Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Klon (roślina)

rodzaj roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Klon (roślina)
Remove ads

Klon (Acer L.) – rodzaj roślin z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae) (czasem, zwłaszcza dawniej z wyodrębnianej osobno rodziny klonowatych Aceraceae). Do rodzaju należy około 150 gatunków drzew i krzewów[4]. Występują one w strefie umiarkowanej półkuli północnej, w ogromnej większości w Azji, z nielicznymi gatunkami rosnącymi w górach strefy równikowej. W Polsce trzy gatunki rosną jako rodzime, trzy introdukowane są już zadomowione. Bardzo liczne gatunki są uprawiane jako ozdobne, w parkach, ogrodach, ale też jako drzewa uliczne. Część dostarcza drewna, wykorzystywane są jako miododajne i dostarczają syropu klonowego[5].

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Thumb
Klon zwyczajny
Thumb
Klon polny
Remove ads

Rozmieszczenie geograficzne

Thumb
Klon jesionolistny

Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę (bez Islandii i północnej Rosji)[4], w której rośnie w zależności od ujęcia 12[6]–14[5] gatunków, północno-zachodnią Afrykę, Azję bez północnej części kontynentu, Półwyspu Arabskiego i Indyjskiego. Największe zróżnicowanie znajduje się w Chinach, gdzie rośnie co najmniej 101 gatunków[5], z czego 61 to endemity[7]. Pojedyncze gatunki schodzą w Azji Południowo-Wschodniej do strefy równikowej (Półwysep Indochiński, Filipiny, Indonezja), gdzie rosną na obszarach górskich[4][7]. Także w Ameryce Północnej, gdzie występuje 10 gatunków[6], klony schodzą na południu do strefy międzyzwrotnikowej sięgając na południu do Gwatemali[8][4].

W Polsce rosną jako gatunki rodzime trzy klony[9]:

Gatunków obcych i zadomowionych jest pięć[10][9]:

Remove ads

Morfologia

Thumb
Kwiaty męskie Acer rubrum
Thumb
Liście klonu palmowego
Pokrój
Drzewa osiągające 40 m wysokości, ale w przypadku większości gatunków zwykle niższe, do 10–15 m, liczne mają pokrój pośredni między krzewami i drzewami, nieliczne to typowe krzewy[8]. Różne części roślin, zwłaszcza młode bywają owłosione, starsze pędy zwykle są nagie. Kora na młodych drzewach z reguły gładka, u klona strzępiastokorego silnie papierzasto postrzępiona. Część gatunków korę wielobarwną, zwykle zieloną z białymi paskami. Na starszych drzewach u części gatunków łuszczy się tafelkowato, głęboko spękana i ciemna jest u Acer saccharum subsp. nigrum[8].
Liście
Zwykle sezonowe, rzadko zimozielone lub częściowo zimozielone, nakrzyżległe. Blaszka bardzo różnie wykształcona od pojedynczej, nie wcinanej, całobrzegiej lub piłkowanej do dłoniasto klapowanej z bardzo różną głębokością klap, które mogą też być całobrzegie, piłkowane, ząbkowane, i wtórnie wcinane. U części gatunków liście są złożone – trójlistkowe i nieparzysto pierzaste z 3, 5, 7, rzadko 9 listkami[8][11].
Kwiaty
Jednopłciowe lub obupłciowe, przy czym rośliny są poligamiczne (zwykle rozwijają się kwiaty męskie i obupłciowe), rzadziej jednopienne i dwupienne. Kwiaty są drobne i zebrane w grona, baldachogrona, wiechy i pęczki. Okwiat 5-, rzadziej 4-krotny, zwykle zróżnicowany na kielich i koronę, czasem korony brak. Listki okwiatu zwykle wolne, podobnie zabarwione, najczęściej żółtawo i zielonkawo, rzadziej kwiaty są purpurowe lub czerwone[8]. Pręcików zwykle jest 8, rzadko 4, 5, 10 lub 12, ich nitki są wolne[7], osadzone na dysku miodnikowym. Dwa owocolistki tworzą dwie komory górnej zalążni, w każdej zwykle z dwoma, rzadziej jednym zalążkiem. Szyjki słupka dwie[7][11].
Owoce
Charakterystyczne, dwuskrzydlaki (orzechy) rozpadające się po dojrzeniu na pojedyncze skrzydlaki[8].
Remove ads

Systematyka

Podsumowanie
Perspektywa
Osobny artykuł: Systematyka klonów.

Rodzaj Acer tradycyjnie klasyfikowany był zwykle do rodziny klonowatych Aceraceae, wspólnie z rodzajem dwuskrzydlak Dipteronia. Analizy filogenetyczne, zwłaszcza od lat 90. XX wieku wskazały jednak na zagnieżdżenie tych rodzajów w obrębie mydleńcowatych Sapindaceae[2][12]. W nowszych systemach klasyfikacyjnych (APG II i późniejsze wersje, APweb, system Reveala z 2007) klonowate włączone są do tej rodziny w randze podrodziny lub plemienia[13]. Pierwszymi, którzy włączyli klony do mydleńcowatych byli w 1862 George Bentham i Joseph Dalton Hooker[6].

Ostatni wspólny przodek klonów i dwuskrzydlaków żył w paleocenie[14].

Klasyfikację w obrębie rodzaju dzielącą gatunki na sekcje i serie na podstawie nie tylko cech morfologicznych, ale też danych molekularnych opracował w 2004 P.C. de Jong[15]. Dalsze analizy molekularne zasadniczo potwierdziły jego klasyfikację[6]. Drzewo filogenetyczne gatunków klonów obejmuje 6 głównych grup. Klad bazalny tworzą serie: Palmata (najliczniejsza, obejmująca 41 gatunków), Negundo (A. negundo, A. cissifolium i A. henryi), Arguta i Spicata. Drugą grupę tworzą serie Parviflora i Glabra; trzecią jedna seria Macrantha; czwartą serie: Ginnala, Lithocarpa i Indivisia; piątą serie: Trifoliata, Pentaphylla, Acer i Rubra; szóstą serie: Platanoidea i Macrophylla[6].

Wykaz alfabetyczny gatunków[4][8]
  • Acer acuminatum Wall. ex D.Don
  • Acer acutum W.P.Fang
  • Acer albopurpurascens Hayata
  • Acer amamiense T.Yamaz.
  • Acer amplum Rehderklon okazały
  • Acer argutum Maxim.klon ostroząbkowy
  • Acer barbinerve Maxim.klon bródkowaty
  • Acer binzayedii Y.L.Vargas-Rodr.
  • Acer × bornmuelleri Borbásklon Bornmüllera
  • Acer × boscii Spachklon Bosca
  • Acer brevipes Gagnep.
  • Acer buergerianum Miq.klon Bürgera
  • Acer caesium Wall. ex Brandis
  • Acer calcaratum Gagnep.
  • Acer campbellii Hook.f. & Thomson ex Hiernklon Campbella
  • Acer campestre L.klon polny
  • Acer capillipes Maxim.klon hondoański
  • Acer cappadocicum Gled.klon kappadocki, k. kaukaski (w tym subsp. lobelii klon Lobela)
  • Acer carpinifolium Siebold & Zucc.klon grabolistny
  • Acer caudatifolium Hayata
  • Acer caudatum Wall.
  • Acer chiangdaoense Santisuk
  • Acer chienii Hu & W.C.Cheng
  • Acer chingii Hu
  • Acer chunii W.P.Fang
  • Acer cinerascentiforme Pojark.
  • Acer circinatum Purshklon okrągłolistny
  • Acer cissifolium (Siebold & Zucc.) K.Kochklon cissolistny
  • Acer confertifolium Merr. & F.P.Metcalf
  • Acer cordatum Pax
  • Acer coriaceifolium H.Lév.klon skórzasty, k. cynamonowy
  • Acer × coriaceum Bosc ex Tausch.
  • Acer crassum Hu & W.C.Cheng
  • Acer crataegifolium Siebold & Zucc.klon głogolistny
  • Acer davidii Franch.klon Davida
  • Acer diabolicum Blume ex K.Kochklon diabelski, k. kosmaty
  • Acer distylum Siebold & Zucc.klon dwusłupkowy
  • Acer duplicatoserratum Hayata
  • Acer elegantulum W.P.Fang & P.L.Chiuklon wytworny
  • Acer erianthum Schwer.
  • Acer erythranthum Gagnep.
  • Acer fabri Hance
  • Acer fenzelianum Hand.-Mazz.
  • Acer forrestii Diels
  • Acer × freemanii A.E.Murray
  • Acer fulvescens Rehder
  • Acer glabrum Torr.klon nagi
  • Acer gracilifolium W.P.Fang & C.C.Fu
  • Acer granatense Boiss.
  • Acer grandidentatum Nutt.klon zębaty
  • Acer griseum (Franch.) Paxklon strzępiastokory
  • Acer heldreichii Orph. ex Boiss.klon Heldreicha (w tym subsp. trautvetteri klon Trautvettera)
  • Acer henryi PaxKlon Henry’ego
  • Acer hilaense Hu & W.C.Cheng
  • Acer hyrcanum Fisch. & C.A.Mey.klon hyrkański
  • Acer insulare Makino
  • Acer iranicum Mohtash. & Rastegar
  • Acer × jakelyanum Rottenst.
  • Acer japonicum Thunb.klon japoński
  • Acer × koenighoferae Rottenst.
  • Acer komarovii Pojark.
  • Acer kungshanense W.P.Fang & C.Y.Chang
  • Acer kuomeii W.P.Fang & M.Y.Fang
  • Acer kwangnanense Hu & W.C.Cheng
  • Acer kweilinense W.P.Fang & M.Y.Fang
  • Acer laevigatum Wall.
  • Acer laurinum Hassk.
  • Acer laxiflorum Paxklon rozpierzchłokwiatowy
  • Acer leipoense W.P.Fang & Soong
  • Acer leptophyllum W.P.Fang
  • Acer longipes Franch. ex Rehder
  • Acer lucidum F.P.Metcalf
  • Acer lungshengense W.P.Fang & L.C.Hu
  • Acer macrophyllum Purshklon wielkolistny
  • Acer mandshuricum Maxim.klon mandżurski
  • Acer mapienense W.P.Fang
  • Acer × martini Jord.
  • Acer maximowiczianum Miq.Klon trójlistkowy
  • Acer maximowiczii Pax
  • Acer mazandaranicum Amini, H.Zare & Assadi
  • Acer metcalfii Rehder
  • Acer miaoshanicum W.P.Fang
  • Acer micranthum Siebold & Zucc.klon drobnokwiatowy
  • Acer miyabei Maxim.klon Miyabe'go
  • Acer monspessulanum L.klon francuski
  • Acer morifolium Koidz.
  • Acer morrisonense Hayata
  • Acer negundo L.klon jesionolistny
  • Acer nipponicum H.Haraklon nippoński
  • Acer oblongum Wall. ex DC.klon wąskolistny
  • Acer obtusifolium Sm.
  • Acer okamotoi Nakai
  • Acer oligocarpum W.P.Fang & L.C.Hu
  • Acer oliverianum Paxklon Olivera
  • Acer opalus Mill.klon włoski
  • Acer orthocampestre G.W.Grimm & Denk
  • Acer paihengii W.P.Fang
  • Acer palmatum Thunb.klon palmowy
  • Acer pauciflorum W.P.Fang
  • Acer paxii Franch.
  • Acer pectinatum Wall. ex Brandis
  • Acer pensylvanicum L.klon pensylwański
  • Acer pentaphyllum Diels
  • Acer pentapomicum J.L.Stewart
  • Acer pictum Thunb.
  • Acer pilosum Maxim.
  • Acer pinnatinervium Merr.
  • Acer platanoides L.klon zwyczajny, k. pospolity
  • Acer poliophyllum W.P.Fang & Y.T.Wu
  • Acer pseudoplatanus L.klon jawor
  • Acer pseudosieboldianum (Pax) Kom.klon niby-Siebolda
  • Acer pseudowilsonii Y.S.Chen
  • Acer pubinerve Rehder
  • Acer pubipetiolatum Hu & W.C.Cheng
  • Acer pycnanthum K.Koch
  • Acer × ramosum Schwer.
  • Acer robustum Pax
  • Acer rubrum L.klon czerwony
  • Acer rufinerve Siebold & Zucc.klon rdzawy, k. śniady
  • Acer saccharinum L.klon srebrzysty
  • Acer saccharum Marshallklon cukrowy
  • Acer × schwerinii Pax
  • Acer sempervirens L.klon wiecznizielony
  • Acer serrulatum Hayata
  • Acer shangszeense W.P.Fang & Soong
  • Acer shenkanense W.P.Fang ex C.C.Fu
  • Acer shenzhenensis R.H.Miao & X.M.Wang
  • Acer shihweii F.Chun & W.P.Fang
  • Acer shirasawanum Koidz.klon Shirasawy
  • Acer sieboldianum Miq.klon Siebolda
  • Acer sikkimense Miq.
  • Acer sinense Paxklon chiński
  • Acer sino-oblongum F.P.Metcalf
  • Acer sinopurpurascens W.C.Cheng
  • Acer skutchii Rehder
  • Acer sosnowskyi Doluch.
  • Acer spicatum Lam.klon kłosowy
  • Acer stachyophyllum Hiernklon stachiurkolistny
  • Acer sterculiaceum Wall.
  • Acer sutchuenense Franch.
  • Acer sycopseoides Chun
  • Acer tataricum L.klon tatarski
  • Acer tegmentosum Maxim.klon zielonokory
  • Acer tenellum Pax
  • Acer tenuifolium (Koidz.) Koidz.klon cienkolistny
  • Acer thomsonii Miq.
  • Acer tibetense W.P.Fang
  • Acer tonkinense Lecomte
  • Acer triflorum Kom.klon trójkwiatowy
  • Acer truncatum Bungeklon ściętolistny
  • Acer tschonoskii Maxim.klon Czonoskiego
  • Acer tsinglingense W.P.Fang & C.C.Hsieh
  • Acer tutcheri Duthie
  • Acer ukurunduense Trautv. & C.A.Mey.klon ukurundzki
  • Acer undulatum Pojark.
  • Acer × varbossanium (K.Malý) Simonk.
  • Acer velutinum Boiss.klon zamszowaty
  • Acer wangchii W.P.Fang
  • Acer wardii W.W.Sm.klon Warda
  • Acer wilsonii Rehder
  • Acer yangbiense Y.S.Chen & Q.E.Yang
  • Acer yinkunii W.P.Fang
  • Acer yui W.P.Fang
  • Acer × zoeschense Paxklon pośredni
Remove ads

Zobacz też

Przypisy

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads