det

Algemein Gesjreve Limburgs

Voogwaord

det (Nederlands: dat)

• Mofers: det

Mofers

Aanwiezendj veurnaamwaord

Lemma

det /dæt/

1. (inkelvaad, nominatief, distaal) verwies nao 'n zaak of e veurwerp det grammatikaal ónziejig is en zich neet drek inne ómgaeving, d'n tied of de gedachte bevindj

   Det waat dae gister zag is gaar neet waor!

   Det is 't sjoonste waat emes mich gezag haet!

2. (inkelvaad, nominatief, distaal) verwies nao get det es bekindj vróngerstèldj wuuert

   Det hoes van dae Paul steit al hieël lang laeg.

3. (distaal) algemein waord veur mit te verwieze

   Det zeen bieëster die me neet binne kan haje.

Aafbraeking

• det

Variaasje

• (mit paragogische sjwa) dette
• (mit is): deh's

Aafleijinge

• detje, detterwaeg, juus-tet, prónt-tet tródsdet, worómdet

Verwantje wäörd

• des

Zagswies

• Neet veur dit of det: Ich mein nieks anges (heimeliks) es waat ich tich zègk.

  Neet veur dit of det, meh die aafgetratsjdje sjoon mós se toch ech 'ns wegsmiete.

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 99.

Grammaer

Veur naodrök te ligke kan m'n 't aanwiezendj veurnaamwaord kómbinere mit 'n ónbestump veurnaamwaord (döks versterk mit e biewaord): Det ei paerd dao inne wei, wèts toe van waem det is?

Veur oetligk euvere vörm op "geen-", 't biewaord "dao" enne thornversjuving, zuuch: dae.

Taofel

distaal		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	dae	(daen)	die		det		die
	IPA	/dɛ́:/	(/dɛ́:n/)	/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
akkuzatief datief	sjrif	daen		die		det		die
	IPA	/dɛ̀:n/		/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
spatiaal	sjrif	†gene	†genen	†geen		†gee	†geen	†geen
	IPA	/ʝé:ne/	/ʝé:nen/	/ʝè:n/		/ʝé:/	/ʝé:n/	/ʝè:n/
distaal mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	tae	(taen)	tie		tet		tie
	IPA	/tɛ́:/	(/tɛ́:n/)	/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
akkuzatief datief	sjrif	taen		tie		tet		tie
	IPA	/tɛ̀:n/		/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
proximaal		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	deze	dezen	dees		dit		dees
	IPA	/dé:ze/	/dé:zen/	/dè:s/	/dè:z/	/dɪt/	/dɪd/	/dè:s/	/dè:z/
genitief	sjrif	†deze	†dezen	†dezer		†deze	†dezen	†dezer
	IPA	/dé:ze/	/dé:zen/	/dé:zer/		/dé:ze/	/dé:zen/	/dé:zer/
proximaal mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	teze	tezen	tees		tit		tees
	IPA	/té:ze/	/té:zen/	/tè:s/	/tè:z/	/tɪt/	/tɪd/	/tè:s/	/tè:z/
genitief	sjrif	†teze	†tezen	†tezer		†teze	†tezen	†tezer
	IPA	/té:ze/	/té:zen/	/té:zer/		/té:ze/	/té:zen/	/té:zer/

In anger spraoke

[1]

Bengaals: ও(bn:) Frans: ce(fr:), cet(fr:), cela(fr:) Hindi: वह(hi:) Ieslandjs: það(is:) Ingels: that(en:) Japans: これ(ja:), あれ(ja:), それ(ja:) Koreaans: 그(ko:), 저(ko:)

Malagassisch: izany(mg:) Nederlandjs: dat(nl:) Pruus: jenes Russisch: то(ru:) Sjinees: 伊(zh:), 那(zh:), 那個(zh:) Viëtnamees: ấy(vi:) Zweeds: det, detta(sv:), det där(sv:)

Betrèkkelik veurnaamwaord

Lemma

det /dæt/

1. ónziejige vorm van dae

Aafbraeking

• det

Verveuging

		voogwaord		persoean
vrie	sjrif	det
	IPA	/dæt/	/dæd/
2 iv.	sjrif	des		te se
	IPA	/dæs/		/(t)e/
2 mv.	sjrif	detj		g'r
	IPA	/dæc/		/çe̽r/

Raod

Naeve de vorm des huuert m'n allewiel ouch de vorm dets.

Lidwaord

Lemma

det /dæt/

1. ónziejige vorm van dae

Aafbraeking

• die

Variaasje

• (onbenaodrök) 't

Raod

Wie alle beklemtoeandje lidwäörd nump 't gebroek aaf en wuuert t'r ummer mieë vervange doren ónbeklemtoeandje vorm "'t".

Veur wiejeren oetligk, zuuch: dae.

Aafleijinge

• detzelvendje

Verwantje wäörd

• get, het, 't

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 99.

Verbuging

		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
ónbenaodrök	sjrif	de	d'n	de		't		de
		†d'r
	IPA	/də/	/dən/	/də/	/d/	/ət/	/əd/	/də/	/d/
		/dər/
gróndjvorm	sjrif	dae	(daen)	die		det		die
	IPA	/dɛ́:/	(/dɛ́:n/)	/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
akkuzatief datief	sjrif	daen		die		det		die
	IPA	/dɛ̀:n/		/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
nao veurzitsel	sjrif	†g'ne	†g'nen	†g'n		†ge	†g'n	†ge †g'n
	IPA	/ɣənə/	/ɣənən/	/ɣən/		/ɣə/	/ɣən/	/ɣ(ə)/ /ɣən/
mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
ónbenaodrök	sjrif	te	t'n	te		't		te
		†t'r
	IPA	/tə/	/tən/	/tə/	/t/	/ət/	/əd/	/tə/	/t/
		/tər/
gróndjvorm	sjrif	tae	(taen)	tie		tet		tie
	IPA	/tɛ́:/	(/tɛ́:n/)	/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
akkuzatief datief	sjrif	taen		tie		tet		tie
	IPA	/tɛ̀:n/		/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/

In anger spraoke

• Frans: le, l'
• Ingels: the^(en:)
• Nederlandjs: het^(nl:)
• Pruus: das
• Spaans: el
• Zweeds: -et, det

Ónbestump veurnaamwaord

Lemma

det /dæt/

1. (sterk-verajerd) óngebroekelike vorm van ↑'t

Raod

Deze vorm huuert me op 't Mofers praktisch nimmieë, meh kump van oearsprónk waal veur in det dialek. Ouchal kump 't van oearsprónk veur in Mofert, allewiel veultj 't neet aan es Mofers, mer es boetedörps. 't Gebroek daovan wuuert aafgeraoje veur 't feit det 't verwarrendj kan zeen veure luuj.

Aafbraeking

• det

Zagswies

• Det waas drie oere wie oos Mrie heim aankoom.

Persuuenlik veurnaamwaord

Lemma

det /dæt/ (liaison: /dæd/)

1. (nominatief, derdje persoean, inkelvaad) verwies nao e veurwerp det of 'n zaak die neet dao is wo m'n euver kaltj
2. (synoniem) (nominatief, derdje persoean, inkelvaad, vrouwelik) anger waord veur zie

Raod

"det" is 'nen algemeine vorm veure vrouwelike veurnaamwäörd "het" en "zie" mit es objeksvorm "dem", in 't biezunjer verwies 't trögk nao vrouwlje die me mit "doe" aansprik.

Aafbraeking

• det

Verwantje wäörd

• zien, ziene

Zagswies

• det van mich/dich/...
  1. mien/dien/... vrouw
  2. mien/dien/... dochter

     Det van mich woontj noe in Amsterdam; det haet dao gestudeerd.

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 99.

Taofel

		inkelvaad						mieëvaad
		1e pers.	2e pers.	↑2e pers.	3e pers. m.	3e pers. v.	3e pers. ó.	1e pers.	2e pers.	3e pers.
nom.	sjrif	ich ↓iche	doe	geer	hae dae	het det die ↑zie	det	veer	geer	zie die
	IPA	/ɪç/ /ɪçe/	/dú:/	/ʝé:r/	/hɛ́:/ /dɛ́:/	/hæt/ /dæt/ /dì:/ /zí:/	/dæt/	/vé:r/	/ʝé:r/	/zí:/ /dì:/
acc.	sjrif	mich	dich tich	uch	dem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mɪç/	/dɪç/ /tɪç/	/øç/	/dæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
↑loc.	sjrif	mienentj	dienentj	eurentj	zienentj			ozentj	eurentj	häörentj
	IPA	/mí:neɲ̊c/	/dí:neɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/zí:neɲ̊c/			/ó:zəɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/hœ́:reɲ̊c/
†dat.	sjrif	meer m'r	deer teer d'r t'r	uch	dem hem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mé:r/ /mə̽r/	/dé:r/ /té:r/ /də̽r/ /tə̽r/	/øç/	/dæ̀m/ /hæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
nom. enc.	sjrif	'ch	toe te se ↓de	g'r	d'r t'r	't		v'r	g'r	ze
	IPA	/ə̽x/	/tú:/ /tə/ /sə/ /də̽/	/ɣə̽r/	/də̽r/ /tə̽r/	/ə̽t/		/və̽r/	/ɣə̽r/	/zə/
refl.	sjrif	michzelf	dichzelf	uchzelf	zichzelf			ószelf	uchzelf	zichzelf häörzelf
	IPA	/mɪçz̥æ̀le̽f/	/dɪçz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/			/ʊz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/ /hœ́:rzæ̀le̽f/

In anger spraoke

[1]

Elfdaals: eð(ovd:) Ieslandjs: það(is:) Ingels: it(en:) Koreaans: 그것(ko:)

Malagassisch: izy(mg:) Nederlandjs: het Pruus: es

[2]

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: zie

Arabisch: هي(ar:) Bengaals: সে(bn:) Fins: hän Frans: elle Ieslandjs: hún Ingels: she(en:) Japans: 彼女(ja:) Kalasja: ása(kls:)

Koreaans: 그(ko:), 그녀(ko:) Luuksembörgs: hatt, si Malagassisch: izy(mg:) Nederlandjs: zij Pruus: sie(de:) Sjinees: 其(zh:), 怹(zh:) Spaans: ella Zweeds: hon

Voogwaord

Lemma

det /dæt ~ de̽t ~ də̽t/

1. (óngersjikkendj) lèdj 'ne veurwerpszats in (sónger vaste beteikenis, allein nao oetdrökkinge van zekerheid)

   Hae zag det 't e perbleem veur 'm waas.

2. (óngersjikkendj) lèdj 'nen óngerwerpszats in (sónger vaste beteikenis, allein nao oetdrökkinge van zekerheid)

   Des toe mich sjrieve wils, maak mich hieël bliej.

3. (óngersjikkendj) lèdj 'ne predikatieven of attributieve zats in (sónger vaste beteikenis, allein nao oetdrökkinge van zekerheid)

   De ónzekerheid, det 't te laat kós zeen, verangerdje dem zie laeve.

4. (óngersjikkendj) drök 't gevolg van 'n hanjeling of 'n gebeurtenis oet

   Hannes kreeg zónne slaag in zie gezich det t'r taenge d'n ieskas vloog.

5. (óngersjikkendj) guuef 't inj of de meining aan van 'n hanjeling

   Gae mich d'n doorslaag 'ns det ich de ries aafsjöd.

6. (óngersjikkendj) guuef winselikheid aan, van aadshaer oet same mitte kónjunktief

   Det t'r in vree roew haet.

   Det t'r mich krieg! Ich verrèk hie vanne kaaj.

Raod

Es dit voogwaord volg op e veurzitsel wuuert 't dao-aan vas gesjreve: sónger + det = sóngerdet: Ich móch 'm waal al, sóngerdet ich daoveur gezeen haw.

Es voogwaord kump gèn thornversjuving veur, mit oetzunjering nao 'n -t(j). 't Is gewuuen dees versjuving neet oet te sjrieve: Hae wètj det waat t'r zaet neet waor is.

Aafbraeking

• det

Synoniem

• [5] (naevesjikkendj) veur te

Aafleijinge

• achterdet, biedet, boetedet, doordet, ieërdet, indet, mitdet, naodet, ofdet, ómdet, sóngerdet, toetdet, veurdet, wiedet, wodet, zoeadet

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 99.

Verveuging

		voogwaord		persoean
vrie	sjrif	det
	IPA	/dæt/	/dæd/
2 iv.	sjrif	des		te se
	IPA	/dæs/		/(t)e/
2 mv.	sjrif	detj		g'r
	IPA	/dæc/		/çe̽r/

Raod

Naeve de vorm des huuert m'n allewiel ouch de vorm dets.

In anger spraoke

[1]

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: det

Frans: que(fr:) Ingels: that(en:) Litouws: kad(lt:) Nederlandjs: dat(nl:)

Pruus: dass Spaans: que Zweeds: att

[5]

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: zoedet

Frans: pour que, afin que, afin de Ieslandjs: þannig að Ingels: so that, in order that, in order to Nederlandjs: zodat, opdat

Pruus: damit, sodass Spaans: para que Zweeds: så att, så

[6]

• Nederlandjs: moge