Olsza zielona

Olsza zielona, kosa olcha (Alnus alnobetula (Ehrh.) K.Koch) – gatunek krzewu należący do rodziny brzozowatych (Betulaceae A. Gray). Występuje w Ameryce Północnej, w Europie i w Azji (m.in. na Syberii i na Kamczatce), sięgając na północ aż do 70 stopnia szer. geogr. W Polsce na naturalnych stanowiskach występuje wyłącznie w Bieszczadach, wysoko w górach. Można ją spotkać w Tatrach, gdzie została nasadzona. Spełnia tam podobną rolę, jak kosówka – zapobiega erozji i utrwala zbocza.

Olsza zielona

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	brzozowate
Rodzaj	olsza
Gatunek	olsza zielona
Nazwa systematyczna
Alnus alnobetula (Ehrh.) K.Koch Acta Phytotax. Sin. 16(2): 92 1978[3]
Synonimy Alnaster viridis (Chaix) Spach Alnus alnobetula subsp. alnobetula Alnus alnobetula var. brembana (Rota) H.J.P.Winkl. Alnus alpina Vill. Alnus brembana Rota Alnus corylifolia A.Kern. ex Dalla Torre Alnus ovata (Schrank) Lodd. Alnus viridis (Chaix) DC. Alnus viridis subsp. brembana (Rota) P.A.Schmidt Alnus viridis var. brembana (Rota) Nyman Alnus viridis f. hirtella Callier Alnus viridis f. macrophylla Callier Alnus viridis f. pilosa Callier Alnus viridis f. pubescens Callier Alnus viridis var. subvestita Zapal. Alnus viridis f. subvestita (Zapal.) Callier Betula alnobetula Ehrh. Betula alpina Borkh. ex Theorin Betula ovata Schrank Betula viridis Chaix Betula viridis Vill. Duschekia alnobetula (Ehrh.) Pouzar Duschekia ovata (Schrank) Opiz Duschekia viridis (Chaix) Opiz Duschekia viridis subsp. brembana (Rota) Holub Semidopsis viridis (Chaix) Zumagl.[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Morfologia

Pokrój

Kwiatostany i liście

Pokrój

Bardzo rozłożysty krzew (rzadko małe drzewko), o gęstych pędach. Osiąga wysokość przeważnie do 2 m, w dobrych warunkach nawet do 4 m.

Łodyga

Tworzy liczne pędy wygięte na kształt kosy. Roczne pędy o oliwkowozielonym lub czerwonobrunatnym kolorze są nieco spłaszczone i lekko filcowato owłosione.

Pąki

Odstające stożkowate, okryte 4-6 purpurowobrunatnymi lub zielonawymi, orzęsionymi łuskami, czasami nieco lepkie.

Liście

Jajowate lub eliptyczne, o długości 3-6 cm, zaostrzone, brzegi podwójnie piłkowane. Nerwy wyraźnie widoczne, w liczbie 5–10 par, w kątach nieco owłosione.

Kwiat

Roślina jednopienna, o oddzielnych kwiatostanach męskich i żeńskich występujących na tej samej roślinie. Już przed zimą na gałązkach występują kwiatostany męskie i żeńskie, które zakwitną dopiero na wiosnę. Zakwitają równocześnie z rozwojem liści (kwiecień-maj) i są wiatropylne.

Owoc

Kuliste lub jajowate owocostany, silnie zdrewniałe, przypominające wyglądem szyszki, zawierające oskrzydlone orzeszki. Długo utrzymują się na roślinie.

Biologia i ekologia

W Polsce jest gatunkiem wysokogórskim. W Bieszczadach występuje ponad górną granicą bukowych lasów, zarastając połoniny, na których zaprzestano wypasu bydła, a także opuszczone pola uprawne. Najniższe jej stanowisko znajduje się w Orelcu (464 m n.p.m.). Szczególnie obficie rośnie wzdłuż potoków. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Pulmonario-Alnetum viridis^[5]. Jest jednym z nielicznych w Polsce gatunków roślin, który zwiększa swój zasięg schodząc z wysokich gór w dół. Liczba chromosomów 2n = 28.