Urtarrilaren 13
data From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Urtarrilaren 13a gregoriotar egutegiaren urteko hamahirugarren eguna da. 352 egun falta dira urtea amaitzeko, 353 egun bisurteetan.
|
|
|
.jpg)
_-_Portrait_of_Jan_Brueghel_the_Elder.jpg)
.jpg)
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Remove ads
Gertaerak
Euskal Herria
- 1979 –
- ETAk, bi goardia zibil erail zituen Azpeitian.
- Batallon Vasco Españoleko bi gizonek Jose Manuel Pagoaga 'Peixoto' ETAren errefuxiatua tirokatu eta larri zauritu zuten Donibane Lohizunen.
- 1981 – Kioskoetara El Pensamiento Navarroren azken alea atera zen. 1897ko urriaren 17an "La Lealtad Navarra" ren ondorengo moderno gisa sortu zen egunkari karlista.
Mundua
- 1535 – Inprenta debekatu zuen Frantziako errege Frantzisko I.ak.
- 1822 – Greziako banderaren diseinua onartu zen.
- 1874 – Tompkins plazako matxinada.
- 1898 – Émile Zola idazleak J'accuse…! artikuluarekin Dreyfus afera azaleratu zuen.
- 1915 – Avezzanon (Italia) izandako lurrikaran 29.800 lagun hil ziren.
- 1935 – Sarren (g.e. Alemanian) egindako galdeketan, boto emaileen %90,3 Alemania Naziarekin bat egitearen alde agertu zen.
- 1953 – Josip Broz Tito Yugoslaviako presidente izendatu zuten.
- 1964 – Karol Wojtila (geroago Joan Paulo II.a aita santua izango zena) Krakoviako artzapezpiku izendatu zuten.
- 1974 – Dallas-Fort Worth nazioarteko aireportua bidaia komertzialetarako ireki zen. Munduko bigarren aireporturik erabiliena izatera iritsi zen.
- 1991 – SESBeko tropek Vilniusen elkartutako lituaniar independentisten aurka egindako erasoan 14 lagun hil eta 1.000tik gora zauritu zituzten.
- 2001 – Richter eskalan 7.6 graduko lurrikara El Salvadorren. 800 hildako eta milaka pertsona etxerik gabe utzi zituen.
- 2011 – Australiako Queensland estatuko uholdeetan hamabost pertsona hil ziren. Brisbanen ehundaka pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten.
Remove ads
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 1910 – Irrati publikoko lehen transmisioa egin zen New Yorkeko Metropolitan antzokitik.
Kirolak
Euskal Herria
- 2007 – Berako eta Lesakako 3 mendizale hil ziren Pirinioetan eskalatzen ari zirenean: Luis Mari Pikabea Zubieta, Xabier Zubieta Erkizia eta Xabier Saralegi Alzate.
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1758 – Valentin Salhakoa, lapurtar itsasontzi kapitaina eta sail jenerala (h. 1841).
- 1835 – Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, gipuzkoar bertsolaria (h. 1869).
- 1840 – Gumersindo Vicuña, bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea, Habanan (h. 1890).
- 1888 – Enrique Eguren, arabar zientzialaria (h. 1944).
- 1897 – Feliciana Etxabe Artola, bizkaitar etxekoandrea, Gerra Zibilean fusilatua (h. 1938).
- 1916 – Federico Zabala, gipuzkoar historialaria eta politikaria (h. 1993).
- 1919 – Iñasi Illarramendi, gipuzkoar erraketista. (h. 2005)
- 1941 – Francisco Javier Hernández Arnedo, nafar apaiz agustindar errekoletoa, Tianguáko apezpikua.
- 1943 – Juan Jose Pujana, EAJeko bizkaitar politikaria (h. 2022).
- 1945 – Joxe Iriarte, Bikila, gipuzkoar politikaria eta euskal idazlea.
- 1947 –
- Jose Ramon Beloki, gipuzkoar kazetari eta politikari jeltzalea.
- Francisco Pérez González, espainiar artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua, Frandovínezen.
- 1948 –
- Mario Onaindia, euskal herritar politikari sozialista, idazlea eta ETAkide izandakoa (h. 2003).
- Jesus Urra, Batzarre mugimenduko politikaria (h. 2024).
- 1954 –
- Maite Bastos, gipuzkoar aktorea.
- Philippe Bergeroo, lapurtar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1955 – José María Astarbe, gipuzkoar futbolaria.
- 1964 – Josu Anuzita, bizkaitar futbolari ohia.
- 1967 – Manu Aierdi, gipuzkoar ekonomialari eta politikaria, Napar Buru Batzarreko lehendakaria.
- 1975 – Unai Apeztegia, nafar pilotaria.
- 1978 – Philippe Bidabé, lapurtar errugbilari ohia.
- 1979 –
- Hasier Oleaga, euskal bateria-jotzailea.
- Gorka Otxoa, euskal aktore eta umorista.
- 1986 – Jaime Zumalakarregi, bizkaitar futbolaria.
- 1988 – Karmele Mitxelena, gipuzkoar irakaslea eta idazlea.
- 1989 – Olatz Mitxelena, gipuzkoar idazlea, itzultzailea, zutabegilea eta irakaslea.
- 1991 – Judit Muñoz, bizkaitar matematikaria eta ikertzailea.
- 1993 – Nahikari Rodríguez, bizkaitar aktorea eta abeslaria.
- 1994 – Jon Ander Amelibia, bizkaitar futbolaria.
- 1997 – José Manuel García Maurin, nafar futbolaria.
- 1998 – Manu Quijera, nafar atleta, xabalina jaurtiketan aditua.
- 2005 – Lyndie Tchaptchet, nafar eskubaloi jokalaria, Jaunden.
Mundua
- 915 – Al-Hakam II.a, Kordobako bigarren omeiar kalifa (h. 976).
- 1333 – Henrike II.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (h. 1379).
- 1566 – Maria Brunswick-Lüneburgekoa, Bruswick-Wolfenbütteleko printzesa eta Saxonia-Lauenburgeko dukesa ezkontidea (h. 1626).
- 1596 – Jan van Goyen, herbehereetar pintorea eta marrazkilaria (h. 1656).
- 1674 – Prosper Jolyot de Crébillon, frantziar idazlea (h. 1762).
- 1724 – Sofia Antonieta Brunswick-Wolfenbüttelekoa, alemaniar dukesa (h. 1802).
- 1759 – José Aznárez Navarro, espainiar politikaria (h. 1837).
- 1808 – Jørgen Roed, Danimarkako Urre Aroko erretratu egile margolaria (h. 1888).
- 1810 – Ernestine Rose, idazlea, sufragista eta feminista (h. 1892).
- 1836 – Giuseppe Abbati, italiar margolaria (h.1868).
- 1844 – Joaquín Rucoba, espainiar arkitektoa (h. 1919).
- 1853 – Melati van Java, herbeheretar idazlea (h. 1927).
- 1858 –
- Edmond Aman-Jean, frantziar margolari sinbolista (h. 1936).
- Oskar Minkowski, alemaniar fisiologo eta patologoa (h. 1931).
- 1859 – Kostis Palamas, greziar poeta (h. 1943).
- 1864 – Wilhelm Wien, alemaniar fisikaria, 1911ko Fisikako Nobel Saria (h. 1928).
- 1878 – Vasili Xulgin, Ukrainan jaiotako errusiar identifikazioko politikari, filosofo eta kazetari kontserbakorra (h. 1976).
- 1890 – Jüri Uluots, Estoniako lehen ministroa (h. 1945).
- 1893 – Chaïm Soutine, lituaniar margolaria (h. 1943).
- 1899 – Lev Kulexov, sobietar zinema teoriko eta pedagogoa, sobietar zinemaren aitzindarietakoa (h. 1970).
- 1900 –
- Gertrude Mary Cox, estatubatuar estatistikaria (h. 1978).
- Elena Mederos, giza eskubideen defendatzailea eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista kubatarra (h. 1981).
- 1901 –
- A. B. Guthrie Jr., estatubatuar idazlea (h. 1991).
- Carmen Prieto Rouco, galiziar idazle, poeta eta antzerkigilea (h. 1977).
- 1902 – Raymond Ruyer, frantziar filosofoa (h. 1987).
- 1904 – Nathan Milstein, ukrainar-estatubatuar biolinista (h. 1992).
- 1905 – Kay Francis, estatubatuar aktorea (h. 1968).
- 1906 – Zhou Youguang, txinatar bankari, hizkuntzalari, hizkuntzalari, sinologo eta argitaratzailea, mandarineraren transliterazioa egiteko sistemaren asmatzailea eta 111 urte bizi izandakoa (h. 2017).
- 1914 – Jijé, belgikar komikigile eta marrazkilaria (h. 1980).
- 1916 – Senedu Gebru, etiopiar irakasle, idazle eta politikaria, Etiopiako lehen emakume parlamentaria (h. 2009).
- 1919 – Robert Stack, estatubatuar aktorea (h. 2003).
- 1924 –
- Paul Feyerabend, austriar filosofoa (h. 1994).
- Roland Petit, frantziar dantzaria eta koreografoa (h. 2011).
- 1925 –
- Martha Hildebrandt, perutar hizkuntzalaria eta politikaria (h. 2022).
- Ron Tauranac, angloaustraliar ingeniari eta autoen-diseinatzailea (h. 2020).
- 1926 –
- Michael Bond, britaniar idazlea (h. 2017).
- Melba Liston, estatubatuar tronboijolea, konpositorea eta jazz eta blues moldatzailea (h. 1999).
- 1927 –
- Frank Aranguren, AEBetako Marineen Gorputzean aritu zen eusko-estatubatuarra (h. 2013).
- Sydney Brenner, hegoafrikar biologoa, 2002ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2019).
- 1930 –
- Roman Cieślewicz, ukrainar margolaria (h. 1996).
- Waltraut Seitter, Alemanian astronomia katedra bat eduki zuen lehen emakumea (h. 2007).
- 1938 –
- Jean Cabut, Cabu, frantziar marrazkigilea (h. 2015).
- Gregorio Peces-Barba, espainiar politikaria eta abokatua (h. 2012).
- 1940 – Edmund White, estatubatuar idazlea, maitasun homosexuala jorratu zuena (h. 2025).
- 1941 – Pasqual Maragall, Kataluniako Generalitateko 127. Presidentea.
- 1942 – Vigdis Ystad, norvegiar literatura historialari eta irakaslea (h. 2019).
- 1947 – Carles Rexach, kataluniar futbolari ohi eta entranatzailea.
- 1948 – Mimí Pons, argentinar vedette eta aktorea.
- 1949 – Fausto Bertoglio, italiar txirrindulari ohia.
- 1952 – Sonia Petrovna, frantziar aktore eta dantzaria.
- 1954 – Trevor Rabin, hegoafrikar musikaria.
- 1957 –
- Lorrie Moore, estatubatuar idazlea, bere umorezko istorio laburrengatik ezaguna.
- Mark O'Meara, estatubatuar golflaria.
- 1959 – Gilmar Rinaldi, brasildar futbolari ohia.
- 1960 –
- Eric Betzig, estatubatuar fisikaria, 2014ko Kimikako Nobel Saria.
- Goddess Bunny, estatubatuar artista, drag queen, aktore eta modeloa (h. 2021).
- Olga Vasilieva, errusiar historialaria eta politikaria.
- 1964 – Penelope Ann Miller, estatubatuar aktorea.
- 1966 –
- Patrick Dempsey, estatubatuar aktore eta auto lasterketako gidaria.
- Maria de la Pau Janer, katalanezko mallorcar idazlea.
- 1969 –
- Stephen Hendry, eskoziar snooker jokalari eta esataria, aro modernoko snooker jokalaririk arrakastatsuena.
- Augusto Ibáñez, Titín III.a, errioxar pilotari ohia.
- 1970 –
- Marco Pantani, italiar txirrindularia, historiako igotzailerik onenetakoa (h. 2004).
- Shonda Rhimes, estatubatuar gidoilari, film-zuzendari eta ekoizlea.
- 1971 – Aleksandar Kitinov, mazedoniar tenislari ohia.
- 1972 – Vitali Stxerbo, bielorrusiar gimnasta.
- 1973 –
- Juan Diego Flórez, perutar tenorea.
- Raquel Sánchez-Silva, espainiar kazetaria eta telebista aurkezlea.
- 1974 –
- Roberto Rosmaninho Mariz, portugaldar elizgizona.
- Antonio Prieto Lucena, espainiar elizgizon eta irakaslea.
- 1976 –
- Magno Alves, brasildar futbolaria.
- Michael Peña, mexikar jatorriko estatubatuar aktore eta musikaria.
- 1977 – Orlando Bloom, ingeles aktorea.
- 1978 – Paulo César Tinga, brasildar futbolari ohia.
- 1980 –
- Akira Kaji, japoniar futbolari ohia.
- María de Villota, espainiar auto gidaria (h. 2013).
- 1981 – Luis Zubeldía, argentinar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea.
- 1984 – Kepa Blanco, euskal jatorriko ekuatoreginear futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1986 – Josefine Preuß, alemaniar aktorea.
- 1990 – Kheira Hamraoui, frantziar futbolaria.
- 1991 – Goo Hara, hegokorear abeslari eta aktorea (h. 2019).
- 1997 – Egan Bernal, kolonbiar txirrindularia.
Remove ads
Heriotzak
Euskal Herria
- 1785 – Frantzisko Xabier Munibe, euskal idazle eta musikagilea (j. 1729).
- 1884 – Jose Juan Santesteban, donostiar musikaria eta konposatzailea (j. 1809).
- 1914 – Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea, bizkaitar musikagilea, Madrilen (j. 1837).
- 1960 – Javier Ziga, nafar margolari eta politikaria (j. 1877).
- 1988 – José María Peña, euskal herritar futbolari eta atleta (j. 1895).
- 2005 – Sorne Unzueta, Utarsus, euskal idazlea (j. 1900).
- 2007an, Pirinioetako Taillon mendia eskalatzen ari zirela, amilduta:
- Luis Mari Pikabea Zubieta, nafar alpinista (j. 1973).
- Xabier Zubieta Erkizia, nafar alpinista.
- Xabier Saralegi Alzate, nafar alpinista.
- 2011 – Maria Josefa Navascues, Pepita, gipuzkoar erraketista (j. 1924).
- 2012 – Juan Antonio Usparitza, bizkaitar medikua, DYA errepide sorospen erakundearen sortzailea (j. 1919).
- 2016 – Ignacio Salas, bizkaitar kazetaria, San Pedro del Pinatarren (j. 1945).
- 2017 – Miren Arantzazu Goñi, gipuzkoar etnografoa (j. 1925).
Mundua
- 703 – Jitō enperatriza, Japoniako 41. monarka (j. 645).
- 839 – Karlos III.a Gizena, Karolingiar Inperioko enperadorea (j. 839).
- 1151 – Suger, frantziar fraide, politikari eta historialaria.
- 1228 – Yvette Huykoa, kristau profeta eta anakoreta.
- 1599 – Edmund Spenser, ingeles poeta.
- 1625 – Jan Brueghel Zaharra, flandestar margolaria (j. 1568).
- 1642 – Sofia Edviga Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa eta Nassau-Dietzeko kondesa ezkontidea (j. 1592).
- 1654 – Jacques Lemercier, frantziar arkitektoa eta eskultorea.
- 1691 – George Fox, kuakero sektaren sortzailea (j. 1624).
- 1717 – Maria Sibylla Merian, alemaniar naturalista, esploratzailea eta margolaria (j. 1647).
- 1797 – Elixabete Kristina Brunswick-Lüneburg-Bevernekoa, Prusiako erregina ezkontidea (j. 1715).
- 1861 – Karlos Luis Borboikoa, Karlos VI.a izenarekin Karlismoaren Espainiako tronurako errege-nahia (j. 1818).
- 1864 – Stephen Foster, Estatubatuar Musikaren Aita, estatubatuar musikagilea (j. 1826).
- 1871 – Henriette d'Angeville, Mont Blanc gailurrera iritsi zen bigarren emakumea (j. 1794).
- 1875 – Sebastian Gabriel Borboikoa, Espainia eta Portugalgo infantea (j. 1811).
- 1885 – Schuyler Colfax, AEBetako 17. presidenteordea (j. 1823).
- 1892 – Daniel Weisweiller, alemaniar jatorriko espainiar finantza-gizona (j. 1814).
- 1894 – William Waddington, Frantziako lehen ministroa (j. 1826).
- 1896 – Jane Elizabeth Jones, estatubatuar sufragista, abolizionista eta feminismoaren lehen olatuaren aitzindaria (j. 1813).
- 1906 – Aleksandr Stepanovitx Popov, errusiar fisikaria eta ingeniaria (j. 1859).
- 1907 – Jakob Hurt, estoniar folklorista, teologo eta hizkuntzalaria (j. 1839).
- 1909 – Eva Bonnier, suediar margolari eta filantropoa (j. 1857).
- 1916 – Georgios Theotokis, Greziako lehen ministroa (j. 1844).
- 1923 – Alexandre Ribot, Frantziako lehen ministroa (j. 1842).
- 1928 – Mara Buneva, bulgariar-mazedoniar nazionalista (j. 1902)
- 1929 – Wyatt Earp, estatubatuar pistolaria, jokalaria eta polizia ofiziala (j. 1848).
- 1941 – James Joyce, irlandar idazlea, XX. mendeko ingelesezko idazle garrantzitsuenetakoa (j. 1882).
- 1943 – Sophie Taeuber-Arp, suitzar artista, margolari, eskultore, diseinatzaile, arkitekto eta dantzaria (j. 1889).
- 1949 –
- Aino Aalto, finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (j. 1894).
- Inés Echeverría, txiletar eleberrigile, saiogile eta kazetaria (j. 1868).
- 1956 – Lyonel Feininger, alemaniar-estatubatuar margolaria eta marrazkilaria (h. 1956).
- 1963 – Sylvanus Olympio, Togoko lehen presidentea, estatu kolpean eraila (j. 1902).
- 1964 – Felisberto Hernández, uruguaitar idazlea (j. 1902).
- 1974 – Salvador Novo, mexikar idazlea (j. 1904).
- 1978 – Hubert Humphrey, estatubatuar politikaria (j. 1911).
- 1986 – Abdul Fattah Ismail, Hego Yemengo estatuburua (j. 1939).
- 1988 – Chiang Ching-kuo, Taiwango presidentea (j. 1910).
- 1992 – Henri Queffelec, frantziar idazlea (j. 1910).
- 1993 –
- Mozart Camargo Guarnieri, brasildar musikagilea (j. 1907).
- Edivaldo Martins Fonseca, brasildar futbolaria (j. 1962).
- René Pleven, Frantziako lehen ministroa (j. 1901).
- 1996 – Aliou Mahamidou, Nigerreko lehen ministroa (j. 1947).
- 1998 – Lilianna Lungina, errusiar-sobietar itzultzaile eta filologoa (j. 1920).
- 2002 – José María Sánchez-Silva, espainiar idazle eta kazetaria (j. 1911).
- 2006 –
- Märit Huldt, suediar idazlea, sukaldaritzako liburuen egilea (j. 1912).
- Mary Kenner, estatubatuar asmatzailea (j. 1912).
- 2009 – Patrick McGoohan, irlandar-estatubatuar aktorea (j. 1928).
- 2010 – Maruxa Orxales, galiziar idazlea.
- 2015 – José Luis Moro, espainiar marrazkilaria (j. 1926).
- 2017 –
- Antony Armstrong-Jones, lehen Snowdoneko Kondea, britainiar argazkilari eta zinemagilea, Margarita printzesaren senarra (j. 1930).
- Horacio Guarany, argentinar abeslari, konpositore eta idazlea (j. 1925).
- 2020 – Isabel-Clara Simó, kataluniar idazle, filosofo, irakasle eta kazetaria (j. 1943).
- 2021 –
- Siegfried Fischbacher, Siegfried & Roy bikoteko alemaniar-estatubatuar aktore eta ilusionista (j. 1939).
- Bernd Kannenberg, alemaniar atleta, 50 kilometro ibilketa proban aditua (j. 1942).
- Joël Robert, belgikar motoziklista, sei aldiz moto-kros munduko txapelduna (j. 1943).
- Philip Tartaglia, eskoziar apezpiku katolikoa (j. 1951).
- 2023 – Klas Lestander, suediar biatleta (j. 1931).
- 2024 – Stephen Laybutt, australiar futbolaria (j. 1977).
- 2025 –
- Alicja Bobrowska, poloniar-estatubatuar aktore, modelo, aurkezle, erizain, margolari eta eskultorea (j. 1936).
- Fernanda Maria, portugaldar fado abeslaria (j. 1937).
- Inese Pabērza, letoniar abeslari eta aktorea (j. 1955).
Remove ads
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Ioritz/Joritz eta Lontxo/Lontzi.
Kanpo estekak
Datuak: Q2255
Multimedia: 13 January / Q2255
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads