Judaizm

monoteistyczna religia żydowska / Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:

Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Judaizm?

Podsumuj ten artykuł dla 10-latka

POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA

Judaizm, wyznanie mojżeszowe[1][2]religia monoteistyczna, pierwsza z grupy abrahamicznej, istniejąca od starożytności. Źródłem objawienia jest dla niej Biblia hebrajska – opisuje ona między innymi kosmogonię polegającą na stworzeniu świata przez Boga. W Biblii i judaizmie Stwórca jest określany tytułami Elohim i Adonai; jego pełne imię jest uznawane za święte, przez co nie zawsze można je wymawiać i jest oznaczane tetragramem, którego polska transkrypcja to JHWH, co bywa rozwijane. Biblia hebrajska opisuje też inne mity i wieczyste przymierze Boga z Izraelitami, czasem utożsamianymi z Hebrajczykami i Żydami. Bóg miał chronić swój lud, zwany wybranym, i pomagać mu w zamian za podporządkowanie się jego nakazom[2].

Nuremberg_chronicles_f_32r_1.png
Menora – najważniejszy symbol judaizmu[potrzebny przypis]; ilustracja z XV wieku
Star_of_David.svg
Gwiazda Dawida – jeden z symboli judaizmu, Żydów i Izraela
Budapest_zsinagoga.jpg
Wielka Synagoga w Budapeszcie – największa synagoga w Europie i jedna z kilku największych na świecie.

Religia ta kształtowała się na Bliskim Wschodzie od II tysiąclecia p.n.e. Mogły na nią wpływać inne monoteizmy jak egipski kult Atona i perski zaratusztrianizm (zoroastryzm). Według biblijnych legend monoteizm wśród Semitów wprowadził Abraham, a Mojżesz przekazał ludziom Dekalog i Torę – Pięcioksiąg otwierający Biblię[2]. Dwa główne etapy właściwego judaizmu to:

Pierwszy z nich wytworzył:

Judaizm rabiniczny uznał kanon Biblii za zamknięty[potrzebny przypis]. Religia ta doczekała się szeregu odłamów jak chasydyzm, inne szkoły ortodoksyjne, judaizm konserwatywny, reformowany, rekonstrukcjonistyczny i mesjanistyczny, czasem traktowany jako odrębne wyznanie synkretyczne. Religie bezpośrednio wywodzące się z judaizmu to m.in.:

Judaizm był też inspiracją dla:

Termin bywa też używany w węższym znaczeniu. Czasem judaizmem nazywa się tylko religię rabiniczno-talmudyczną; wtedy jej poprzedniczka, którą wyznawali Jezus i prorocy, jest określana jako mozaizm.

Judaizm bywa nazywany religią narodową Żydów, choć przyjmowały go też inne grupy etniczne jak afrykańscy Felaszowie i eurazjatyccy Chazarowie. Wyznawcy tej religii są znani jako:

  • żydzi[4] – pisownia małą literą oznacza wyznanie; nazwę tę krytykowano jako zbyt podobną do nazwy narodu[5];
  • judaiści[6], choć to słowo oznacza też badacza judaizmu i Żydów, czyli przedstawiciela judaistyki;
  • izraelici[7], choć to słowo ma też znaczenie etniczne lub państwowe – może odnosić się do starożytnych Hebrajczyków, ich potomków lub do poddanych Królestwa Izraela[potrzebny przypis];
  • starozakonni[8].

W latach 20. XXI wieku jest ich kilkanaście milionów[2]; mieszkają głównie w USA (5,6 mln) i Izraelu (4,7 mln)[potrzebny przypis].

Od starożytności religia żydowska spotykała się z wrogością, dyskryminacją i uprzedzeniem, co jest jedną z postaci antysemityzmu. Z drugiej strony przedstawiciele innych wyznań bywali nastawieni do judaizmu serdecznie, bronili praw wyznawców i czasem się nim inspirowali – takie postawy są zaliczane do filosemityzmu.

Oops something went wrong: