Никола Тесла
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Никола Тесла (Смиљан, Лика, 10 јули 1856 — Њујорк, 7 јануари 1943) — српско-американски научник [2] [3] истражувач и пронаоѓач на полето на електротехниката и радиотехниката, познат е како татко на наизменичната струја (НС) и бројни футуристички пронајдоци.[4]
Тесла бил роден и израснат во Австриското Царство, и првпат студирал инженерство и физика во 1870-тите без да добие диплома. Потоа стекнал практично искуство во раните 1880-ти работејќи во телефонијата и во Континентал Едисон во новата индустрија за електрична енергија. Во 1884 година тој емигрирал во Соединетите Американски Држави, каде што станал натурализиран граѓанин. Работел кратко време во Edison Machine Works во Њујорк, пред да се продолжи самостојно. Со помош на партнери за финансирање и пласирање на неговите идеи, Тесла основал лаборатории и компании во Њујорк за да развијат низа електрични и механички уреди. Неговиот индукциски мотор на наизменичната струја и поврзаните повеќефазни патенти, лиценцирани од Westinghouse Electric во 1888 година, му заработиле значителна сума пари и станале камен-темелник на повеќефазниот систем што таа компанија на крајот го пласирала на пазарот.
Обидувајќи се да развие пронајдоци што може да ги патентира и продава, Тесла спровел низа експерименти со механичко колебање/генератори, цевки за електрично празнење и рана рендгенска слика. Тој, исто така, изградил безжично контролиран брод, еден од првите од таков вид. Тесла станал добро познат како пронаоѓач и ги претставувал своите достигнувања на познати личности и богати покровители во неговата лабораторија, а бил забележан и по својата привлечност на јавните предавања. Во текот на 1890-тите, Тесла ги следел своите идеи за безжично осветлување и светско безжично распространување на електрична енергија во неговите експерименти со висок напон и висока фреквенција на енергија во Њујорк и Колорадо Спрингс. Во 1893 година, тој дал изјави за можноста за безжична комуникација со неговите уреди. Тесла се обидел да ги искористи овие идеи во практична употреба во неговиот незавршен проект Вондерклифска Кула, интерконтинентална безжична комуникација и предавател на енергија, но останал без средства пред да може да го заврши.
По Варденклиф, Тесла експериментирал со серија пронајдоци во 1910-тите и 1920-тите со различен степен на успех. Откако потрошил поголем дел од парите, Тесла живеел во низа хотели во Њујорк, оставајќи зад себе неплатени сметки. Починал во Њујорк во јануари 1943 година.[5] Работата на Тесла паднала во релативна нејасност по неговата смрт, сè до 1960 година, кога Генералната конференција за тежини и мерки го именувала Меѓународниот систем на единици (SI) за мерење на густината на магнетниот тек давајќи ја мерната единица тесла во негова чест. Популарниот интерес за Тесла повторно се зголемил од 1990-тите.[6]
Покрај неговата работа во областа на електромагнетизмот и инженерството, генераторите, Тесла остава свој печат и во областа на роботиката, конструирањето на далечинскиот управувач и радарот, како и во развивањето на компјутерската наука, балистиката, јадрената и теориската физика. Во 1943 година, Врховниот Суд на САД го прогласи Тесла за единствен пронаоѓач на радиото. Многу од неговите откритија се искористени, дел со примеси на контроверзија, за да поддржат теории во областа на псевдонауките, НЛО потрагите, како и на полето на окултизмот. Современите проучувачи на ликот и делото на Тесла го нарекуваат "човекот што го измисли дваесеттиот век"[7] и "светецот-заштитник на модерниот електрицитет."[8]
Иако бил номиниран за Нобелова награда, никогаш не го добил ова големо признание.
Тесла се почитува и слави и во Хрватска и во Србија, а исто така и во неговиот трет дом - САД.
Remove ads
Рани години
Никола Тесла е роден во етничко српско семејство во селото Смиљан, во рамките на Воената граница, во Австриското Царство (денешна Хрватска), на 10 јули 1856 година. [10] [11] Неговиот татко, Милутин Тесла (1819–1879), [12] бил свештеник на Источната православна црква. [13] [14] [12] [2] Братот на неговиот татко Јосиф бил предавач на воена академија кој напишал неколку учебници по математика. [12]
Мајката на Тесла, Георгина „Ѓука“ Мандиќ (1822–1892), чиј татко исто така бил источноправославен свештеник, [11] имала талент за изработка на домашни занаетчиски алати и механички уреди и способност да меморира српски епски песни. Ѓука никогаш не добила формално образование. Тесла го заслужил своето еидетско помнење и креативните способности на генетиката и влијанието на неговата мајка. [15] [16]
Тесла бил четврто од петте деца. Тој имал три сестри, Милка, Анѓелина и Марица и еден постар брат по име Дејан, кој загинал во несреќа при јавање кога Тесла имал шест или седум години. [12] Во 1861 година, Тесла посетувал основно училиште во Смиљан каде учел германски, аритметика и религија. Во 1862 година, семејството Тесла се преселило во блискиот град Госпиќ, каде што таткото на Тесла работел како парохиски свештеник. Никола таму завршил основно училиште, а потоа и средно. Во 1870 година, Тесла се преселил во Карловац [16] каде посетувал средно училиште во Вишата реална гимназија каде наставата се одржувала на германски јазик, како што било вообичаено низ училиштата во рамките на австроунгарската воена граница.[17][18] Подоцна во своите патентни пријави, пред да добие американско државјанство, Тесла се идентификувал како „од Смиљан, Лика, погранична земја на Австро-Унгарија“. [19]
Тесла подоцна напишал дека се заинтересирал за претставување на електрична енергија од неговиот професор по физика. [б 1] Тесла забележал дека овие демонстрации на овој „мистериозен феномен“ го натерале да сака „да знае повеќе за оваа прекрасна сила“. [12] Тесла можел да изврши интегрална пресметка во главата, што ги поттикнало неговите учители да веруваат дека тој мами.[22] Тој завршил со училиштето за три години, дипломирајќи во 1873 година. [11]
По дипломирањето, Тесла се вратил во Смиљан, но набргу се разболел од колера, бил врзан за кревет девет месеци и повеќе пати бил блиску до смртта. Во момент на очај, таткото на Тесла (кој првично сакал тој да влезе во свештенството),[23] му ветил дека ќе го испрати во најдоброто инженерско училиште доколку закрепне од болеста. [12] Тесла подоцна изјавуил дека ги читал претходните дела на Марк Твен додека се опоравувал од неговата болест.[24][25]
Следната година Тесла го избегнал регрутирањето во австроунгарската армија во Смиљан [16] бегајќи југоисточно од Лика до Томингај, во близина на Грачац. Таму ги истражувал планините облечен во ловџиска облека. Тесла изјавил дека овој контакт со природата го направил посилен, и на физички и психички план. Се запишал на Империјално-Кралскиот технички колеџ во Грац во 1875 година со стипендија. Тесла положил девет испити (речиси двојно повеќе од потребните [11]) и добил писмо за пофалба од деканот на техничкиот факултет до неговиот татко, во кое пишувало: „Твојот син е ѕвезда од прв ранг“. [11] Во Грац, Тесла ја забележал својата фасцинација од деталните предавања за електрична енергија презентирани од професорот Јакоб Пешл и опишал како дава предлози за подобрување на дизајнот на електричниот мотор што професорот го покажувал. [12] Но, до третата година тој не успеал во училиште и никогаш не дипломирал, оставајќи го Грац во декември 1878 година. Еден биограф сугерира дека Тесла не студирал и можеби бил избркан поради коцкање. [16]
Семејството на Тесла не слушнало за него откако го напуштил училиштето. [16] Меѓу неговите соученици постоело гласини дека се удавил во блиската река Мура, но во јануари еден од нив налетал на Тесла во градот Марибор и ја пренел таа средба на семејството на Тесла. [12] Се испоставило дека Тесла работел таму како цртач за 60 флорини месечно. [16] Во март 1879 година, Милутин конечно го пронашол својот син и се обидел да го убеди да се врати дома и да го продолжи своето образование во Прага. [12] Тесла се вратил во Госпиќ подоцна истиот месец, но бил депортиран затоа што немал дозвола за престој. [12] Таткото на Тесла починал следниот месец, на 17 април 1879 година, на 60-годишна возраст по неодредена болест. [12] Во текот на остатокот од годината Тесла предавал на ученици во неговото старо училиште во Госпиќ.
Во јануари 1880 година, двајца чичковци на Тесла собрале доволно пари за да му помогнат да го напушти Госпиќ и да замине кон Прага, каде што требало да студира. Тој пристигнал премногу доцна за да се запише на Карловиот Универзитет; тој никогаш не учел грчки, кој бил задолжителен предмет; а тој не научил и чешки, друг задолжителен предмет. Тесла, сепак, присуствувал на предавања по филозофија на универзитетот како ревизор, но тој не добил оценки за курсевите.[26][27]
Работа во Будимпешта
Тесла се преселил во Будимпешта, Унгарија, во 1881 година за да работи под Тивадар Пушкаш во телеграфска компанија, телефонската централа на Будимпешта. По пристигнувањето, Тесла сфатил дека компанијата, која тогаш била во изградба, не е функционална, па наместо тоа, работел како цртач во Централната телеграфска канцеларија. За неколку месеци, телефонската централа во Будимпешта станала функционална, а на Тесла му била доделена позицијата главен електричар. За време на неговото вработување, Тесла направил многу подобрувања на опремата на Централната станица и тврдел дека усовршил телефонски репетитор или засилувач, кој никогаш не бил патентиран ниту јавно опишан.
Remove ads
Работа во Едисон
Во 1882 година, Тивадар Пушкаш добил уште една работа за Тесла, и тоа во Париз во компанијата Континентал Едисон.[28] Тесла започнал да работи во она што тогаш претставувало сосема нова индустрија, инсталирајќи внатрешно блескаво осветлување низ целиот град во големи размери за електрична енергија. Компанијата имала неколку филијали и Тесла работел во Société Electrique Edison, одделот во париското предградие Иври-сур-Сен задолжен за инсталирање на системот за осветлување. Таму стекнал големо практично искуство во електротехниката. Менаџментот го забележал неговото напредно знаење во инженерството и физиката и наскоро го натерал да дизајнира и изгради подобрени верзии на генерирање динамоси и мотори. [12] Тие, исто така, го испратиле да решава инженерски проблеми во другите комунални претпријатија на Едисон што се граделе низ Франција и во Германија.
Преселба во САД
Во 1884 година, менаџерот на Едисон, Чарлс Батчелор, кој ја надгледувал инсталацијата во Париз, бил вратен во Соединетите Американски Држави за да раководи со Edison Machine Works, производствен оддел кој се наоѓал во Њујорк, и побарал Тесла да биде донесен и во Соединетите Американски Држави. [12] Во јуни 1884 година, Тесла емигрирал [11] и почнал да работи речиси веднаш во Edison Machine Worksво Долен Ист Сајд на Менхетен, пренаселена продавница со работна сила од неколку стотици машинисти, работници, раководен персонал и 20 „теренски инженери“ кои се бореле со задачата да ја изградат таа голема градска електрична енергија.[29] Како и во Париз, Тесла работел на отстранување на проблемни инсталации и подобрување на генераторите.[30] Историчарот В. Бернард Карлсон забележува дека Тесла можеби се сретнал со основачот на компанијата Томас Едисон само неколку пати. Еден од тие времиња бил забележан во автобиографијата на Тесла каде, откако останал буден цела ноќ поправајќи ги оштетените динамоси на океанскиот брод СС Орегон, налетал на Батчелор и Едисон, кои се потсмевале дека нивниот „парижанец“ бил надвор цела ноќ. Откако Тесла им кажал дека бил буден цела ноќ поправајќи го Орегон, Едисон му коментирал на Батчелор дека „ова е проклет добар човек“. [12] Еден од проектите даден на Тесла бил да развие систем за улично осветлување базиран на лачна ламба. [12] Лачното осветлување било најпопуларниот тип на улично осветлување, но барало високи напони и било некомпатибилно со нисконапонскиот блескав систем на Едисон, што предизвикало компанијата да ги загуби договорите во некои градови. Дизајните на Тесла никогаш не биле пуштени во производство, можеби поради технички подобрувања во уличното блескаво осветлување или поради договор за инсталација што Едисон го направил со компанија за лачно осветлување. [12]
Тесла работел во Machine Works вкупно шест месеци кога дошло до негово откажување. Кој настан го забрзало неговото заминување денес е непознато. Можеби се работи за бонус што тој не го добил, или за редизајнирање на генераторите, или за системот за лачно осветлување што останал на полиците. [12] Тесла имал претходен судир со компанијата Едисон поради неплатени бонуси за кои верувал дека ги заработил. [16] [12] Во својата автобиографија, Тесла изјавил дека менаџерот на Edison Machine Works понудил бонус од 50.000 долари за дизајнирање „дваесет и четири различни типови стандардни машини, но се покажа дека тоа е практична шега“.[31] Подоцнежните верзии на оваа приказна го нудат самиот Томас Едисон, кој кога Тесла се откажал од договорот, тој го исмеал и му кажал: „Тесла, ти не го разбираш нашиот американски хумор“. [11] [32] Големината на бонусот во која било приказна е забележана како чудна, бидејќи менаџерот на Machine Works, Батчелор, бил скржав со платите, [б 2] и компанијата немала толкава сума на готовина при рака (еднаква на 1,719,815 долари денес). [34] [16] Дневникот на Тесла содржи само еден коментар за тоа што се случило на крајот од неговото вработување, белешка што тој ја исцртал на двете страници кои го опфаќаат периодот од 7 декември 1884 година до 4 јануари 1885 година, велејќи „Збогум Edison Machine Works“. [12]
Remove ads
Tesla Electric Light
Набргу по напуштањето на компанијата на Едисон, Тесла работел на патентирање на систем за лачно осветлување, [34] веројатно истиот што тој го развил во компанијата Едисон. Во март 1885 година, тој се сретнал со патентниот адвокат Лемуел В. Серел, истиот адвокат што го користел и Едисон, за да добие помош при поднесувањето на патентите. [34] Серел го запознал Тесла со двајца бизнисмени, Роберт Лејн и Бенџамин Вејл, кои се согласиле да финансираат компанија за производство и комунални услуги за лачно осветлување во името на Тесла, Tesla Electric Light and Manufacturing Company. [35] Тесла работел до крајот на годината добивајќи ги патентите кои вклучувале подобрен генератор на еднонасочна струја, првите патенти издадени на Тесла во САД и градење и инсталирање на системот во Рахвеј, Њу Џерси. [34] Новиот систем на Тесла добил известување во техничкиот печат, кој ги коментирал неговите напредни карактеристики.
Инвеститорите покажале мал интерес за идеите на Тесла за нови типови на мотори со наизменична струја и опрема за електричен пренос. Откако претпријатието било отворено и работело во 1886 година, тие одлучиле дека производната страна на бизнисот е премногу конкурентна и решиле едноставно да водат електрична комунална компанија. [12] Тие формирале нова комунална компанија, напуштајќи ја компанијата на Тесла и оставајќи го пронаоѓачот без пари. [12] Тесла дури ја изгубил и контролата врз патентите што ги генерирал, бидејќи ги доделил на компанијата во замена за акции. [12] Тој морал да работи на различни работи за поправка на електрична енергија и како копач на канали за 2 долари дневно. Подоцна во животот, Тесла го раскажал тој дел од 1886 година како време на тешкотија, пишувајќи „Моето високо образование во различни гранки на науката, механиката и литературата ми се чинеше како потсмев“. [12] [б 3]
Наизменична струја и индукционен мотор
Кон крајот на 1886 година, Тесла го запознал Алфред С. Браун, началник на Вестерн унион и адвокатот од Њујорк, Чарлс Флечер Пек. Двајцата мажи имале искуство во основање компании и промовирање пронајдоци и патенти за финансиска добивка. [12] Врз основа на новите идеи на Тесла за електрична опрема, вклучително и идејата за термо-магнетен мотор, [12] тие се согласиле финансиски да го поддржат пронаоѓачот и да се справат со неговите патенти. Заедно тие ја формирале компанијата Тесла Електрик во април 1887 година, со договор дека профитот од генерираните патенти ќе оди 1⁄3 на Пек и Браун, 1⁄3 на Тесла и 1⁄3 на развој. [12] Тие поставиле лабораторија за Тесла на улицата Либерти бр. 89 во Менхетен, каде што тој работел на подобрување и развој на нови видови електрични мотори, генератори и други уреди.
Во 1887 година, Тесла развил индукционен мотор кој работи на наизменична струја (НС), формат на електроенергетскиот систем кој брзо се ширел во Европа и САД поради неговите предности во преносот на долги растојанија и висок напон. Моторот користел повеќефазна струја, која генерирала ротирачко магнетно поле за да го заврти моторот (принцип за кој Тесла тврдел дека го замислил во 1882 година).[37][38] Овој иновативен електричен мотор, патентиран во мај 1888 година, бил едноставен дизајн кој само стартувал и на кој не му требалокомутатор, со што се избегнувало искрење и високото одржување на постојано сервисирање и замена на механичките четки. [34]
Заедно со патентирањето на моторот, Пек и Браун се договориле да го објават моторот, почнувајќи со независно тестирање за да се потврди дека е функционално подобрување, проследено со соопштенија за печатот испратени до техничките публикации за написите да се извршуваат истовремено со издавањето на патентот. [12] Физичарот Вилијам Арнолд Ентони (кој го тестирал моторот) и уредникот на списанието Electrical World, Томас Комерфорд Мартин, договориле Тесла да го претстави својот мотор на наизменична струја на 16 мај 1888 година во Американскиот институт за електроинженери. [12] [39] Инженерите кои работеле за Westinghouse Electric & Manufacturing Company му пренеле на Џорџ Вестингхаус дека Тесла има остварлив мотор со наизменична струја и поврзан систем за напојување - нешто што на Вестингхаус му било потребно за системот на наизменична струја што веќе го продава. Вестингхаус се обидел да добие патент за сличен индукциски мотор без комутатор, ротирачко магнетно поле, развиен во 1885 година и претставен во труд во март 1888 година од италијанскиот физичар Галилео Ферарис, но одлучил дека патентот на Тесла веројатно ќе го контролира пазарот. [34] [12]
Во јули 1888 година, Браун и Пек преговарале за лиценцирање договор со Џорџ Вестингхаус за дизајнот на повеќефазниот индукциски мотор и трансформаторот на Тесла за 60.000 долари во готовина и акции и хонорар од 2,50 долари по коњски сили произведени од секој мотор. Вестингхаус, исто така, го ангажирал Тесла за една година за големата такса од 2.000 долари (70.000 американски денешни долари [40] ) месечно за да биде консултант во лабораториите на Westinghouse Electric & Manufacturing Company во Питсбург. [41]
Во текот на таа година, Тесла работел во Питсбург, помагајќи да се создаде систем на наизменична струја за напојување на трамваите во градот. Тој овој период го сметал за фрустрирачки поради судирите со другите инженери на Вестингхаус околу тоа како најдобро да се имплементира напојувањето со наизменична струја. Помеѓу нив, тие се решиле на систем за наизменична струја од 60 циклуси што го предложил самиот Тесла (за да одговара на работната фреквенција на моторот на Тесла), но набрзо откриле дека тој нема да работи за трамваи, бидејќи индукциониот мотор на Тесла може да работи само со постојана брзина. Наместо тоа, тие завршиле со користење навлечен мотор.[42][43]
Превирања на пазарот
Претставувањето на Тесла на неговиот индукциски мотор и последователното лиценцирање на патентот од страна на Вестингхаус, и двете во 1888 година, пристигнале во време на екстремна конкуренција меѓу електричните компании. Трите големи фирми, Вестингхаус, Едисон и Томсон-Хјустон Електрик Компани, се обидувале да растат во бизнис интензивно на капитал, додека финансиски се намалувале меѓусебно. Се водело дури и пропагандна кампања „војна на струи“, при што Едисон Електрик тврдел дека нивниот систем за еднонасочна струја бил подобар и побезбеден од системот на наизменична струја на Вестингхаус, а Томсон-Хјустон понекогаш застанувал на страната на Едисон. [35] Конкуренцијата на овој пазар значела дека Вестингхаус нема да има пари или инженерски ресурси веднаш да го развие моторот на Тесла и поврзаниот повеќефазен систем.[44]
Две години по потпишувањето на договорот со Тесла, Westinghouse Electric паднал во неволја. Блискиот колапс на банката Барингс во Лондон ја предизвикала финансиската паника од 1890 година, предизвикувајќи инвеститорите да ги повлечат своите заеми во Вестингхаус Електрик. [12] Ненадејниот недостиг на готовина ја принудило компанијата да ги рефинансира своите долгови. Новите заемодавци барале од Вестингхаус да ги намали, како што изгледало прекумерното трошење за стекнување други компании, истражувања и патенти, вклучително и хонорарот по мотор во договорот со Тесла. [12] [34] Во тој момент, индукцискиот мотор на Тесла бил неуспешен и сеуште заглавен во развојот. [12] Вестингхаус плаќал загарантиран хонорар од 15.000 долари годишно иако примерите на работа на моторот биле ретки, а повеќефазните енергетски системи потребни за негово работење биле уште поретки. [34] [12] На почетокот на 1891 година, Џорџ Вестингхаус со остри зборови му ги објаснил на Тесла своите финансиски тешкотии, велејќи дека, доколкку не ги исполни барањата на неговите заемодавци, тој повеќе нема да ја контролира Вестингхаус Електрик и Тесла ќе мора „да се занимава со банкарите“ за да се обиде да ги собере идните авторски права. [34] Предностите од тоа што Вестингхаус продолжил да го брани моторот веројатно се чинеле очигледни за Тесла и тој се согласил да ја ослободи компанијата од клаузулата за плаќање на авторски права во договорот. [34] [12] Шест години подоцна Вестингхаус го купил патентот на Тесла за паушална исплата од 216.000 долари како дел од договорот за споделување патенти потпишан со Џенерал Електрик (компанија создадена од спојувањето на Едисон и Томсон-Хјустон во 1892 година). [15] [45]
Remove ads
Њујоршки лаборатории
Парите што Тесла ги заработил од лиценцирањето на неговите патенти за наизменична струја го направле независно богат и му дале време и средства да ги следи своите интереси.[46] Во 1889 година, Тесла се иселил од продавницата на улицата Либерти која Пек и Браун ја изнајмиле и во следните десетина години работеле во серија работилници/лабораториски простори на Менхетен. Тие ги вклучуваат лабораторија на улицата Гранд 175 (1889-1892), четвртиот кат на Јужна Петта авенија 33-35 (1892-1895) и шестиот и седмиот кат на улицата Источен Хјустон 46 и 48 (1895-1902).[47] Тесла и неговиот ангажиран персонал извршиле некои од неговите најзначајни работи во овие работилници.
Теслин трансформатор
Во летото 1889 година, Тесла отпатувал во 1889 година на Светски саем во Париз и дознал за експериментите на Хајнрих Херц од 1886-1888 година, кои го докажале постоењето на електромагнетно зрачење, вклучително и радио бранови. [12] Во повторувањето и потоа проширувањето на овие експерименти Тесла се обидел да напојува румкорфски калем со алтернатор со голема брзина што тој го развивал како дел од подобрен систем за лачно осветлување, но открил дека струјата со висока фреквенција го прегрева железното јадро и ја стопува изолацијата помеѓу примарното и секундарното намотување во серпентина. За да го реши овој проблем, Тесла го смислил својот „осцилирачки трансформатор“, со воздушен јаз наместо изолационен материјал помеѓу примарните и секундарните намотки и железно јадро што може да се помести на различни места во или надвор од серпентина. [12] Подоцна наречен како Теслин трансформатор, тој ќе се користи за производство на високонапонска, ниска струја и висока фреквенција наизменична струја.[48] Тој би го користел овој резонантен трансформаторски круг во неговата подоцнежна работа со безжична енергија. [12] [49]
Државјанство
На 30 јули 1891 година, на 35-годишна возраст, Тесла станал натурализиран државјанин на Соединетите Американски Држави.[50] [12] Во истата година, тој го патентирал својјот трансформатор.[51]
Безжично осветлување
По 1890 година, Тесла експериментирал со пренос на енергија со индуктивна и капацитивна спојка користејќи висока наизменична струја генерирана преку неговиот трансформатор. Тој се обидел да развие безжичен систем за осветлување заснован на индуктивно и капацитивно спојување во близина на полето и спровел серија јавни претставувања каде ги палел Гајслеровите цевки, па дури и сијалиците со вжарено светло од другата сцена. [12] Тој го поминал поголемиот дел од деценијата работејќи на варијации на оваа нова форма на осветлување со помош на различни инвеститори, но ниту едно од вложувањата не успеал да направи комерцијален производ од неговите наоди.
Во 1893 година во Сент Луис, Мисури, Институтот Френклин во Филаделфија, Пенсилванија и Националната асоцијација за електрична светлина, Тесла им кажал на тамошните присутни дека е сигурен дека систем како неговиот на крајот може да спроведе „разбирливи сигнали или можеби дури и струја на кое било растојание без употреба на жици“ со тоа што ќе го спроведе низ Земјата. [12] [52]
Тесла служел како потпретседател на Американскиот институт за електроинженери од 1892 до 1894 година, претходник на современиот Институт на инженерите по електротехника и електроника (заедно со Институтот за радио инженери ).[53]
Повеќефазен систем и колумбиска изложба
До почетокот на 1893 година, инженерот од Вестингхаус, Чарлс Ф. Скот, а потоа и Бенџамин Г. Ламе, постигнале напредок во ефикасна верзија на индукцискиот мотор на Тесла. Ламе пронашол начин да го направи повеќефазен систем кој ќе биде покомпатибилен со постарите еднофазни AC и DC системи со развој на ротационен конвертор. [12] Westinghouse Electric во тој момент имала начин да обезбеди електрична енергија за сите потенцијални клиенти и започнал да го брендира нивниот повеќефазен систем за наизменична струја како „повеќефазен теслин систем“. Тие верувале дека патентите на Тесла им даваат патентен приоритет во однос на другите полифазни AC системи. [12]
Вестингхаус Електрик побарал од Тесла да учествува на Светската колумбиска изложба во Чикаго во 1893 година, каде што компанијата имала голем простор во „Зградата за електрична енергија“ посветен на електрични експонати. Westinghouse Electric победил во понудата за осветлување на изложбата со наизменична струја и тоа претставувало клучен настан во историјата на наизменична струја, бидејќи компанијата и ја покажала на американската јавност безбедноста, доверливоста и ефикасноста на системот на наизменична струја кој бил со повеќе фази и системот можел да ги снабдува и другите AC и DC изложби на саемот.[54][55][56]
На самот бил поставен специјален изложбен простор за прикажување на различни форми и модели на индукциски мотор на Тесла. Ротирачкото магнетно поле што ги придвижува било објаснето преку серија демонстрации, вклучително и Колумбово јајце кое користело двофазен калем пронајден во индукциониот мотор за да врти бакарно јајце правејќи го да стои на крајот.[57]
Тесла го посетил саемот една недела за време на неговото шестмесечно работење за да присуствува на Меѓународниот конгрес за електрична енергија и направил серија претставувања на изложбата Вестингхаус. [16] Била поставена специјално затемнета просторија каде што Тесла го покажал својот безжичен систем за осветлување, користејќи демонстрација што претходно ја имал изведено низ Америка и Европа; [15] тие вклучувале користење на високонапонска, високофреквентна наизменична струја до светли безжични гасоиспуштачки светилки. [15]
Еден набљудувач забележал:
Во просторијата беа обесени две тврди гумени чинии покриени со лимена фолија. Тие беа оддалечени околу петнаесет метри и служеа како терминали на жиците што водеа од трансформаторите. Кога струјата беше вклучена, светилките или цевките, кои немаа жици поврзани со нив, туку лежеа на маса помеѓу висечките плочи, или кои може да се држат во рака во речиси секој дел од просторијата, станаа светли. Тоа беа истите експерименти и истиот апарат што го покажа Тесла во Лондон пред околу две години, „каде што тие создадоа толку многу чудење“.
Осцилирачки генератор на пареа
За време на неговото претставување на Меѓународниот Електричен Конгрес во Колумбиската изложбена сала за земјоделство, Тесла го претставил својот генератор на електрична енергија на пареа, кој го патентирал таа година, нешто што според него е подобар начин за генерирање наизменична струја. [12] Пареата била насилно вметната во осцилаторот и набрзина излегла низ низа портите, туркајќи го клипот нагоре и надолу што бил прикачен на арматурата. Магнетната арматура вибрирала нагоре и надолу со голема брзина, создавајќи наизменично магнетно поле. Ова предизвикало наизменична електрична струја во жичаните намотки кои се наоѓале во непосредна близина. Биле отстранети комплицираните делови на парната машина/генератор, но никогаш не се применил како изводливо инженерско решение за производство на електрична енергија. [12] [58]
Консултации за Нијагара
Во 1893 година, Едвард Дин Адамс, кој ја предводел градежна компанија на Нијагарските Водопади, побарал мислење од Тесла за тоа кој систем би бил најдобро да се пренесе енергијата што се создава на водопадите. Во текот на неколку години, постоело низа предлози и отворени конкурси за тоа како најдобро да се направи тоа. Меѓу системите предложени од неколку американски и европски компании биле двофазни и трифазни AC, високонапонски DC и компримиран воздух. Адамс побарал од Тесла информации за моменталната состојба на сите конкурентни системи. Тесла го советувал Адамс дека двофазен систем ќе биде најсигурен и дека постои систем Вестингхаус за палење на блескави светилки користејќи двофазна наизменична струја. Компанијата направила договор со Westinghouse Electric за изградба на двофазен систем за генерирање на наизменична струја на Нијагарските Водопади, врз основа на советите на Тесла и демонстрациите на Вестингхаус на Колумбиската изложба. Во исто време, бил доделен дополнителен договор на Џенерал Електрик за изградба на дистрибутивниот систем за наизменична струја. [12]
Компанија Никола Тесла
Во 1895 година, Едвард Дин Адамс, импресиониран од она што го видел кога ја обиколил лабораторијата на Тесла, се согласил да помогне во основањето на компанијата Никола Тесла, основана за финансирање, развој и пазар на различни претходни патенти и пронајдоци на Тесла, како и нови. Алфред Браун се потпишал, носејќи патенти развиени под Пек и Браун. Таблата била пополнета со Вилијам Бирч Ранкин и Чарлс Ф. Коани. [12] Компанијата наишла на малку инвеститори, бидејќи средината на 1890-тите бил период на тежок финансиски период, а патентите за безжично осветлување и осцилатори кои биле поставени на пазарот никогаш не се појавиле. Компанијата се справувала со патентите на Тесла во наредните децении.
Лабораториски пожар
Во раните утрински часови на 13 март 1895 година, зградата на Јужната петта авенија во која се наоѓала лабораторијата на Тесла се запалила. Пожарот започнал во подрумот на зградата и бил многу интензивен. Огнот не само што ги уназадил тековните проекти на Тесла, туку уништил и збирка од рани белешки и истражувачки материјал, модели и претставувања, вклучително и многу кои биле изложени на колумбиската изложба на световите во 1893 година. Тесла изјавил за Њујорк Тајмс: „Премногу сум во тага за да зборувам. Што да кажам?“.[59] По пожарот Тесла се преселил на улицата Источен Хјустон 46 и 48 и ја обновил својата лабораторија на 6-тиот и 7-ми кат.
Експериментирање со Х-зраци
Започнувајќи од 1894 година, Тесла започнал да го истражува она што тој го нарекол како рентгенска енергија од „невидливи“ видови откако забележал оштетен филм во неговата лабораторија во претходните експерименти [60] (подоцна идентификуван како „Рентгенски зраци “). Неговите рани експерименти биле со круксови цевки, ладни катодни цевки за електрично празнење. Тесла можеби ненамерно снимил рендгенска слика - која претходела неколку недели пред најавата на Вилхелм Рентген во декември 1895 година за откривањето на рентгенските зраци - кога се обидел да го фотографира Марк Твен осветлен од гајслерова цевка, претходен тип на цевка за испуштање гас. Единственото нешто што е забележано на сликата е металната завртка за заклучување на објективот на камерата. [15]
Во март 1896 година, откако го слушнал откритието на Рентген за сликање со рендген (радиографија), Тесла продолжил да прави свои експерименти во сликањето со рендген, развивајќи високо-енергетска вакуумска цевка со еден терминал од негов сопствен дизајн, која немала целна електрода и која работела од излезот на теслиновиот трансформатор (современиот термин за феноменот произведен од овој уред е bremsstrahlung или сопирачко зрачење). Во своето истражување, Тесла смислил неколку експериментални поставки за производство на Х-зраци. Тесла сметал дека, со неговите кола, „инструментот ќе ... овозможува да се генерираат рентгенски зраци со многу поголема моќност отколку што може да се добијат со обичните апарати.“
Тесла ги забележал опасностите од работењето со неговото коло и уредите за производство на Х-зраци со еден јазол. Во неговите многубројни белешки за раното истражување на овој феномен, тој го припишал оштетувањето на кожата на различни причини. Тој верувал дека оштетувањето на кожата не е предизвикано од рентгеновите зраци, туку од озонот кој се создава при контакт со кожата, а во помала мера, од азотна киселина. Тесла погрешно верувал дека рендгенските зраци се надолжни бранови, како оние што се произведуваат во брановите во плазмата. Овие плазма бранови може да се појават во магнетни полиња без сила.
На 11 јули 1934 година, Њујорк Хералд Трибјун објавил статија за Тесла, во која тој се сеќава на настан што повремено се случувал додека експериментирал со неговите вакуумски цевки со една електрода. Минутна честичка ќе ја откине катодата, ќе помине надвор од цевката и физички ќе го удри:[61]
Тесла рече дека чувствува остра болна болка каде што влегла во неговото тело и повторно на местото каде што се онесвести. Споредувајќи ги овие честички со деловите од метал проектирани од неговиот „електричен пиштол“, Тесла рече: „Честичките во зракот на сила...ќе патуваат многу побрзо од таквите честички...и ќе патуваат во концентрации“.
Радио Далечински управувач
Во 1898 година, Тесла претставил брод кој користел кохерентна радио контрола - што тој го нарекол „телавтомат“ - на јавноста за време на електрична изложба во Медисон Сквер Гарден. [34] Тесла се обидел да ја продаде својата идеја на американската војска како вид на радио контролирано торпедо, но тие покажале мал интерес.[62] Далечинското управување со радио останало новина до Првата светска војна и потоа, кога голем број земји го користеле во воени програми. Тесла ја искористил можноста дополнително да ја претстави „Телеавтоматиката“ во обраќањето на состанокот на Комерцијалниот клуб во Чикаго, додека патувал во Колорадо Спрингс, на 13 мај 1899 година.
Remove ads
Безжична енергија
Од 1890-тите до 1906 година, Тесла потрошил голем дел од своето време и богатство на серија проекти обидувајќи се да го развие преносот на електрична енергија без жици. Тоа претставувало проширување на неговата идеја за користење калеми за пренос на енергија што тој го демонстрира во безжичното осветлување. Тој го согледувал ова не само како начин да се пренесе голема количина на моќ низ целиот свет, туку, како што истакнал во неговите претходни предавања, како начин за пренос на светските комуникации.
Во времето кога Тесла ги формулирал своите идеи, не постоел изводлив начин за безжичен пренос на комуникациски сигнали на долги растојанија, а камоли големи количини на енергија. Тесла рано ги проучувал радио брановите и дошол до заклучок дека дел од постоечкото проучување за нив, на Херц, е неточно. [12] [63] [б 4] Исто така, оваа нова форма на зрачење во тоа време нашироко се сметало за феномен на кратки растојанија кој изгледал како да изумре за помалку од една милја. Тесла забележал дека, дури и доколку теориите за радио брановите се вистинити, тие се целосно безвредни за неговите намени, бидејќи оваа форма на „невидлива светлина“ ќе се намали на далечина исто како и секое друго зрачење и ќе патува во прави линии директно во вселената, станувајќи „безнадежно изгубена“. [12]
До средината на 1890-тите, Тесла работел на идејата дека можеби ќе може да спроведе електрична енергија на долги растојанија низ Земјата или атмосферата, и започнал да работи на експерименти за тестирање на оваа идеја, вклучително и поставување на голем трансмитер за зголемување на резонанца во неговата лабораторија на улицата Источен Хјустон.[65] Се смета дека тој се позајмил од заедничката идеја во тоа време дека атмосферата на Земјата е спроводлива, [16] [12] па топј предложил систем составен од балони кои суспендираат, пренесуваат и примаат електроди во воздухот над 30,000 стапки (9,100 м) во надморска височина, каде што сметал дека помалиот притисок ќе му овозможи да испраќа високи напони (милиони волти) на долги растојанија.
Колорадо Спрингс
За понатамошно проучување на проводната природа на воздухот со низок притисок, Тесла поставил експериментална станица на голема надморска височина во Колорадо Спрингс во текот на 1899 година. [10] [66] [12] [67] Таму тој можел безбедно да управува со многу поголеми трансформатори отколку во тесните рамки на неговата лабораторија во Њујорк, а еден соработник направил договор според кој компанијата Ел Пасо Електрик Лајт требало да испорачува наизменична струја бесплатно.[67] За да ги финансира своите експерименти, тој го убедил Џон Џејкоб Астор IV да инвестира 100.000 американски долари (3,779,600 американски денешни долари [40]) за да стане мнозински акционер во компанијата Никола Тесла. Астор сметал дека првенствено инвестира во новиот систем за безжично осветлување. Наместо тоа, Тесла ги искористил парите за да ги финансира своите експерименти во Колорадо Спрингс. [12] По неговото пристигнување, тој им кажал на новинарите дека планира да спроведе експерименти со безжична телеграфија, пренесувајќи сигнали од Пикс Пик до Париз. [15]
Таму, тој направил експерименти со голем трансформатор кој работи во опсегот на мегаволти, произведувајќи вештачка молња (и гром) составен од милиони волти и празнења до 135 стапки (41 м) во должина, и, во еден момент, ненамерно го изгорел генераторот во Ел Пасо, предизвикувајќи прекин на електричната енергија.[68] Набљудувањата што ги направил за електронскиот шум од удари од гром го навел до (погрешен) заклучок [12] [69] дека може да ја користи целата Земјина топка за спроведување на електрична енергија.
За време на неговото време во неговата лабораторија, Тесла забележал необични сигнали од неговиот приемник за кои расправал дека се комуникации од друга планета. Тој ги спомнал во писмо до еден новинар во декември 1899 година и до Друштвото на Црвениот Крст во декември 1900 година. [12] [35] Новинарите ја третирале како сензационална приказна и дошле до заклучок дека Тесла слуша сигнали од Марс. [12] Тој ги проширил сигналите што ги слушнал во Неделната статија на Колиер од 9 февруари 1901 година со наслов „Разговор со планетите“, каде што изјавил дека не му било веднаш очигледно дека слуша „интелигентно контролирани сигнали“ и дека сигналите можеле да доаѓаат од Марс, Венера или други планети. [35] Се претпоставува дека тој можеби ги пресретнал европските експерименти на Гуљелмо Маркони во јули 1899 година - Маркони можеби ја пренел буквата S (точка/точка/точка) во поморска демонстрација, истите три импулси што Тесла ги навестил дека ги слушнал во Колорадо [35] — или пренос на сигнали од друг експериментатор во безжична мрежа.[70]
Тесла имал договор со уредникот на списанието The Century да подготви статија за неговите наоди. Списанието испратило фотограф во Колорадо за да ја фотографира работата на Тесла. Написот со наслов „Проблемот на зголемување на човечката енергија“ се појавила во изданието на списанието од јуни 1900 година. Тој ја објаснил супериорноста на безжичниот систем што го замислил, но статијата била повеќе долга филозофска расправа отколку разбирлив научен опис на неговата работа,[71] илустрирана со она што требало да станат првобитни слики на Тесла и неговите експерименти во Колорадо Спрингс.
Варденклиф
Тесла започнал со обиколки во Њујорк обидувајќи се да најде инвеститори за, како што сметал, остварлив систем на безжичен пренос, престојувајќи во Палм Гарден на Валдорф-Асторија (хотелот каде што живеел во тоа време), Клубот на играчи и Делмонико.[72] Во март 1901 година, тој добил 150.000 долари (5,669,400 американски денешни долари [40]) од ЈП Морган во замена за 51% удел од сите генерирани безжични патенти и почнал да го планира објектот Варденклифа Кула кој требало да се изгради во Шорехам, Њујорк, 161 километри источно од градот на северниот брег на Лонг Ајленд.[73]
До јули 1901 година, Тесла ги проширил своите планови за изградба на помоќен предавател за да скокне пред радио-системот на Маркони, за кој Тесла сметал дека е негова копија. [12] Тој му пришол на Морган да побара повеќе пари за изградба на поголемиот систем, но Морган одбил да обезбеди дополнителни средства. Во декември 1901 година, Маркони успешно ја пренел буквата S од Англија во Њуфаундленд, победувајќи го Тесла во трката да биде прв што ќе заврши таков пренос. Еден месец по успехот на Маркони, Тесла се обидел да го натера Морган да поддржи уште поголем план за пренос на пораки и моќ преку контролирање на „вибрациите низ целиот свет“. [12] Во текот на следните пет години, Тесла напишал повеќе од 50 писма до Морган, молејќи и барајќи дополнителни средства за да се заврши изградбата на Варденклиф. Тесла го продолжил проектот уште девет месеци во 1902 година. Кулата била подигната до нејзината целосна висина од 57 метри.[70] Во јуни 1902 година, Тесла ги преселил своите лабораториски операции од улицата Хјустон во Варденклиф.
Инвеститорите на Волстрит ги вложиле своите пари во системот на Маркони, а некои од печатот почнале да се вртат против проектот на Тесла, тврдејќи дека тоа е измама. Проектот бил стопиран во 1905 година, а во 1906 година, финансиските проблеми и други настани можеби довеле до, како што се сомнева биографот на Тесла, Марк Џеј Сејфер, нервен слом од страна на Тесла.[74] Тесла го ставил под хипотека имотот во Варденклиф за да ги покрие неговите долгови во Валдорф-Асторија, кои на крајот изнесувале 20.000 долари (627,800 денешни американски долари [40] ).[75] Тој го изгубил имотот во 1915 година, а во 1917 година Кулата била урната од новиот сопственик за да го направи земјиштето поодржливо како недвижен имот.
Remove ads
Подоцнежни години
По затворањето на Варденклиф, Тесла продолжил да му пишува на Морган; откако „големиот човек“ починал, Тесла му пишувал на синот на Морган, Џек, обидувајќи се да добие дополнително финансирање за проектот. Во 1906 година, Тесла отворил канцеларии на Бродвеј 165 во Менхетен, обидувајќи се да собере дополнителни средства преку развивање и маркетинг на своите патенти. Тој продолжил да има канцеларии во Метрополитен Лајф Тауер од 1910 до 1914 година; тој неколку месеци бил под наем во зградата Вулворт, и често се иселувал бидејќи не можел да си ја дозволи киријата; а потоа се сместил и во канцелариски простор на ул. „Запад-8“ бр. 40од 1915 до 1925 година. Откако се преселил таму, тој всушност бил во банкрот. Тој имал проблеми со новите пронајдоци што се обидувал да ги развие. [12]
Турбина без сечила
На неговиот 50-ти роденден, во 1906 година, Тесла ја прикажал неговата турбина со сила од 200 коњски сили и 16,000 вртежи во минута. Во текот на 1910-1911 година, во Њујорк, неколку од неговите турбински мотори биле тестирани на 100-5.000 hp. [12] Тесла работел со неколку компании, вклучително и од 1919 до 1922 година во Милвоки, за Алис-Чалмерс. [16] [12] Тој го поминал поголемиот дел од своето време обидувајќи се да ја усоврши турбината со Ханс Далстранд, главниот инженер во компанијата, но инженерските тешкотии значеле дека таа никогаш не била направена во практичен уред. Тесла ја лиценцирал идејата на компанија за прецизни инструменти и нашол употреба во форма на брзинометри за луксузни автомобили и други инструменти. [10]
Тужби за безжична мрежа
Кога избувнала Првата светска војна, Британците го прекинале трансатлантскиот телеграфски кабел што ги поврзува САД со Германија со цел да го контролираат протокот на информации меѓу двете земји. Тие, исто така, направиле обид да ја исклучат германската безжична комуникација до и од САД со тоа што американската компанија Маркони ја тужела германската радио компанија Телефункен за прекршување на патент. [12] Телефункен ги довел физичарите Џонатан Зенек и Карл Фердинанд Браун за нивна одбрана и го ангажирал Тесла како сведок две години за 1.000 долари месечно. Случајот заглавил, а потоа станал спорен кога САД влегле во војната против Германија во 1917 година. [12] [16]
Во 1915 година, Тесла направил обид да ја тужи компанијата Маркони за прекршување на неговите патенти за безжично подесување. Почетниот радио патент на Маркони бил доделен во САД во 1897 година, но неговиот патент од 1900 година што ги покрива подобрувањата на радио преносот бил отфрлен неколку пати, пред конечно да биде одобрен во 1904 година, со образложение дека прекршил други постоечки патенти, вклучително и два патенти за безжично подесување на електрична енергија на Тесла од 1897 година.[63][76] Случајот на Тесла од 1915 година не отишол никаде, [12] но во поврзан случај, каде што компанијата Маркони се обидела да ја тужи американската влада за прекршување на патенти во Првата светска војна, одлуката на Врховниот суд на Соединетите Американски Држави од 1943 година ги вратила претходните патенти на Оливер Лоџ, Џон Стоун и Тесла.[77] Судот изјавил дека нивната одлука немала никакво влијание врз тврдењето на Маркони како прв што постигнал радио пренос, само затоа што тврдењето на Маркони за одредени патентирани подобрувања е сомнително, компанијата не може да бара прекршување на истите тие патенти.
Гласини за Нобелова награда
На 6 ноември 1915 година, во извештајот на новинската агенција Ројтерс од Лондон, Нобеловата награда за физика во 1915 година била доделена на Томас Едисон и Никола Тесла; сепак, на 15 ноември, во натписот на Ројтерс од Стокхолм се наведува дека наградата таа година им била доделена на Вилијам Хенри Брег и Лоренс Брег „за нивните услуги во анализата на кристалната структура со помош на рендгенски зраци“. [15] [78][79] Во тоа време постоеле неосновани гласини дека или Тесла или Едисон ја одбиле наградата. [15] Нобеловата фондација изјавила за случајот: „Секоја гласина дека на некое лице не му е доделена Нобеловата награда затоа што ја објавил својата намера да ја одбие наградата е смешна“; Добитникот може да ја одбие Нобеловата награда единствено откако ќе биде прогласен за добитник. [15]
Постоеле последователни тврдења од биографите на Тесла дека Едисон и Тесла биле првичните добитници и дека ниту еден не ја добил наградата поради нивното непријателство еден кон друг; и дека секој од нив се обидувал да ги минимизира достигнувањата и правото на другиот да ја добие наградата; дека и двајцата одбиле да ја прифатат наградата доколку другиот прв ја добие; дека и двајцата ја отфрлиле секоја можност за споделување; па дури и дека богатиот Едисон го одбил тоа за да го спречи Тесла да ја добие паричната награда од 20.000 долари. [16] [15]
Во годините по овие гласини, ниту Тесла ниту Едисон не добиле Нобелова награда (иако Едисон добил една од 38 можни понуди во 1915 година, а Тесла една од 38 можни понуди во 1937 година). [16]
Други награди, патенти и идеи
Тесла во овој период освоил бројни медали и награди. Тие вклучуваат:
- Голем офицер на редот на Свети Сава (Србија, 1892)
- Медал Елиот Кресон (Институт Френклин, САД, 1894 година) [80]
- Голем Крст од редот на принцот Данило I (Црна Гора, 1895) [81]
- Член на Американското филозофско друштво (САД, 1896) [82]
- Едисонов Медал (Институт за електротехнички и електронски инженери, САД, 1916 година) [83]
- Голем Крст на редот на Свети Сава (Југославија, 1926) [84]
- Крст од Орденот на југословенската круна (Југославија, 1931 година)
- Медал Џон Скот (Институт Френклин и Градски совет на Филаделфија, САД, 1934 година) [80]
- Орден на Белиот Орел (Југославија, 1936)
- Голем Крст на Редот на Белиот Лав (Чехословачка, 1937) [14]
- Медал на Универзитетот во Париз (Париз, Франција, 1937)
- Медал на Универзитетот Свети Климент Охридски (Софија, Бугарија, 1939)
Тесла се обидел да пласира неколку уреди засновани на производство на озон. Тие ја вклучувале неговата компанија за озон на Тесла од 1900 година која продавала патентиран уред од 1896 година заснован на неговиот трансфотматор, што се користел за меур на озон низ различни видови масла за да се направи терапевтски гел. Тој, исто така, се обидел да развие варијација на ова неколку години подоцна како средство за дезинфекција на просториите за болниците. [12]
Тесла теоретизирал дека примената на електрична енергија во мозокот ја подобрува интелигенцијата. Во 1912 година, тој направил „план да ги направи досадните ученици со несвесно заситување преку електрична енергија“, поврзувајќи ги ѕидовите на училишната соба и „заситувајќи ја [училницата] со бесконечно мали електрични бранови [85] со висока фреквенција. Според него, целата просторија, ќе се претвори во поле кое дава здравје и стимулација.[85]
Пред Првата светска војна, Тесла барал странски инвеститори. По почетокот на војната, Тесла ги загубил средствата што ги добивал од неговите патенти во европските земји.
Во августовското издание на списанието Electrical Experimenter од 1917 година, Тесла претпоставил дека електричната енергија може да се употреби за лоцирање на подморници преку користење на рефлексијата на „електричен зрак“ со „огромна фреквенција“, при што сигналот се гледа на флуоресцентен екран (систем кој е забележан дека има современа до површна фреквенција). Тесла не бил во право во неговата претпоставка дека радио брановите со висока фреквенција ќе навлезат во вода.[86] Емил Жирардо, кој помогнал во развојот на првиот француски радарски систем во 1930-тите, забележал во 1953 година дека општите шпекулации на Тесла дека ќе биде потребен многу силен сигнал со висока фреквенција се точни. Жирардо изјавил: „(Тесла) пророкуваше или сонуваше, бидејќи немаше на располагање средства да ги спроведе, но мора да се додаде дека доколку сонувал, барем правилно сонувал“. [15]
Во 1928 година, Тесла добил патент, U.S. Patent 1,655,114, за дизајн на биплан способен за вертикално полетување и слетување (VTOL), кој „постепено се навалува преку манипулација со уредите“ додека не лети како конвенционален авион.[87] Овој непрактичен дизајн бил нешто што Тесла мислел дека ќе го продаде за помалку од 1.000 долари. [15] [88]
Тесла поседувал дополнителна канцеларија на 350 Медисон Авенија, но до 1928 година тој повеќе немал ниту лабораторија ниту средства.
Животни околности
Тесла живеел во Валдорф Асторија во Њујорк од 1900 година и плаќал голема сметка. [10] Тој се преселил во хотелот Сент Реџис во 1922 година и оттогаш го следел моделот да се пресели во друг хотел на неколку години и да остави неплатени сметки зад себе. [12] [11]
Тесла заминувал до паркот секој ден за да ги нахрани гулабите. Тој почнал да ги храни на прозорецот од неговата хотелска соба и ги доел повредените птици да имм се врати нивното здравје. [11] [89][90] Тој изјавил и дека секојдневно го посетувал извесен повреден бел гулаб. Тој потрошил над 2.000 долари (37,570 денешни американски долари) да се грижи за птицата, вклучително и уред кој го изградил за удобно да ја поддржува додека ѝ заздравуваат скршеното крило и ногата. [16] Тесла изјавил:
Со години хранам гулаби, илјадници од нив. Но, имаше една, прекрасна птица, чисто бела со светло сиви врвови на крилјата; таа беше различна. Таа беше женско. Требаше само да посакам и да и се јавам и таа ќе долета кај мене. Го сакав тој гулаб како што мажот сака жена, и таа ме сакаше мене. Се додека ја имав, имаше цел во мојот живот[91]
Неплатените сметки на Тесла, како и поплаките за нередот што го правиле гулабите, довеле до негово иселување од Сент Реџис во 1923 година. Тој, исто така, бил принуден да го напушти хотелот Пенсилванија во 1930 година и гувернерот на хотелот Клинтон во 1934 година. [11] Во еден момент изнајмувал соби и во хотелот Маргуери. [10]
Тесла се преселил во хотелот Њујоркер во 1934 година. Во тоа време Westinghouse Electric & Manufacturing Company започнала да му плаќа 125 долари (2,940 американски денешни долари) месечно покрај плаќањето на киријата. Сметките за тоа како дошло до ова се разликуваат. Неколку извори тврдат дека Вестингхаус бил загрижен, или можеби предупреден, за потенцијалниот лош публицитет што произлегува од сиромашните услови во кои живеел нивниот поранешен пронаоѓач. [34] [79][92] [12] Плаќањето е опишано како „консултантска такса“ за да се надмине одбивноста на Тесла да прифаќа добротворни цели. Биографот на Тесла, Марк Сејфер, ги опишал исплатите на Вестингхаус како еден вид „неодредена населба“.[92]
Роденденски прес-конференции
Во 1931 година, младиот новинар со кој Тесла се спријателил, Кенет М. Свези, организирал прослава за 75-тиот роденден на пронаоѓачот.[93] Тесла добил честитки од личности во науката и инженерството како Алберт Ајнштајн,[94] и тој исто така бил прикажан на насловната страница на магазинот <i id="mwBjw">Тајм</i>.[95] Насловот на насловната страница „Целиот свет е неговата моќна куќа“ го истакнал неговиот придонес во производството на електрична енергија. Забавата поминала толку добро што Тесла ја направил како годишен настан, прилика каде што ќе стави голема храна и пијалаци - со јадења од негова сопствена креација. Тој го поканил печатот со цел да ги види неговите пронајдоци и да слуша приказни за неговите минати подвизи, гледишта за актуелните настани, а понекогаш и збунувачки тврдења. [15] [12]
На забавата во 1932 година, Тесла тврдел дека измислил мотор што ќе работи преку космичко зрачење. [12] Во 1933 година, на 77-годишна возраст, Тесла им кажал на новинарите на настанот дека, по 35 години работа, бил на работ да произведе доказ за нова форма на енергија. Тој тврдел дека тоа е теорија за енергија која е „насилно спротивставена“ на Ајнштајновата физика и може да се прислушува со апарат кој би бил евтин за работа и трае 500 години. Тој, исто така, им пренел на новинарите дека работи на начин за пренос на индивидуализирани приватни радио бранови должини, работи на откритија во металургијата и развива начин за фотографирање на мрежницата за снимање на мислите.
На настанот во 1934 година, Тесла им кажал на новинарите дека дизајнирал супероружје за кое тврдел дека ќе стави крај на војната.[96] Тој го нарекол „телесила“, но обично го нарекувале неговиот смртен зрак. Во 1940 година, Њујорк Тајмс дал опсег на смртниот зрак од 400 километри, со очекувана цена за развој од 2 милиони американски долари (еквивалент на 44 милиони американски долари во 2024 година).[97] Тесла го опишал како одбранбено оружје што ќе се постави по должината на границата на една земја и ќе се употреби против напад на копнена пешадија или авиони. Тесла никогаш не открил детални планови за тоа како функционирало оружјето за време на неговиот живот, но во 1984 година плановите се појавиле во архивата на музејот „Никола Тесла“ во Белград. [12] Расправата, Новата уметност на проектирање на концентрирана недисперзивна енергија преку природните медиуми, опишала отворена вакуумска цевка со подлошка на гас што им овозможува на честичките да излезат, метод за полнење на волфрам или жива на милиони волти и нивно насочување во струи (преку електростатско одбивање). [12] [35] Тесла се обидел да го привлече интересот на американското воено одделение, Обединетото Кралство, Советскиот Сојуз и Југославија за уредот.[98]
Во 1935 година, на неговата 79-та роденденска забава, Тесла обработил многу теми. Тој тврдел дека го открил космичкиот зрак во 1896 година и измислил начин за производство на директна струја со индукција, и направил многу тврдења за неговиот механички осцилатор. Опишувајќи го уредот (кој очекувал дека ќе му заработи 100 милиони долари во рок од две години) тој им кажал на новинарите дека верзијата на неговиот осцилатор предизвикала земјотрес во неговата лабораторија на улицата Источен Хјустон 46 и соседните улици во Долен Менхетен во 1898 година. Тој продолжил да им кажува на новинарите дека неговиот осцилатор може да го уништи Емпајер Стејт Билдинг со 2,3 кг воздушен притисок. Тој, исто така, предложил користење на неговите осцилатори за пренос на вибрации во земјата. Тој тврдел дека ќе работи на кое било растојание и може да се користи за комуникација или лоцирање на подземни минерални наоѓалишта, техника што ја нарекол „телегеодинамика“.
Во 1937 година, на неговиот настан Grand Ballroom of Hotel New Yorker, Тесла го добил Орденот на Белиот Лав од чехословачкиот амбасадор и медал од југословенскиот амбасадор. На прашања во врска со смртниот зрак, Тесла изјавил: „Но, тоа не е експеримент ... Го изградив, демонстрирав и користев. Ќе помине само малку време пред да можам да му го дадам на светот.“ [12]
Remove ads
Смрт
Есента 1937 година, на 81-годишна возраст, една ноќ по полноќ, Тесла го напуштил хотелот Њујоркер за да го направи своето редовно патување до катедралата и библиотеката за да ги нахрани гулабите. Додека преминувал улица на неколку блока од хотелот, Тесла бил удрен од такси возило во движење и бил фрлен на земја. Во несреќата, неговиот грб бил сериозно повреден, а три ребра му биле скршени. Целосниот обем на неговите повреди никогаш не бил познат; Тесла одбил да се консултира со лекар, што е речиси доживотен обичај и никогаш не се опоравил целосно. [11] [12]
На 7 јануари 1943 година, на 86-годишна возраст, Тесла починал сам во соба 3327 во хотелот Њујоркер. Неговото тело го пронашла собарката Алис Монаган кога влегла во собата на Тесла, игнорирајќи го знакот „не вознемирувај“ што Тесла го ставил на неговата врата два дена претходно. Помошникот лекарски преглед Х.В. Вембли го прегледал телото и пресудил дека причината за смртта била коронарна тромбоза (вид на срцев удар).
Два дена подоцна, Федералното истражно биро му наредил на Канцеларијата за чување на имот на странците, да ги одземе работите на Тесла. Џон Г. Трамп, професор на Масачусетскиот технолошки универзитет и познат електро инженер кој служел како технички помошник на Националниот комитет за истражување на одбраната, бил повикан да ги анализира предметите на Тесла. По тридневна истрага, извештајот на Трамп заклучил дека нема ништо што би претставувало опасност во непријателски раце, наведувајќи:
Неговите мисли и напори [на Тесла] во текот на најмалку 15 години беа првенствено од шпекулативен, филозофски и донекаде промотивен карактер, честопати поврзани со производството и безжичниот пренос на енергија; но не вклучуваше нови, издржани, изводливи принципи или методи за остварување на такви резултати[99]
Во кутија за која се смета дека содржи дел од „зракот на смртта“ на Тесла, Трамп пронашол 45-годишна повеќедекадна кутија.[100]
На 10 јануари 1943 година, градоначалникот на Њујорк, Фиорело Ла Гвардија, во живо преку радиото WNYC прочитал пофалница напишана од словенечко-американскиот автор Луј Адамич, додека во позадина се свиреле виолинските парчиња „Аве Марија“ и „Тамо далеко“. На 12 јануари, две илјади луѓе присуствувале на државниот погреб на Тесла во катедралата Свети Јован Божествениот на Менхетен. По погребот, телото на Тесла било однесено на гробиштата Фернклиф во Ардсли, Њујорк, каде подоцна било кремирано. Следниот ден, втора богослужба била извршена од истакнати свештеници во капелата Троица (денешна српска православна катедрала „Свети Сава“) во Њујорк.
Remove ads
Личен живот и карактер
Тесла бил доживотен ерген, кој еднаш објаснил дека неговата целомудреност е многу корисна за неговите научни способности. [15] Тесла избрал никогаш да не продолжи или да се вклучи во какви било познати врски, наместо да ја најде сета стимулација што му била потребна во својата работа.
Тесла бил асоцијален и склон да се изолира во својата работа. [34] [10] [101] Меѓутоа, кога тој навистина се вклучил во општествениот живот, многу луѓе зборувале многу позитивно и со восхит за Тесла. Роберт Андервуд Џонсон го опишал како постигнување „извонредна сладост, искреност, скромност, префинетост, дарежливост и сила“. [16] Неговата секретарка, Дороти Скерит, напишала: „неговата генијална насмевка и благородност на носење секогаш ги означувале џентлменските карактеристики кои биле толку вкоренети во неговата душа“. [11] Пријателот на Тесла, Џулијан Хоторн, напишал: „Ретко сум сретнал научник или инженер кој исто така бил поет, филозоф, благодарник на убавата музика, лингвист и познавач на храна и пијалаци“. [15]
Тесла бил добар пријател со Френсис Мерион Крафорд, Роберт Андервуд Џонсон,[102] Стенфорд Вајт,[103] Фриц Ловенштајн, Џорџ Шерф и Кенет Свези.[104][105][106] Во средни години, Тесла станал близок пријател со Марк Твен; тие поминувале многу време заедно во неговата лабораторија и на други места.[102] Твен особено го опишал изумот на индукциски мотори на Тесла како „највредниот патент од телефонот“.[107] На забавата организирана од актерката Сара Бернар во 1896 година, Тесла го запознал индискиот хинду монах Свами Вивекананда. Вивекананда подоцна напишал дека Тесла рекол дека може математички да ја прикаже врската помеѓу материјата и енергијата, нешто што Вивекананда се надевал дека ќе даде научна основа на ведантската космологија.[108] Средбата со Свами Вивекананда го поттикнало интересот на Тесла за источната наука, што довело до тоа Тесла да ја проучува хиндуската и ведската филозофија неколку години.[109] Тесла подоцна напишал статија со наслов „Најголемото достигнување на човекот“ користејќи ги санскритските термини акаша и прана за да ја опише врската помеѓу материјата и енергијата.[110][111] Во доцните 1920-ти, Тесла се спријателил со Џорџ Силвестер Виерек, поет, писател, мистик, а подоцна и нацистички пропагандист. Тесла повремено присуствувал на вечерите што ги одржувале Виерек и неговата сопруга.[112][113]
Тесла понекогаш можел да биде груб и отворено да изрази згрозеност кон луѓето со прекумерна тежина, како на пример кога отпуштил секретарка поради нејзината тежина. [15] Тој ја критикувал и облеката; Тесла во неколку наврати упатил на подредената да си оди дома и да и го смени фустанот. [15] Кога Томас Едисон починал во 1931 година, Тесла го дал единственото негативно мислење за The New York Times за животот на Едисон:
Тој немаше никакво хоби, не се грижеше за никаков вид на забава и живееше целосно непочитувајќи ги најелементарните правила за хигиена... Неговиот метод беше неефикасен во крајност, бидејќи мораше да се покрие огромна основа за да се добие нешто воопшто, освен ако не се вмеша слепа шанса и, на почетокот. Бев речиси жален сведок на неговите постапки, знаејќи дека само малку теорија и пресметка би му заштедиле 90 проценти од трудот. Но, тој имаше вистински презир кон учењето книги и математичкото знаење, препуштајќи се целосно на инстинктот на својот пронаоѓач и практичното американско чувство.[114][115]
Тесла станал вегетаријанец во неговите подоцнежни години, живеејќи само од млеко, леб, мед и сокови од зеленчук.[96][116]
Remove ads
Ставови и верувања
За експерименталната и теоретската физика
Тесла не се согласувал со теоријата дека атомите се составени од помали субатомски честички, наведувајќи дека не постои такво нешто како електрон што создава електричен полнеж. Тој верувал дека доколку воопшто постојат електрони, тие се некоја четврта состојба на материјата или „под-атом“ што може да постои само во експериментален вакуум и дека тие немаат никаква врска со електричната енергија. Тесла верувал дека атомите се непроменливи - тие не можат да ја променат состојбата или да се разделат на кој било начин. Тој верувал во концептот од 19 век за сеопфатен етер кој пренесува електрична енергија.
Тесла бил генерално антагонист кон теориите за претворање на материјата во енергија. [11] Тој исто така ја критикувал теоријата на релативноста на Ајнштајн, велејќи:
Сметам дека просторот не може да се закриви, од едноставна причина што не може да нема својства. Може да се каже дека Бог има својства. Тој нема, туку само атрибути и тоа се наша сопствена изработка. За својствата можеме да зборуваме само кога се занимаваме со материја која го исполнува просторот. Да се каже дека во присуство на големи тела просторот станува закривен е еквивалентно на изјавата дека нешто не може да дејствува на ништо.
Во 1935 година тој ја опишал релативноста како „просјак завиткан во виолетово, кого неуките го земаат за крал“ и изјавил дека неговите сопствени експерименти ја измериле брзината на космичките зраци од Арктур како педесет пати поголема од брзината на светлината.[117]
Тесла тврдел дека развил свој физички принцип во однос на материјата и енергијата на кои почнал да работи во 1892 година, [11] и во 1937 година, на 81-годишна возраст, во писмо тврдел дека ја завршил „динамичната теорија на гравитацијата“ дека „[би] ставил крај на неактивните шпекулации и лажни концепции, како онаа за закривениот простор“. Тој изјавил дека теоријата е „разработена во сите детали“ и дека се надева дека наскоро ќе му ја даде на светот. Понатамошно разјаснување на неговата теорија никогаш не било пронајдено во неговите дела. [15]
За општеството
Тесла нашироко се смета од страна на неговите биографи дека бил хуманист во филозофскиот поглед. [34] [118] Ова не го спречило Тесла, како и многумина од неговиот период, да стане поборник на наметнатата селективна верзија на евгениката.
Тесла изразил верување дека човечкото „сожалување“ дошло да се меша во природното „немилосрдно функционирање на природата“. Иако неговата аргументација не зависела од концептот на „мајсторска раса“ или од вродената супериорност на една личност над друга, тој се залагал за евгеника. Во едно интервју од 1937 година, тој изјавил:
новото чувство на сожалување на човекот почна да се меша во немилосрдното функционирање на природата. Единствениот метод компатибилен со нашите поими за цивилизацијата и трката е да го спречиме размножувањето на непогодните со стерилизација и намерно водење на инстинктот за парење... Трендот на мислење кај евгенистите е дека мораме да го отежнеме бракот. Секако, на никој што не е посакуван родител не треба да му се дозволи да произведува потомство. За еден век од сега, на нормален човек нема повеќе да му падне на памет да се пари со евгенитско неподобна личност отколку да се омажи за вообичаен криминалец.[119]
Во 1926 година, Тесла ги коментирал лошите страни на општествената послушност на жените и борбата на жените за родова еднаквост, и посочил дека иднината на човештвото ќе биде управувана од „Кралицата Пчели“. Тој верувал дека жените во иднина ќе станат доминантен пол.
Тесла дал предвидувања за релевантните прашања на опкружувањето по Првата светска војна во печатена статија со наслов „Науката и откритието се големите сили што ќе доведат до завршување на војната“ (20 декември 1914 година).[120] Тесла верувал дека Друштвото на народите не е лек за времето во кое живеел ниту е решение за проблемите.[24]
За религијата
Тесла бил воспитан како православен христијанин. Подоцна во животот тој не се сметал себеси за „верник во православна смисла“, и изјавил дека се спротивставува на религиозниот фанатизам: „Будизмот и христијанството се најголемите религии и по број на ученици и по важност“.[121] Тој исто така изјавил „За мене, универзумот е едноставно голема машина која никогаш не настанала и никогаш нема да заврши“ и „она што ние го нарекуваме „душа“ или „дух“, не е ништо повеќе од збир на функциите на телото. Кога ова функционирање ќе престане, „душата“ или „духот“ престануваат исто така“.[121]
Remove ads
Литературни дела
Тесла напишал голем број книги и статии за списанија.[122] Меѓу неговите книги се Моите пронајдоци: Автобиографијата на Никола Тесла, составена и уредена од Бен Џонстон во 1983 година од серија на написи во списанието од 1919 година на Тесла кои биле повторно објавени во 1977 година; Фантастичните пронајдоци на Никола Тесла (1993), составени и уредени од Дејвид Хачер Чајлдрес; и Белешките на Тесла.
Голем дел од белешките на Тесла се бесплатно достапни на интернет,[123] вклучувајќи ја и статијата „Проблемот на зголемување на човечката енергија“, објавена во списанието The Century во 1900 година,[124] и статијата „Експерименти со алтернативни струи на висок потенцијал и висока фреквенција“, објавена во неговата книга Пронајдоци, истражувања и пишувања.[125][126]
Remove ads
Наследство и почести
Во 1952 година, по притисокот од внукот на Тесла, влијателниот југословенски политичар Сава Косановиќ, целиот имот на Тесла бил испратен во Белград во 80 багажници означени со Н.Т. Во 1957 година, секретарката на Косановиќ, Шарлота Музар, ја пренела пепелта на Тесла од САД во Белград.[127]. Пепелта е изложена во позлатена сфера на мермерен постамент во музејот Никола Тесла. Архивата на Никола Тесла се состои од над 160.000 оригинални документи и е вклучена во програмата „Меморија на светот“ на УНЕСКО.[128][129]
Тесла добил околу 300 патенти ширум светот за неговите пронајдоци.[130] Некои од патентите на Тесла не се евидентирани, а различни извори откриле некои кои лежеле скриени во архивите за патенти. Постојат минимум 278 познати патенти издадени на Тесла во 26 земји. Многу од патентите на Тесла биле во Соединетите Американски Држави, Велика Британија и Канада, но многу други патенти биле одобрени во земјите ширум светот. [15] Многу пронајдоци развиени од Тесла не биле ставени под заштита на патент.
Белешки
Наводи
Цитати
Понатамошно читање
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads