Галоўнае разведвальнае ўпраўленне (Беларусь)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Галоўнае разведвальнае ўпраўленне.

Галоўнае разведвальнае ўпраўленне Генеральнага штаба Узброеных сіл Рэспублікі Беларусь — спецслужба, орган знешняй разведкі Міністэрства абароны Беларусі, цэнтральны орган кіравання ваеннай разведкай ва УС РБ. Падпарадкоўваецца начальніку Генеральнага штаба і міністру абароны. Упраўленне займаецца разведкай у інтарэсах беларускай арміі.

Галоўнае разведвальнае ўпраўленне
Геральдычны знак і сцяг разведкі УС РБ.
Краіна	Беларусь
Падпарадкаванне	Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь
Уваходзіць у	Генеральны штаб Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь
Тып	упраўленне
Функцыя	ваенная разведка
Войны	Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011)
Камандзіры
Дзеючы камандзір	Уладзімір Купрыянюк

Падраздзяленні

На тэрыторыі Беларускай ваенная акругі ГРУ ГШ УС СССР мелі як фармаванні асаблівага (Аспрызн), так і спецыяльнага прызначэння (Спецпрызн). На момант распаду СССР у БССР дзейнічалі^[1][2][3]:

• 255-ы асобны радыётэхнічны полк асаблівага прызначэння (в/ч 35823) — 28-я агульнавайсковая армія, г. Навагрудак.
• 682-і асобны радыёпеленгатарны цэнтр асаблiвага прызначэння — месцазнаходжанне невядома;
• 153-я Кёнігсбергская ордэна Чырвонай Зоркі асобная радыётэхнічная брыгада асаблівага прызначэння — аг. Калодзішчы.
• 22-я асобная рота спецыяльнага прызначэння — 7-я танкавая армія, г. Барысаў.
• 5-я асобная брыгада спецыяльнага прызначэння (в/ч 89417) — г. Мар’іна Горка.

Усе гэтыя фарміраванні былі захаваны і ўключаны ў склад Узброеных сіл Рэспублікі Беларусь.

Падпарадкаванне

У Міністэрства абароны арганізацыйна ўваходзіць Генеральны штаб, у структуры якога знаходзіцца Галоўнае разведвальнае ўпраўленне. Прававы статус органа замацаваны ў закрытых нарматыўных актах^[4]. У сістэме беларускіх органаў і структур адносіцца да спецыяльных службаў па забеспячэнні дзяржбяспекі. Па прыкметах кампетэнцый уваходзіць у групу структурных частак рэспубліканскіх органаў дзяржкіравання^[5].

Усе падраздзяленні, як і ў савецкім ГРУ, наўпрост падпарадкоўваюцца Генеральнаму штабу. У 2007 годзе 5-я брыгада падчас аб’яднання з мабільнымі сіламі сухапутных войск (103-я асобная гвардзейская паветрана-дэсантная брыгада і 38-я асобная гвардзейская дэсантна-штурмавая брыгада) увайшла ў склад сіл спецыяльных аперацый^[6], але працягнула падпарадкоўвацца кіраўніцтву ГРУ і Генштаба. Падобная сітуацыя з часцямі асназа, якія аднесены да спецыяльных войскаў^[3].

Кіраўніцтва

Начальнік Галоўнага разведвальнага ўпраўлення прызначаецца прэзідэнтам. Кіраўнік ГРУ па сумяшчальніцтве з’яўляецца адным з намеснікаў начальніка Генеральнага штаба.

У перыяд з 1992 года гэтую пасаду займалі:

• Мікалай Аркадзевіч Вашчыла (18 чэрвеня 1992^[7]—?), генерал-маёр
• Анатоль Лявонцьевіч Сагакянц (1998^[8]—2003^[9]), палкоўнік, генерал-маёр
• Аляксандр Паўлавіч Анісімаў (2003—2006^[9]), палкоўнік, генерал-маёр
• Віктар Казіміравіч Крашэўскі (17 мая 2006^[10]—1 лютага 2013^[11]), палкоўнік, генерал-маёр
• Павел Віктаравіч Ціханаў (7 лютага 2013^[12]—7 ліпеня 2020^[13]), палкоўнік, генерал-маёр
• Руслан Анатольевіч Касыгін (з 7 ліпеня 2020^[13] — 27 ліпеня 2023), генерал-маёр
• Уладзімір Мікалаевіч Купрыянюк (з 27 ліпеня 2023), генерал-маёр

Дзейнасць

Пра ГРУ амаль нічога невядома. Перад камерамі журналістаў рэгулярна з’яўляецца толькі начальнік^[14].

У задачы ўваходзіць папярэджанне ваеннай агрэсіі супраць дзяржавы^[15]. У межах сваіх паўнамоцтваў дадзены орган, сумесна са службай знешняй разведкі КДБ і пагранразведкай, ажыццяўляе знешнюю разведку^[16].

Меркаванымі зонамі актыўнасці (згодна з аналітычным праектам Belarus Security Blog) з’яўляюцца: тэрыторыі суседніх дзяржаў; геапалітычныя сілы, здольныя ўплываць на абстаноўку ў рэгіёне; краіны Цэнтральнай Азіі, якія знаходзяцца пад пагрозай з боку эсктрэмістаў; іншыя рэгіёны. У сферу магчымых відаў дзейнасці ўключаюць стратэгічную радыё- і радыётэхнічную разведку; аперацыі ў кіберпрасторы; збор і апрацоўку інфармацыі, якая здабываецца касмічнымі апаратамі; маніторынг пагадненняў па кантролі над узбраеннямі^[15]. Структурна спецслужба можа ўключаць аддзелы па: агентурнай разведцы і зборы інфармацыі з адкрытых крыніц; дэшыфроўцы, апрацоўцы і аналізу атрыманай інфармацыі; аперацыях у кіберпрасторы; інфармацыйных і псіхалагічных аперацыях; арганізацыі аператыўнай вайсковай разведкі; доўгатэрміноваму развіццю; уласнай бяспекі; адміністрацыйных, навучальных, фінансавых, тэхнічных і кадравых пытаннях^[17].

У ГРУ служба абавязкова ўключае вывучэнне замежных моў: спачатку 500-гадзінны спецыялізаваны курс англійскай, потым другая замежная — польская. Шмат аддаецца фізпадрыхтоўцы. Адзначаюцца высокія заробкі. Так, у сярэдзіне 2000-х малады спецыяліст «Асобага атрада» 5-й брыгады спецыяльнага прызначэння мог атрымліваць каля 1000 долараў ЗША^[18].

Са слоў кіраўніка дзяржавы Аляксандра Лукашэнкі, яго старэйшы сын, Віктар, у перыяд знаходжання на пасадзе памочніка прэзідэнта па нацыянальнай бяспецы (2005—2021) быў на прамой сувязі з кіраўніцтвам упраўлення, а таксама іншымі напаўсакрэтнымі падраздзяленнямі (СПБТ «Алмаз», атрад «Альфа», АСАМ). Лукашэнка-малодшы вельмі многае зрабіў для гэтых структур, давёўшы іх да больш высокага ўзроўню^[19].

Увесну 2011 года ўсплыла інфармацыя, што беларускія ваенныя саветнікі ўдзельнічаюць у лівійскім канфлікце на баку сіл Муамара Кадафі. Згодна з ваенным аналітыкам Аляксандрам Алесінам^[20] і выданнем «Комсомольская правда»^[21], у Лівіі знаходзіліся і супрацоўнікі ГРУ.

Сімволіка

5 лістапада 2011 года галоўнаму разведвальнаму ўпраўленню ўручаны сцяг і ўласны геральдычны знак-эмблема, а таксама нагрудны знак службовай прыналежнасці. Цырымонія адбылася ў Цэнтральным Доме афіцэраў з удзелам прадстаўнікоў Генштаба і членаў грамадскага аб’яднання «Ветэраны ваеннай разведкі Рэспублікі Беларусь»^[22].

Геральдычны знак (эмблема) уяўляе сабой пяціпраменівую рыфлёную серабрыстую зорку, у цэнтры якой на залатым картушы размешчана чырвоная пяціканцовая зорка (зверху) і малюнак срэбнай лятучай мышы з часткай зямнога шара і пяццю зоркамі на блакітным фоне (у цэнтры). У сваю чаргу сцяг — чырвонае палотнішча з касым чырвоным крыжам, абрамленым белым, у цэнтры размешчаны геральдычны знак-эмблема^[23].

Прафесійнае свята

5 лістапада ў Беларусі адзначаецца Дзень вайсковай разведкі. Свята прымеркавана да выдання загаду № 197/27 Рэвваенсавета РСФСР у 1918 годзе, якім у складзе Палявога штаба РСЧА было створана Рэгістрацыйнае ўпраўленне ў якасці цэнтральнага органа савецкай ваеннай разведкі^[24].