраная палітыка Знешняя палітыка Знешнеэканамічная палітыка Міжнародныя арганізацыі

Яўка выбаршчыкаў перавысіла 33,33 %, неабходныя для прызнання рэферэндуму праведзеным, і склала 50,69 %. Большасць прагаласавала за ўступленне ў ЕС. З’явіліся абвінавачанні ва ўмяшанні з боку Расіі, у тым ліку ў подкупе выбаршчыкаў, якія галасавалі «супраць»^[3].

Кантэкст

Асноўны артыкул: Уступленне Малдовы ў Еўрапейскі Саюз

Рэспубліка Малдова падала заяўку на ўступленне ў ЕС 3 сакавіка 2022 года^[4].

17 чэрвеня 2022 года Еўрапейская камісія афіцыйна рэкамендавала Еўрапейскаму савету надаць Рэспубліцы Малдова еўрапейскую перспектыву і статус кандыдата на ўступленне ў Еўрапейскі саюз, з шэрагам умоў адносна пачатку перамоваў аб уступленні^[5].

14 снежня 2023 года Еўрапейскі савет прыняў рашэнне пачаць перамовы аб уступленні Рэспублікі Малдова ў Еўрапейскі Саюз^[6].

Прэзідэнт Санду аб’явіла аб сваім намеры дабівацца перавыбрання ў 2023 годзе. Яна таксама аб’явіла аб запуску анлайн-платформы, накіраванай на прасоўванне рэферэндуму і прапаганду пераваг членства ў ЕС для краіны^[7].

У сакавіку 2024 года Санду выказала спадзяванне, што рэферэндум супадзе з прэзідэнцкімі выбарамі, запланаванымі на восень. Яна сказала: «Важна правесці рэферэндум зараз, таму што гэта гістарычная падзея, якой чакалі тры дзесяцігоддзі. Дзяржавы-члены Еўрапейскага саюза адкрыты як ніколі, у нас ёсць неабходная палітычная воля для гэтага кроку, і нашы грамадзяне жадаюць быць часткай ЕС»^[7].

21 сакавіка 2024 года парламент Малдовы адобрыў 54 галасамі супраць 0 рэзалюцыю аб працягу намаганняў па ўступленні ў Еўрапейскі саюз. У дэкларацыі сцвярджалася: «Толькі далучэнне да Еўропы можа забяспечыць будучыню краіны як суверэннай, нейтральнай і поўнасцю дэмакратычнай дзяржавы». Падчас галасавання ўсе апазіцыйныя партыі ў парламенце пакінулі залу^[8].

18 красавіка 2024 года парламент ініцыяваў рэспубліканскі канстытуцыйны рэферэндум па пытанні ўнясення паправак у Канстытуцыю і 16 мая прызначыў яго правядзенне на 20 кастрычніка 2024 года^{[2][9][10][11]}.

Тэкст паправак

Бюлетэнь для галасавання на рускай мове.

Прапануецца дапоўніць прэамбулу Канстытуцыі Рэспублікі Малдова словамі^[2]:

ПАЦВЯРДЖАЮЧЫ еўрапейскую ідэнтычнасць народа Рэспублікі Малдова і незваротнасць еўрапейскага шляху Рэспублікі Малдова; АБВЯШЧАЮЧЫ інтэграцыю ў Еўрапейскі Саюз стратэгічнай мэтай Рэспублікі Малдова,

А таксама дапоўніць Канстытуцыю раздзелам V¹, артыкулам 140.1^[2]:

Раздзел V1 ІНТЭГРАЦЫЯ Ў ЕЎРАПЕЙСКІ САЮЗ Артыкул 140.1 Далучэнне да ўстаноўчых дагавораў і актаў, якія змяняюць устаноўчыя дагаворы Еўрапейскага Саюза (1) Далучэнне Рэспублікі Малдова да ўстаноўчых дагавораў Еўрапейскага Союза і актаў, якія змяняюць устаноўчыя дагаворы Еўрапейскага Союза, устанаўліваецца Парламентам арганічным законам. (2) З прычыны далучэння палажэнні ўстаноўчых дагавораў Еўрапейскага Саюза, а таксама іншыя абавязковыя прававыя акты Еўрапейскага Саюза маюць прыярытэт перад супярэчнымі ім палажэннямі ўнутранага заканадаўства з улікам выканання палажэнняў акта аб далучэнні.

Бюлетэні для галасавання на рэферэндуме былі надрукаваны на шасці мовах: румынскай, балгарскай, гагаузскай, рускай, украінскай і цыганскай.

Кампанія

Дзеючы прэзідэнт Мая Санду заклікала галасаваць «за» на рэферэндуме^[12].

Выбар	Партыя		Палітычная арыентацыя	Лідар	Крыніца
Y За		Дзеянне і салідарнасць (ПДС)	Лібералізм	Ігар Гросу	[13]
		Нацыянальны альтэрнатыўны рух (НАР)	Сацыял-дэмакратыя	Іон Чэбан	[13]
		Еўрапейская сацыял-дэмакратычная партыя (ЕСДП)	Сацыял-дэмакратыя	Іон Сула	[13]
		Блок «Разам»[заўв 1]	Лібералізм	Актавіян Цыку	[13]
		Зялёная экалагічная партыя (ЗЭП)	Зялёная палітыка	Анатоль Прахніцкі	[13]
		Рух «Паважайце Малдову» (РПМ)	Сацыяльны кансерватызм	Яўген Нікіфарчук	[13]
		Альянс лібералаў і дэмакратаў за Еўропу (АЛДЕ)	Сацыяльны лібералізм	Арына Спэтару	[13]
		Кааліцыя за адзінства і дабрабыт (КАД)	Лібералізм	Ігар Мунцяну	[13]
		Дэмакратыя дома (ДД)	Папулізм	Васіле Касцюк	[13]
		Альянс за Саюз румын (АСР)	Румынскі нацыяналізм	Барыс Валасаты	[13]
		Мы	Сацыял-дэмакратыя	Уладзімір Дачы	[13]
		Партыя нацыянальнага ўз’яднання «Акасэ» (ПНУА)	Рух за аб’яднанне Румыніі і Малдовы	Валянцін Даўганюк	[13]
		Партыя народнай волі (ПНВ)	Кансерватызм	Мікалай Гырбу	[13]
		Ліберал-дэмакратычная партыя Малдовы (ЛДПМ) (выключана з кампаніі)	Кансерватызм	Уладзімір Філат	[14]
		Ліберальная партыя (ЛП) (выключана з кампаніі)	Кансерватыўны лібералізм	Дарын Кіртаакэ	[15]
		Нацыянал-ліберальная партыя (НЛП) (выключана з кампаніі)	Нацыянал-лібералізм	Міхай Севераван	[16]
Супраць		Партыя камуністаў Рэспублікі Малдова (ПКРМ)	Камунізм	Уладзімір Варонін	[13]
		Адраджэнне (ПА)	Левы папулізм	Наталля Параска	[13]
		Шанец (ПШ) (выключана з кампаніі)	Еўраскептыцызм, левы папулізм	Аляксей Лунгу	[17]
N Байкот		Партыя сацыялістаў Рэспублікі Малдова (ПСРМ)	Дэмакратычны сацыялізм	Ігар Дадон	[17]
		Партыя развіцця і кансалідацыі Малдовы (ПРКМ)	Хрысціянская дэмакратыя	Іон Кіку	[17]
Нейтральная пазіцыя		Наша партыя (НП)[заўв 2]	Папулізм	Рэната Вусаты	[17]

Вынікі

За ці супраць	Вынік
	Галасы	%
✔ За	749,719	50.35
Супраць	739,155	49.65
Сапраўдных галасоў	1,488,874	97.22
Несапраўдных галасоў	42,518	2.78
Агулам галасоў	1,531,392	50.69
Зарэгістраваныя выбаршчыкі	3,020,814	100.00
Крыніца: ЦВК Малдовы

Заўвагі

1. Блок, што складаецца з Платформы «Годнасць і праўда», Лігі гарадоў і пасёлкаў (ЛГП) і «Партыі перамен»
2. Хоць у партыі не было пазіцыі, Вусаты байкатаваў рэферэндум, заявіўшы: «Гэта маё асабістае рашэнне, але грамадзяне павінны рабіць так, як ведаюць».