2024

2024 թվական, նահանջ տարի, ըստ Գրիգորյան օրացույցի սկսում է երկուշաբթի օրը։ Սա մեր թվարկության 2024 թվականն է,

Տարիներ
2020 · 2021 · 2022 · 2023 — 2024 — 2025 · 2026 · 2027 · 2028
Տասնամյակներ
2000‑ականներ · 2010‑ականներ — 2020‑ականներ — 2030‑ականներ · 2040‑ականներ
Դարեր
20-րդ դար — 21-րդ դար — 22-րդ դար

XXI դարի 24-րդ տարին։

2024 թվականն
այլ օրացույցներով

Գրիգորյան օրացույց	2024 MMXXIV
Հուլյան օրացույց	2023—2024 (հունվարի 14 -ից)
Հուլյան օրացույց բյուզանդական շրջան	7532—7533 (սեպտեմբերի 14-ից)
Հռոմի հիմնադրումից սկսած	2776—2777 (մայիսի 4-ից)
Հայկյան տոմար	4516—4517 (օգոստոսի 11-ից) ՏՇԺԶ—ՏՇԺԷ
Հրեական օրացույց	5784—5785 ה'תשפ"ד — ה'תשפ"ה
Իսլամական օրացույց	1445—1446
Չինական օրացույց	4720—4721 癸卯 — 甲辰 սև ճագար — կապույտ վիշապ
Եթովպական օրացույց	2016—2017
Հին հնդկական օրացույց
- Վիկրամ սամվատ	2080—2081
- Շակա սամվատ	1946—1947
- Կալի յուգա	5125—5126
Իրանական օրացույց	1402—1403
Բուդդայական օրացույց	2567

Մինչ այժմ, այս տարին ականատես է եղել խոշոր զինված հակամարտությունների շարունակությանը, այդ թվում՝ Ռուսաստանի ներխուժումն Ուկրաինա, Մյանմայի քաղաքացիական պատերազմը, Սուդանի քաղաքացիական պատերազմը և իսլամիստների ապստամբությունը Սահելում։

Իսրայելի և Համասի միջև շարունակվող պատերազմը տարածվել է բազմաթիվ երկրներում, հատկապես Լիբանանում, որտեղ Իսրայելը ներխուժեց հոկտեմբերին: Դա տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ Իսրայելի և Հեզբոլլահի միջև շարունակվող հակամարտությունը սրվեց: Նախորդ ամսվա ընթացքում Իսրայելը սաստկացրեց իր հարձակումը Հեզբոլլահի դեմ, ներառյալ հարձակումը պայթուցիկներով լիցքավորված կապի սարքերի միջոցով և բարձր մակարդակի սպանություններ, ներառյալ Հեզբոլլահի գլխավոր քարտուղար Հասան Նասրալլահի սպանությունը^[1]: Այս տարի նկատվել է նաև հութիների շարժման ակտիվության աճ՝ նպաստելով Կարմիր ծովի ճգնաժամին, որն ազդել է համաշխարհային նավագնացության վրա: Շարունակվող հակամարտությունը լայնածավալ բողոքի ցույցեր է առաջացրել ընդդեմ պատերազմի^[2][3][4]:

Մոտ 79 երկիր, որոնք ներկայացնում են շուրջ չորս միլիարդ մարդ, ակնկալվում է, որ տարվա ընթացքում համապետական ընտրություններ կանցկացնեն^[5][6][7][8], այդ թվում՝ աշխարհի ամենախիտ բնակեցված երկրներից տասը երկրներից ութը (Բանգլադեշ, Բրազիլիա, Պակիստան, Ռուսաստան, Հնդկաստան, Մեքսիկա, Ինդոնեզիա և Միացյալ Նահանգներ)^[5], ինչպես նաև Ֆրանսիան և Միացյալ Թագավորությունը^[9]։ Եվրախորհրդարանը նույնպես ընտրություններ է անցկացրել^[10]։

Իրադարձություններ

Հունվար

• Հունվարի 1
  • ԵԱՏՄ նախագահությունն անցնում է Հայաստանին^[11]։
  • ՀԱՊԿ նախագահությունն անցնում է Ղազախստանին^[12]։
  • Ռուսաստանը ստանձնում է ԱՊՀ նախագահությունը^[13]։
  • Մալթան ստանձնում է ԵԱՀԿ նախագահությունը^[14]։
  • Բելգիան սկսում է նախագահել Եվրոպական միության խորհրդում^[15]։
  • Բրազիլիան միանում է ՕՊԵԿ+-ին^[16]։
  • Եգիպտոսը, Իրանը, ԱՄԷ-ն, Սաուդյան Արաբիան ու Եթովպիան միանում են ԲՐԻԿՍ-ին^[17][18]։
  • Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարից հետո Ռուսաստանում մեկուսացման գոտին կդադարի գործել^[19]։
  • Windows 7-ի, 8-ի և 8.1-ի համար Steam-ի աջակցության ավարտը^[20]։
  • Ճապոնիայի արևմտյան ափին տեղի է ունենում մի քանի հզոր երկրաշարժ^[14]։ Ճապոնիայի ազգային օդերևութաբանական վարչության տվյալներով Ճապոնիայում ավելի քան 30 երկրաշարժ է տեղի ունեցել, որոնցից ամենահզորի մագնիտուդը եղել է 7,6^[21], որի հետևանքով զոհվել է առնվազն 244 մարդ, վիրավորվել՝ 1297-ը^[22][23]։
  • Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը Կորեայի ժողովրդական բանակի հրամանատարների հետ ամանորյա հանդիպման ժամանակ հայտարարել է, որ իր երկիրը «առանց տատանվելու ջախջախիչ հարված կհասցնի և կոչնչացնի թշնամու մայրաքաղաքները՝ օգտագործելով ունեցած զինանոցը, եթե ԱՄՆ-ն և Հարավային Կորեան ընտրեն ռազմական առճակատման ուղին Հյուսիսային Կորեայի դեմ»^[24]։
  • Նոր տարվա գալուստից անմիջապես հետո, «Համաս» շարժումը Գազայի հատվածից ավելի քան 20 հրթիռ է արձակում Իսրայելի տարածքի վրա, որոնց մեծ մասը որսացել է «Երկաթե գմբեթ» հակահրթիռային համակարգը^[25]։
  • Վրաստանի իշխանությունները արգելել են այն ավտոմեքենաների գրանցումը, որոնք արտադրվել են մինչև 2013 թվականը^[26]։
  • Չեխիայի մայրաքաղաք Պրահայի փրկարարների և հրշեջների միավորված ծառայությունը հաղորդում է, որ Նոր տարին դիմավորելիս 7 մարդ վնասվածքներ է ստացել պիրոտեխնիկայի պայթյուններից Վացլավի և Ստարոմեստի հրապարակներում, որոնք գտնվում են Պրահայի կենտրոնում^[27]։
  • Կորեայի Հանրապետության նախագահ Յուն Սոկ Յոլը իր ամանորյա ուղերձում հայտնում է, որ «Կորեայի Հանրապետությունը և ԱՄՆ-ն 2024 թվականի առաջին կեսին կավարտեն ընդլայնված զսպման ուժեղացված համակարգի ձևավորումը՝ Հյուսիսային Կորեայի կողմից հրթիռամիջուկային սպառնալիքին դիմակայելու նպատակով»^[28]։
  • Թուրքիայի Տարերային աղետների և արտակարգ իրավիճակների կառավարման նախագահությունը (AFAD) հաղորդում է, որ Թուրքիայի արևելյան Թունջելիի մարզում տեղի է ունեցել 4,2 մագնիտուդով երկրաշարժ։ Ստորգետնյա ցնցումները գրանցվել են Բոլոմերի շրջանում (Փյուլյումյուր), տեղի ժամանակով ժամը 16։ 28-ին։ Երկրաշարժի օջախը գտնվել է 8,7 կիլոմետր խորությունում^[29]։
  • Բանգլադեշում դատարանը Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Մուհամադ Յունուսին մեղադրել է գյուղացիներին ֆինանսական ճորտացման մեջ և դատապարտել 6 ամսվա բանտարկության^[30]։
  • Մեծ Բրիտանիան՝ «Բարգավաճման պահապան» ռազմական գործողության շրջանակներում պատրաստվում է ավիահարվածներ հասցնել հութիներին Կարմիր ծովում, եթե եմենցի ապստամբները շարունակեն գնդակոծել նավերը տարածաշրջանում^[31]։
  • Իրանական «Ալբորզ» ֆրեգատը՝ բանակային նավատորմի 94-րդ նավատորմիղի կազմում հատում է Բաբ-էլ-Մանդեբի նեղուցը և մտնում Կարմիր ծովի ավազան^[32]։
  • Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը` ֆրանսիացիներին ուղղված ամանորյա ուղերձում հայտնում է, որ Փարիզի Աստվածամոր տաճարը, որը տուժել էր 2019 թվականի ապրիլի 15-ին տեղի ունեցած հրդեհից, նորից կբացվի 2024 թվականի դեկտեմբերի 8-ին^[33]։
  • ԱՄԷ-ի Ռաս ալ-Խայմայի Էմիրությունում տեղի ունեցած ամանորյա հրավառությունը հայտնվել է Գինեսի ռեկորդների գրքի երկու անվանակարգերում՝ որպես ամենաերկար հրավառությունը ջրի վրա և որպես ամենաերկար հրավառությունը երկնքում^[34]։
  • Գերմանիայի իրավապահ մարմինները հայտնում են, որ Ամանորի գիշերը Բեռլինում ձերբակալվել է մոտ 400 մարդ, տուժել է ավելի քան 50 ոստիկան։ Բավարիա, Ռայնլանդ-Պֆալց և Սաքսոնիա դաշնային երկրամասերում պիրոտեխնիկա օգտագործելու պատճառով մահացել է 3 մարդ^[35]։
  • Եթովպիան հայտարարում է, որ Բերբերա նավահանգստի օգտագործման համար համաձայնագիր է կնքել Սոմալիլենդի հետ։ Եթովպիան նաև նշում է, որ ի վերջո կճանաչի Սոմալիլենդի անկախությունը՝ դառնալով առաջին երկիրը, որը դա կանի^[36]։
• Հունվարի 2
  • Հարավային Կորեայում խորհրդարանական ընտրություններից երեք ամիս առաջ դանակով հարձակում է տեղի ունենում ընդդիմության առաջնորդ, գլխավոր ընդդիմադիր «Դեմոկրատական կուսակցության» նախագահ Լի Չժե Մյոնի դեմ^[37]։
  • Իսրայելը օդային հարվածներ է հասցնում Սիրիայի մայրաքաղաք Դամասկոսի մերձակա օբյեկտներին^[38]։
  • Նորվեգիան թույլ է տալիս նորվեգական ընկերությունների արտադրած զենքը և պաշտպանական արտադրանքը ուղիղ վաճառվի Ուկրաինային^[39]։
  • «Japan Airlines» ընկերության համար JAL516 չվերթն իրականացնող Airbus A350 ինքնաթիռը Տոկիոյի Հանեդա օդանավակայանում բախվում է Ճապոնիայի առափնյա պահպանության DHC-8-315 Dash 8 ինքնաթիռին, երկու ինքնաթիռները հրդեհվում են, ինչի հետևանքով զոհվում են երկրորդ ինքնաթիռում գտնվող հինգ անձինք։ A350 ինքնաթիռում գտնվող բոլոր 379 մարդկանց հաջողվում է փրկել^[40]։
  • Համընդհանուր ընտրություններ Մարշալյան կղզիներում. Մարշալյան կղզիների օրենսդիր ժողովը երկրորդ անգամ անընդմեջ նախագահ է ընտրում Հիլդա Հայնին՝ համընդհանուր ընտրություններից հետո իր առաջին նստաշրջանի ժամանակ^[41]։
• Հունվարի 3 - Իրանի Քերման քաղաքի գերեզմանատանը Ղասեմ Սոլեյմանիի սպանության հիշատակին նվիրված միջոցառման ժամանակ «Իսլամական պետության» կրկնակի պայթյունը 94 մարդու (այլ տվյալով՝ 103^[42]) կյանք խլեց^[43]։ Ռմբակոծությունն իրականացվել է մուտքի մոտ տեղադրված երկու պորտֆելային ռումբերի միջոցով, որոնք պայթեցրել են հեռահար^[44]։
• Հունվարի 7 - Համընդհանուր ընտրություններ Բանգլադեշում^[45]։ Գործող նախագահ Շեյխ Հասինայի գլխավորած «Ավամի լիգա» կուսակցությունը՝ ընդդիմադիր կուսակցությունների բողոքի և ընտրողների մասնակցության զգալի անկման պայմաններում հաղթում է չորրորդ անգամ անընդմեջ^[46][47]։
• Հունվարի 8 - Էկվադորի նախագահ Դանիել Նոբոան արտակարգ դրություն է հայտարարել «Լոս Չոներոս» թմրակարտելի առաջնորդ Խոսե Ադոլֆո Մասիաս Վիլլամարի բանտից փախուստից հետո։ Զինվորականները տեղակայվել են փողոցներում և բանտերում՝ համազգային գիշերային պարետային ժամ սահմանելով^[48]:
• Հունվարի 11 - Պապուա Նոր Գվինեայում անկարգություններ են սկսվել այն բանից հետո, երբ ենթադրյալ կլորացման սխալը պատճառ է դարձել ոստիկանների և զինվորների աշխատավարձերի կրճատմանը^[49]:
• Հունվարի 12 - «Բարգավաճման պահապան» գործողության շրջանակներում, ԱՄՆ-ի գլխավորած կոալիցիան՝ ավիահարվածներ է հասցնում Եմենում հութի զինյալների դիրքերին՝ ի պատասխան Կարմիր ծովում նավերի վրա հութիների հարձակումներին^[50]։
• Հունվարի 13 - Թայվանի նախագահական ընտրություններում իշխող Դեմոկրատական ​​առաջադիմական կուսակցությունից Լայ Ցինդեն հաղթում է ձայների 40%-ով^[51]:

Սպասվող իրադարձություններ

• Փետրվար - Եվրամիությունը կկորցնի 2,2 մլրդ դոլար՝ «Pfizer» ընկերության «Paxlovid» ժամկետանց դեղամիջոցի պատճառով, որը նախատեսված էր COVID-19-ի բուժման համար^[52]։
• Մարտի 25 - լուսնի խավարում։
• Հունիսի վերջ - Եվրոպական միության խորհրդի նախագահությունը անցնելու է Հունգարիային^[15]։
• Օգոստոսի 2-18-ը - 2024 Ամառային Օլիմպիական խաղերը Փարիզ, Ֆրանսիայում^[53]։
• Սեպտեմբերի 18 - Սեպտեմբեր 2024 լուսնի խավարում։
• Հոկտեմբերի 2 - 2024 արեգակի խավարում։

Տես նաև

• 2023