Кула (Серско)

Кула или Кулата (грчки: Παλαιόκαστρο, Палеокастро; до 1927 г. Κούλα, Кула^[2]) — село во Серско, Егејска Македонија, денес во општината Долна Џумаја на Серскиот округ, Грција. Населението брои 721 жител (2011). Сè до 1924 г. било населено исклучиво со Македонци.^[3]

Кула Παλαιόκαστρο
Кула
Местоположба во областа Кула Местоположба на Кула во Серскиот округ и областа Централна Македонија
Координати: 41°10′N 23°25′E
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Серски
Општина	Долна Џумаја
Општ. единица	Просеник
Надм. вис.	&1000000000000007000000070 м
Население (2011)[1]
• Вкупно	721
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Во минатото се нарекувало Серска Кула, за да се разликува од блиското село Кулата (Петричка Кула) во Пиринска Македонија, денес во Бугарија.

Географија и местоположба

Селото е сместено во Серското Поле, на 11 км северозападнно од градот Сер и на 9 км североисточно од селото Просеник, во западното подножје на планината Шарлија, на надморска височина од 70 м.^[3] Крај селото се наоѓа Кулскиот манастир и патот Сер-Валовишта (ЕО63).

Историја

Во Отоманското Царство

Во XIX век Кула било македонско село во Серската каза на Серскиот Санџак. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. во Кулата (Koulata) имало 52 домаќинства и 157 жители Македонци.^[4][5]

Во 1891 година Георги Стрезов за селото напишал:

„

Кула, чифлик сместен во подножјето на истиот крак на Бродска Планина[6], на 3 часа на североисток од градот. Нивите се во полето и само малку над селото. Црква, во која се служи на грчки. 80 куќи со 360 Македонци.[7]

“

Селото било под влијание на Бугарската егзархија. Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г., во селото Кула имало 510 жители, сите Македонци.^[8][9] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Кула имало 520 Македонци под врховенство на егзархијата и во селото работело бугарско училиште.^[8][10]

По Младотурската револуција чифликот им е продаден на жителите. Во 1910 г. егзархискиот инспектор во Сер Константин Георгиев вели дека главниот учител во селото бил Георги Трајчев од Прилеп.^[11] Во училиштето имало 30 ученици, од кои 19 машки и 11 женски.^[12]

Во Првата балканска војна, 16 лица од селото се вклучиле во Македонско-одринските доброволни чети.^[13]

Во Грција

За време на Првата балканска војна Кула е окупирана од Бугарија, но по Балканските војни во 1913 г. селото е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор, кога броело 240 жители. Нивниот број во 1920 г. се намалил на 182.^[3]

Под притисок од грчките власти, голем број Македонци принудно биле иселени во Бугарија (во Петричко и Перничко^[14]), а на нивно место се населиле 46 бегалски семејства (вкупно 182 бегалци), така што селото станало мешана населба.^[3] Во 1927 година, името на селото било променето во Палеокастро (Παλαιόκαστρο).^[2]

Во 1941 г. селото е окупирано од бугарски единици, но по нивното привлекување во 1944 година, уште 10 семејства се иселиле во Бугарија.^[8][14]

Стопанство

Населението произведува жито, тутун и други земјоделски производи. Бидејќи селото располага со планински пасишта, внимание му се посветува и на сточарството.^[3]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	669	642	807	606	612	621	723	721

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Самоуправа и политика

Во 1954 година, селото станало самостојна општина, а атарот на општината опфаќал површина од 18,6 квадратни километри.^[3] Општината Мелникич била приклучена во општината Просеник во 1997 година, која била укината во 2011 година и станала дел од поголемата општина Долна Џумаја.

Селото припаѓа на општинската единица Просеник со седиште во истоименото село, која припаѓа на поголемата општина Долна Џумаја, во округот Сер. Воедно, селото е дел од општинскиот оддел Кула, во кој е единствено село.

Културни и природни знаменитости

Верски објекти

• Кулски манастир („Воздвижение на Чесниот Крст“) од 1880 г.
• Црква „Св. Димитриј“ од 1983 г.

Личности

Андон Јанакиев од с. Волак и Ангел Дончев од с. Кула

Родени во Кула

• Ангел Дончев (1881 - ?) — револуционер на ВМРО и борец во Македонско-одринските доброволни чети
• Андон Христов (1877 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Аргир Хаџиев — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, Нестороева чета на XI Серска дружина^[15]
• Атанас Стоев (1885 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Васил Георгиев (1886 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Велик (Велико) Златков (1881 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, III чета на XI Серска дружина^[15]
• Велко Георгиев (1887 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, III чета на VII Кумановска дружина^[15]
• Георги Василев (1887 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Георги Григоров (Глигоров) (1882 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Димитар Гостелинов — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков^[15]
• Димитар Костадинов (1887 - 1922) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Димитар Јанев — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Дино Гушев — револуционер на ВМРО^[16]
• Митруш Дончев (Дончов, 1871 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Никола Анд. Кулски — борец во Македонско-одринските доброволни чети, IV чета на XIII Штипска дружина^[15]
• Никола Антонов — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Таската Серски^[15]
• Иван Костадинов (1872 - ?), — борец во Македонско-одринските доброволни чети, IV чета на X Прилепска дружина, I чета на XI Серска дружина^[15]
• Тома Толев (Талев, 1872 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина^[15]