Argyrantemum

Argyrantemum^[5], srebrzeń^[6] (Argyranthemum) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 23^[7]–24^[3] gatunki. Wszystkie występują naturalnie na wyspach Makaronezji (Kanaryjskich, Selvagens i na Maderze)^[7][3], ale jako introdukowane rosną na wszystkich kontynentach poza Antarktydą^[3]. Niektóre gatunki są miejscami bardzo inwazyjne, np. argyrantemum krzewiaste A. frutescens na Nowej Zelandii^[7]. Ten gatunek jest też jedynym spotykanym w uprawie w Polsce^[5].

Argyrantemum

Argyrantemum krzewiaste
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	argyrantemum
Nazwa systematyczna
Argyranthemum P.B. Webb in P.B. Webb et Berthelot Hist. Nat. Iles Canaries 3(2. 2). t. 90. Nov 1839[3][4]
Typ nomenklatoryczny
A. jacobaeifolium P.B. Webb[4]
Synonimy
Preauxia C. H. Schultz Bip.[4]

Różne gatunki i mieszańce z tego rodzaju są uprawiane jako ozdobne, często prowadzone na pniu jako wysokopienne^[7]. Uprawiane są także na kwiaty cięte i jako doniczkowe^[8]. Rośliny te tolerują tylko lekkie przymrozki^[8].

Morfologia

Argyrantemum krzewiaste

Argyranthemum maderense

Pokrój

Półkrzewy, zwykle nagie, czasem z włoskami pojedynczymi^[9], o łodydze zwykle pojedynczej, ale silnie rozgałęzionej, wzniesionej, podnoszącej się lub płożącej^[10], często o pokroju kępiastym^[8]. Osiągają od 10 do 100 cm wysokości^[10][8], rzadko do 150 cm^[10].

Liście

Zimozielone^[8], skrętoległe, ogonkowe lub siedzące^[10], od piłkowanych i ząbkowanych po wcinane w różny sposób^[9] i podzielone^[8]. Blaszki liściowe zwykle jasnozielone do niebieskozielonych^[8].

Kwiaty

Zebrane w koszyczki, które wyrastają na pędach pojedynczo lub zebrane w luźne kwiatostany złożone w formie baldachogrona. Okrywy koszyczków są półkuliste, tworzone przez zielone listki o szerokich, błoniastych (zwykle jasnobrązowych) brzegach zebrane w 3–4 szeregach. Dno koszyczka wypukłe do stożkowatego, bez łuszczynek. Kwiaty brzeżne w koszyczku żeńskie, z płatkiem języczkowym białym, rzadziej żółtym lub czerwonawym. Kwiaty wewnątrz koszyczka obupłciowe, z koroną rurkowatą, na szczycie z 5 ząbkami, żółte, rzadziej czerwone^[9].

Owoce

Niełupki dwojakiego rodzaju – te powstające z kwiatów brzeżnych trójkanciaste i zwykle z trzema skrzydełkami, te powstające z kwiatów rurkowatych w środku koszyczka są spłaszczone i z dwoma skrzydełkami, czasem walcowate^[9]. Bez puchu kielichowego^[10].

Systematyka

Argyranthemum adauctum

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Anthemideae z podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatych (Asteraceae)^[2]. W obrębie plemienia zaliczany jest do podplemienia Glebionidinae Oberpr. & Vogt (2007) wspólnie z rodzajami Glebionis i heteroantemis Heteranthemis^[11]. W latach 90. XX wieku taksony te wyróżniane były bez rangi jako „grupa Argyranthemum” w obrębie kladu skupiającego rodzaje z centrum występowania w obszarze śródziemnomorskim w obrębie plemienia Anthemideae^[9]. Jeszcze wcześniej taksony te łączono w szeroko ujmowanym dawniej rodzaju Chrysanthemum, przez co w efekcie rośliny tu zaliczane określane bywają zwyczajowo złocieniami lub chryzantemami^[8].

Przedstawiciele rodzaju z obszaru pierwotnego występowania w basenie Morza Śródziemnego wymarli w plejstocenie. Współczesne gatunki powstały w wyniku ewolucji populacji izolowanych na różnych wyspach Makaronezji, w tym różnicowania populacji zajmujących różne nisze ekologiczne na większych wyspach^[12].

Wykaz gatunków^[3]

• Argyranthemum adauctum (Link) Humphries
• Argyranthemum broussonetii (Pers.) Humphries
• Argyranthemum callichrysum (Svent.) Humphries
• Argyranthemum coronopifolium (Willd.) Webb
• Argyranthemum dissectum (Lowe) Lowe
• Argyranthemum escarrei (Svent.) Humphries
• Argyranthemum filifolium (Sch.Bip.) Humphries
• Argyranthemum foeniculaceu m (Willd.) Webb ex Sch.Bip.
• Argyranthemum frutescens (L.) Sch.Bip. – argyrantemum krzewiaste, chryzantema krzewiasta^[5], srebrzeń krzewiasty, złocień krzewiasty^[6]
• Argyranthemum gracile Sch.Bip.
• Argyranthemum haematomma Lowe
• Argyranthemum haouarytheum Humphries & Bramwell
• Argyranthemum hierrense Humphries
• Argyranthemum lemsii Humphries
• Argyranthemum lidii Humphries
• Argyranthemum maderense (D.Don) Humphries
• Argyranthemum pinnatifidum (L.f.) Webb
• Argyranthemum sundingii L.Borgen
• Argyranthemum sventenii Humphries & Aldridge
• Argyranthemum tenerifae Humphries
• Argyranthemum thalassophilum (Svent.) Humphries
• Argyranthemum webbii Sch.Bip.
• Argyranthemum winteri (Svent.) Humphries

Zagrożenia

W czerwonej liście gatunków zagrożonych publikowanej przez IUCN ujęte są jako zagrożone lub krytycznie zagrożone trzy gatunki: Argyranthemum thalassophilum^[13], A. lidii^[14] i A. winteri^[15]. Rośliny z tego rodzaju mają generalnie niewielkie zasięgi i zagrożone są przemianami siedlisk związanymi z rozwojem rolnictwa i turystyki na wyspach^[12].