Miodunka plamista

Miodunka plamista, m. lekarska (Pulmonaria officinalis L.) – gatunek roślin z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Występuje naturalnie w niemal całej Europie. Ponadto jest uprawiany jako roślina ozdobna^[5].

Miodunka plamista

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	miodunka
Gatunek	miodunka plamista
Nazwa systematyczna
Pulmonaria officinalis L. Sp. Pl. 135 1753[3]
Synonimy
Pulmonaria tridentina Evers[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek występuje w Europie Środkowej. Na wschodzie sięga do Białorusi^[6] i zachodniej Ukrainy, wzdłuż Karpat^[7] schodzi na Bałkany sięgając na południu do północnej Grecji^[8]. Występuje w północnych Włoszech, we wschodniej Francji i w Anglii. Na północy sięga po Danię i południową Szwecję^[7]. W Polsce występuje głównie w zachodniej części kraju^[9].

Morfologia

Kwiaty

Plamiste liście

Pokrój

Bylina dorastająca do 15–30 cm wysokości^[10]. Łodyga soczysta, wzniesiona, pojedyncza, lub słabo rozgałęziająca się, kanciasta i cała silnie, gruczołowato owłosiona. Pod ziemią występuje czarne i silnie rozgałęzione kłącze.

Liście

Jajowate i zaostrzone liście odziomkowe o szerokości mniej więcej równej ich długości (co najwyżej półtora razy dłuższe od szerokości). U nasady zwężają się, od spodu są jaśniejsze i sztywno owłosione. Ich ogonki liściowe są dłuższe od blaszki. Liście łodygowe w dolnej części mają krótkie, oskrzydlone ogonki, górne są siedzące. Charakterystyczną cechą tego gatunku miodunki jest występowanie na górnej stronie wszystkich liści jasnych, srebrzystych plam.

Kwiaty

Dwubarwne i różnosłupkowe (heterostylia): młode kwiaty czerwone, później stają się fioletowe. Wyrastają na krótkich, silnie gruczołowato owłosionych szypułkach, tworząc na szczycie łodygi stosunkowo gęsty kwiatostan typu dwustronny sierpik. Kielich lejkowatego kształtu, złożony z 5 jednakowych, trójkątnych ząbków. Wewnątrz korony 5 łukowatych, orzęsionych linii.

Owoc

Składa się z 4 brunatnych lub czarnych rozłupek.

Gatunki podobne

Roślina jest podobna do miodunki ćmej (P. obscura), od której różni się plamistymi liśćmi^[11].

Biologia i ekologia

Hemikryptofit. Siedlisko: Lasy liściaste, zarośla (zwłaszcza nadrzeczne). Najczęściej rośnie na glebach próchniczych, dobrze przewietrzanych. Jest cieniolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia^[12]. Kwitnie wczesną wiosną – od marca do maja^[10]. Kwiaty zapylane przez błonkówki. Jeden z rodzimych dla Polski gatunków zakwitających i rozwijających liście wczesną wiosną, jeszcze przed rozwinięciem liści przez drzewa, pod którymi rośnie.

Zastosowanie

• Roślina uprawna: uprawiana jest jako roślina ozdobna ze względu na swoje dwubarwne kwiaty i plamiste liście.
• Roślina lecznicza: Surowcem zielarskim jest ziele (Herba Pulmonariae). Ma takie same własności lecznicze i zastosowanie, jak miodunki ćmy. Główne związki: krzemionka rozpuszczalna w wodzie ok. 2,5%, garbnik ok. 6%, alantoina do 1%, saponina, kwasy organiczne, flawonoid, sole mineralne, związki śluzowe^[13].
• Roślina jadalna: liście można dodawać do sałatek, potraw warzywnych, zapiekanek, farszów, sosów, tart lub pizzy. Kwiaty mogą stanowić dodatek do twarogu i sałatek. Po ususzeniu można zaparzać jak herbatę^[14].

Uprawa

Najlepiej rośnie w półcieniu, na żyznej, bogatej w próchnicę glebie^[15]. Dodatkowo gleba powinna być przepuszczalna oraz wilgotna. Roślina jest mrozoodporna (strefy 6-9)^[15](egzemplarze sadzone na koniec lata lub jesienią w celu ochrony przed mrozem przykrywa się gałęziami roślin iglastych). Rozmnaża się ją przez nasiona, sadzonki lub podział. Miodunka może być porażana przez mączniaka prawdziwego^[16].