Leming

Leming^[11] (Lemmus) – rodzaj gryzonia z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Ten artykuł dotyczy rodzaju gryzoni. Zobacz też: CDP w USA oraz leming (osoba).

Leming

Lemmus
Link, 1795[1]
Leming norweski (L. lemmus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	lemingi
Rodzaj	leming
Typ nomenklatoryczny
Mus lemmus Linnaeus, 1758
Synonimy
Brachyurus[a] G. Fischer, 1808[2] Brachyurus[a] G. Fischer, 1813[3] Brachyurus G. Fischer, 1814[4] Hypudaeus Illiger, 1811[5] Myodes[b] Pallas, 1811[7] Lemnus[c] J.E. Gray, 1825[8] Mirus[d] Brunner, 1938[9] Miromus[e] Brunner, 1951[10]
Gatunki
8 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie, Azji i Ameryce Północnej^[12][13][14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 86–160 mm, długość ogona 8–18 mm; masa ciała 16,2–130 g^[13].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1795 roku niemiecki przyrodnik Johann Heinrich Friedrich Link w książce swojego autorstwa zatytułowanej Wkład w historię naturalną. Część druga. O siłach witalnych z perspektywy historyczno-przyrodniczej i klasyfikacji ssaków^[1]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) leminga norweskiego (L. lemmus).

Etymologia

• Lemmus (Lemnus): norw. lemming ‘leming’^[15].
• Brachyurus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’; ουρα ourα ‘ogon’^[16]. Gatunek typowy: Fischer wymienił kilka gatunków – Brachyurus Blumenbachii G. Fischer, 1814 (nomen dubium), Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus arvalis Pallas, 1779, Mus lemmus Linnaeus, 1758 i Mus rutilus Pallas, 1779 – z których gatunkiem typowym jest Mus lemmus Linnaeus, 1758.
• Hypudaeus: gr. ὑπoδαιος hupodaios ‘podziemny’^[17]. Gatunek typowy: Illiger wymienił kilka gatunków – Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus arvalis Pallas, 1779 i Mus lemmus Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[18] Mus lemmus Linnaeus, 1758.
• Myodes: gr. μυωδης muōdēs ‘jak mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[19]. Gatunek typowy: Pallas wymienił dziesieć gatunków – Mus saxatilis Pallas, 1779 (nomen dubium), Mus alliarius Pallas, 1779 (nomen dubium), Mus oeconomus Pallas, 1776, Mus arvalis Pallas, 1779, Mus socialis Pallas, 1773, Mus gregalis Pallas, 1779, Mus torquatus Pallas, 1779, Mus lagurus Pallas, 1773:, Mus lemmus Linnaeus, 1758 i Mus rutilus Pallas, 1779 – z których gatunkiem typowym jest Mus lemmus Linnaeus, 1758.
• Mirus: łac. mirus ‘wspaniały, cudowny’^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Mirus muhlhoferi Brunner, 1938 (species inquirenda).
• Miromus: łac. mirus ‘wspaniały, cudowny’^[20]; mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[21].

Taksonomia

Lemmus jest rodzajem nominatywnym plemienia lemingów (Lemini), do którego zalicza się także rodzaje Myopus i Synaptomys. Monofiletyczność rodzaju potwierdzają współczesne badania alloenzymów, powtarzających się sekwencji jądrowego DNA oraz sekwencje DNA mitochondrialnego. Współcześni autorzy wyróżniają od 2 do 6 żyjących obecnie gatunków^[14][22][22].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[22][23][12]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[11]	Podgatunki[13][12][23]	Rozmieszczenie geograficzne[13][12][23]	Podstawowe wymiary[13][23][24][f]	Status IUCN[25]
	Lemmus amurensis	Vinogradov, 1924	leming amurski	gatunek monotypowy	endemit Rosji: wschodnie Zabajkale i rzeka Amur na wschód wzdłuż Morza Ochockiego do Gór Kołymskich; zakres wysokości: 300–1200 m n.p.m.	DC: 8,6–11,9 cm DO: 1–1,5 cm MC: 16,2–51 g	LC
	Lemmus novosibiricus	Vinogradov, 1924	leming wyspowy	4 podgatunki	endemit Rosji: wschodnia Syberia, między rzekami Lena i Kołyma, Kamczatka, Wyspy Nowosyberyjskie i Wyspa Wrangla	DC: 9–16,5 cm DO: 0,1–2,3 cm MC: 13,1–124 g	NE
	Lemmus sibiricus	Kerr, 1892	leming brunatny	gatunek monotypowy	endemit Rosji: północna część europejskiej Rosji, Nowa Ziemia, zachodnia i centralna Syberia na wschód do rzeki Lena; zakres wysokości: do 800 m n.p.m.	DC: 9,9–16 cm DO: 0,8–1,8 cm MC: 49–120 g	LC
	Lemmus lemmus	(Linnaeus, 1758)	leming norweski	gatunek monotypowy2450	Norwegia, zachodnia i północna Szwecja, północna Finlandia i północno-zachodnia Rosja (Półwysep Kolski); południowa granica zasięgu ulega wahaniom w okresach szczytowych; zakres wysokości: 600–2450 m n.p.m.	DC: 11,2–15 cm DO: 1–1,8 cm MC: 10–130 g	LC
	Lemmus trimucronatus	(J. Richardson, 1825)	leming nearktyczny	3 podgatunki	Stany Zjednoczone (wschodnia Alaska) i Kanada (od Jukonu do Nunavut, Archipelag Arktyczny, na południe do Kolumbii Brytyjskiej i północnej Manitoby); zakres wysokości: do 1500 m n.p.m.	DC: 11,5–13,3 cm DO: 1,1–1,8 cm MC: 51–90 g	LC
	Lemmus nigripes	(F.W. True, 1894)		7 podgatunków	północno-wschodnia Rosja (trójkąt między Czukockim Okręgiem Autonomicznym, dolnym biegiem rzeki Kołyma i odizolowana populacja w południowej Kamczatce), Stany Zjednoczone (Aleuty i Alaska) i Kanada (zachodni Jukon); zakres wysokości: do 1500 m n.p.m.	DC: 11,5–13,3 cm DO: 1,1–1,8 cm MC: 51–90 g	NE

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Ponadto znane są gatunki kopalne z epoki plejstocenu^[26]:

• Lemmus kowalskii Carls & Rabeder, 1988^[27] (Niemcy)
• Lemmus sheri Abramson, 1992^[28] (Rosja)

Uwagi

1. Nomen nudum.
2. Takson umieszczony jako młodszy synonim Lemmus przez Kryštufeka i współpracowników (2020)^[6].
3. Niepoprawna późniejsza pisownia Lemmus Link, 1795.
4. Młodszy homonim Mirus Albers, 1850 (Mollusca).
5. Nowa nazwa dla Mirus Brunner, 1938.
6. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała