Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Jaskrowce
rząd roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Jaskrowce (Ranunculales Dumort.) – rząd roślin okrytonasiennych. Stanowi grupę siostrzaną dla wszystkich pozostałych dwuliściennych właściwych. Przeważnie są to rośliny zielne, rzadziej drzewa i krzewy (w drewnie zawsze obecne są naczynia). Należy tu (według APweb) 7 rodzin zawierających 199 rodzajów z 4445 gatunkami[2]. Centrum współczesnego zróżnicowania rzędu jest Azja Wschodnia – wszystkie rodziny tam występują, niektóre tylko tam (olszankowate i Circaeasteraceae), jaskrowate są kosmopolityczne, pozostałe spotykane są głównie na półkuli północnej, miesięcznikowate w strefie międzyzwrotnikowej[2].
_(17022184800).jpg)
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne, rzadziej krzewy, niewielkie drzewa i pnącza[3].
- Liście
- Zwykle skrętoległe, rzadko naprzeciwległe, pojedyncze lub złożone, często podzielone lub głęboko wcinane, rzadziej liście o blaszkach całych, na brzegu zwykle piłkowane[4][2].
- Kwiaty
- Pojedyncze lub zebrane w różnego typu kwiatostany, wyrastające szczytowo lub z kątów liści[4]. Zwykle promieniste, tylko u niektórych owadopylnych wyewoluowały kwiaty grzbieciste[3]. Kwiaty wsparte są pojedynczą przysadką lub jej brak[4]. Listki okwiatu w liczbie od 4 do 15 są umieszczone w jednym lub dwóch okółkach, czasem spiralne[4], zwykle zróżnicowane na kielich i koronę. Płatki korony są zawsze wolne, często z miodnikami u nasady. Pręciki w liczbie od 3 do 500, często liczne, zwykle wolne. Owocolistki są zamknięte, zwykle także liczne i wolne (słupkowie apokarpiczne), skrętolegle umieszczone na wydłużonym dnie kwiatowym[3].
- Owoce
- Bardzo zróżnicowane – mieszki, jednonasienne orzeszki, jagody[2][4] i torebki[4].
Remove ads
Systematyka
Podsumowanie
Perspektywa
Relacje filogenetyczne między rodzinami w obrębie rzędu są dobrze poznane i stabilne od lat 90. XX wieku, potwierdzone w licznych analizach molekularnych w początkach XXI wieku. W kolejnych edycjach systemów APG (1998, 2003, 2009, 2016) nie zachodziły w klasyfikacji rzędu istotne zmiany. Najstarszą linią rozwojową w jego obrębie, siostrzaną dla wszystkich pozostałych rodzin są olszankowate Eupteleaceae. Na podstawie analiz molekularnych[5] datowano zróżnicowanie rodzin w obrębie tego rzędu na okres wcześniejszy niż 105 milionów lat temu i tylko rozdzielenie berberysowatych Berberidaceae i jaskrowatych Ranunculaceae nastąpić miało później, być może dopiero 90 milionów lat temu. Znaleziska skamieniałości roślin klasyfikowanych jako Potomacapnos (dymnicowe) datowanych na 120 milionów lat temu i Leefructus (jaskrowate) datowanych na 125,8–123 miliony lat temu wskazuje na bardzo szybką dywersyfikację w obrębie tego rzędu, która nastąpiła w ciągu ok. 5 milionów lat przed 123 milionami lat temu[2][6]. Z Portugalii pochodzą datowane na apt skamieniałości Teixeiraea lusitanica o cechach typowych dla jaskrowców, prawdopodobnie z linii prowadzącej do miesięcznikowatych Menispermaceae[4].
- Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rząd jest najstarszą linią rozwojową tj. kladem bazalnym dwuliściennych właściwych:
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Powiązania filogenetyczne rodzin zaliczanych do jaskrowców według APweb
| jaskrowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja w systemie Ruggiero i in. (2015)
- Rząd tworzy jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – jaskropodobne Ranunculanae i obejmuje rodziny zgodnie z systemem APG III (2009)[1].
- Pozycja i podział w systemie Reveala (1999)
- Rząd wąsko ujmowany (tylko dwie rodziny – gorzknikowate Hydrastidaceae i jaskrowate Ranunculaceae), należący do nadrzędu Ranunculanae i podklasy jaskrowych. Podklasa odpowiada ujęciu rzędu w systemach APG, przy czym obejmuje także piwoniowce Paeoniales[7][8].
- Klasyfikacja według systemu Takhtajana (1997, 2009)
- W systemie Armena Tachtadżiana z 1997 rząd Ranunculales był monotypowy, tj. obejmował tylko rodzinę jaskrowatych. Pozostałe rodziny najbliżej spokrewnione grupowane były w rzędy Lardizabales, Menispermales, Berberidales, Circaestrales, Hydrastidiales, Glaucudiales i Papaverales połączone w ramach nadrzędu jaskropodobnych Ranunculanae i podklasę Ranunculidae. Do grupy tej (nadrzędu i podklasy) Takhtajan zaliczył także piwoniowate Paeoniaceae tworzące własny rząd Paeoniales[9]. Współcześnie rodzina ta włączana jest do skalnicowców Saxifragales[2].
- W systemie z 2009 do nadrzędu jaskropodobnych Ranunculanae Tachtadżian zaliczył tu obok rzędów z wcześniejszej wersji klasyfikacji także Eupteleales, przy czym w ramach rzędu jaskrowców umieścił obok jaskrowatych rodzinę Hydrastidiaceae (z jednym gatunkiem – gorzknikiem kanadyjskim Hydrastis canadensis). Utrzymał w tym nadrzędzie nadal piwoniowce z rodziną piwoniowatych[10].
- Klasyfikacja według systemu Cronquista (1981)
- Rząd w systemie Arthura Cronquista obejmował znaczną część rodzin, które później zostały potwierdzone jako najbliżej spokrewnione z jaskrowatymi, a poza tym sabiowate i garbownikowate, klasyfikowane współcześnie odpowiednio do rzędów srebrnikowców Proteales i dyniowców Cucurbitales. Z kolei bazalne dla tej grupy olszankowate sklasyfikowane były w rzędzie oczarowców Hamamelidales, a makowate tworzyły odrębny rząd makowców Papaverales[11]. Rodziny jaskrowców w systemie Cronquista:
- Berberidaceae – berberysowate
- Circaeasteraceae
- Coriariaceae – garbownikowate
- Lardizabalaceae – krępieniowate
- Menispermaceae – miesięcznikowate
- Ranunculaceae – jaskrowate
- Sabiaceae – sabiowate
- Sargentodoxaceae
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads