Persicaria

Persicaria – rodzaj roślin z rodziny rdestowatych. Dawniej zaliczane tu rośliny włączane były do rodzaju rdest (Polygonum), jak się okazało dość odlegle spokrewnionego (rodzaje należą do różnych plemion). Współcześnie do rodzaju Persicaria w zależności od ujęcia należy ok. 100^[5] do 129^[4] gatunków. Występują one niemal na całym świecie^[5]. W Polsce rośnie w stanie dzikim 8 gatunków^[6].

Persicaria

Rdest ostrogorzki (po lewej) i szczawiolistny po prawej
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rdestowate
Rodzaj	Persicaria
Nazwa systematyczna
Persicaria (Linnaeus) P. Miller Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754[3]
Typ nomenklatoryczny
P. maculosa S. F. Gray
Synonimy Amblygonum Rchb. Antenoron Raf. Cephalophilon (Meisn.) Spach Chylocalyx Hassk. Echinocaulon (Meisn.) Spach Echinocaulos Hassk. Goniaticum Stokes Heptarina Raf. Lagunaea C.Agardh Lagunea Lour. Mitesia Raf. Peutalis Raf. Pogalis Raf. Sunania Raf. Tasoba Raf. Tovara Adans. Tracaulon Raf. Truellum Houtt.[4]

Rdest ziemnowodny (sect. Persicaria)

Persicaria capitata (sect. Cephalophilon)

Kolczasta łodyga Persicaria perfoliata (sect. Echinocaulon)

W polskojęzycznych publikacjach należące do tego rodzaju rośliny tradycyjnie określane są jako „rdesty”^[6]. Wyjątkowo rodzaj nazywany jest polską nazwą „persikaria”^[7], jednak brak źródeł dla odpowiednich nazw gatunkowych.

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj jest kosmopolityczny – występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, obecny jest także w obszarach okołobiegunowych^[4][5].

Gatunki flory Polski^[6]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej The Plants of the World (jeśli jest inna)^[4]

• rdest łagodny, r. wielkokwiatowy Polygonum mite Schrank ≡ Persicaria mitis (Schrank) Holub.
• rdest mniejszy Polygonum minus Huds. ≡ Persicaria minor (Huds.) Opiz
• rdest ostrogorzki, r. wodny, pieprz wodny Polygonum hydropiper L. ≡ Persicaria hydropiper (L.) Delarbre
• rdest plamisty Polygonum persicaria L. ≡ Persicaria maculosa Gray
• rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium L. ≡ Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre
• rdest wschodni Polygonum orientale L. ≡ Persicaria orientalis (L.) Spach) – efemerofit
• rdest ziemnowodny Polygonum amphibium L. ≡ Persicaria amphibia (L.) Delarbre
• rdest Bungego Polygonum bungeanum Turcz. ≡ Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – efemerofit

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne, rzadko drewniejące u nasady, byliny i rośliny jednoroczne, wzniesione lub płożące^[8][5].

Łodygi

Proste, podnoszące się i płożące, nagie lub owłosione^[8][5].

Liście

Pojedyncze, skrętoległe, ogonkowe i siedzące. Blaszka liściowa wąska, równowąska do owalnie-jajowatej, całobrzega, zwykle bez gruczołów, czasem też gruczołowato kropkowana. W węzłach trwała (czasem rozpadająca się z wiekiem) gatka błoniasta, rurkowata, na szczycie orzęsiona lub poszarpana^[8][5].

Kwiaty

Zebrane w kłosowate i główkowate kwiatostany będące istotną cechą wyróżniającą w stosunku do blisko spokrewnionych rodzajów (rodzaj Koenigia ma kwiatostany wierzchotkowe, Rubrivena i Aconogonum – wiechowate, Bistorta – kłosowe, ale tylko szczytowe)^[9]. Drobne, obupłciowe, u niektórych gatunków jednopłciowe. Okwiat trwały, 4- lub 5-krotny, biały, zielonkawy lub czerwonawy. Pręciki w liczbie 4 lub 8. Nitkowate szyjki słupka 2 lub 3 zakończone główkowatymi znamionami^[8][5].

Owoce

Niewielkie, brązowe lub czarne, owalne i trójgraniaste orzeszki^[8][5].

Systematyka

Pozycja taksonomiczna

Rodzaj z rodziny rdestowatych Polygonaceae, z podrodziny Polygonoideae i plemienia Persicarieae^[10][2]. W obrębie plemienia, do którego należą poza tym rodzaje Bistorta, Aconogonon i Koenigia, zajmuje pozycję bazalną^[11].

Takson wyodrębniany był dawniej jako sekcja w obrębie rodzaju rdest – Polygonum L. sect. Persicaria (Mill.) Meisn., Monogr. Polyg. 1826^[8]. Analizy filogenetyczne wykazały odległe pokrewieństwo rodzajów Polygonum sensu stricto i Persicaria – są sobie bardziej odległe niż kilkanaście innych rodzajów z podrodziny Polygonoideae, w tym m.in. rabarbar, szczaw, gryka, czy rdestowiec^[2][11].

Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae^[2][11]

	Oxygonum Persicaria Bistorta Aconogonon + Koenigia Fagopyrum Pteroxygonum Calligonum Pteropyrum Oxyria Rumex Rheum Knorringia Reynoutria Fallopia Muehlenbeckia Duma Atraphaxis Polygonum

Klasyfikacja wewnątrzrodzajowa

W obrębie rodzaju wyróżnia się różną liczbę sekcji, w różnych ujęciach podnoszonych do rangi odrębnych rodzajów. Do wyodrębnianych w randze równorzędnych taksonów należą rodzaje: Aconogonon, Bistorta, Koenigia i Rubrivena^[10][9]. W obrębie rodzaju Persicaria wyróżniane są następujące sekcje^[9]:

• sect. Persicara – kwiatostan kłosowy, gatka ucięta. Sekcja obejmuje ok. 60 gatunków spotykanych na całym świecie, ale rozpowszechnionych głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Tu należą wszyscy przedstawiciele flory Polski.
• sect. Tovara (bywa wyłączana jako rodzaj Antenoron) – kwiatostan kłosowy, okwiat 4-listkowy, szyjki słupka 2, haczykowate i twardniejące w stanie dojrzałym. Należą tu 3 gatunki występujące we wschodniej części Azji i we wschodniej Ameryce Północnej^[12].
• sect. Cephalophilon (bywa wyłączana jako rodzaj Ampelygonum) – kwiatostan główkowaty, gatka ucięta. Sekcja obejmuje ok. 16 gatunków pochodzących z Azji, ale zawlekanych także i dziczejących w Ameryce Północnej, Afryce i Europie^[13].
• sect. Echinocaulon (bywa wyłączana jako rodzaj Truellum) – kwiatostan główkowaty, gatka skośna, kolce na łodydze, ogonku liściowym i nerwie głównym. Rośliny wspinające się lub pnącza, rosnące na siedliskach wilgotnych i bagiennych. Sekcja obejmuje 21 gatunków występujących głównie w Azji wschodniej, poza tym we wschodniej części Ameryki Północnej, we wschodniej Australii i południowo-wschodniej Afryce^[14][15].

Wykaz gatunków^[4]

• Persicaria acuminata (Kunth) M.Gómez
• Persicaria akakiensis (Cufod.) Soják
• Persicaria × ambigua (Meisn.) B.Bock
• Persicaria amphibia (L.) Delarbre – rdest ziemnowodny
• Persicaria angustifolia (Pall.) Ronse Decr.
• Persicaria arifolia (L.) Haraldson
• Persicaria assamica (Meisn.) Soják
• Persicaria attenuata (R.Br.) Soják
• Persicaria barbata (L.) H.Hara
• Persicaria × bicolor (Borbás) Soják
• Persicaria biconvexa (Hayata) Nemoto
• Persicaria bicornis (Raf.) Nieuwl.
• Persicaria borneensis (Meisn.) Soják
• Persicaria × brauniana (F.W.Schultz) Soják
• Persicaria breviochreata (Makino) Ohki
• Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – rdest Bungego
• Persicaria capitata (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
• Persicaria careyi (Olney) Greene
• Persicaria celebica (Danser) Soják
• Persicaria cespitosa (Blume) Nakai
• Persicaria changhuaensis H.W.Zhang & X.F.Jin
• Persicaria chinensis (L.) H.Gross
• Persicaria × condensata (F.W.Schultz) Soják
• Persicaria criopolitana (Hance) Migo
• Persicaria debilis (Meisn.) H.Gross ex W.Lee
• Persicaria decipiens (R.Br.) K.L.Wilson
• Persicaria dichotoma (Blume) Masam.
• Persicaria diospyrifolia (Cham. & Schltdl.) Funez & Hassemer
• Persicaria dissitiflora (Hemsl.) H.Gross ex T.Mori
• Persicaria eciliata M.A.Hassan
• Persicaria elatior (R.Br.) Soják
• Persicaria erectominor (Makino) Nakai
• Persicaria extremiorientalis (Vorosch.) Tzvelev
• Persicaria ferruginea (Wedd.) Soják
• Persicaria × figertii (Beck) Soják
• Persicaria filiformis (Thunb.) Nakai
• Persicaria foliosa (H.Lindb.) Kitag.
• Persicaria galapagensis (Caruel) Galasso
• Persicaria geocarpica Suyama & K.Ueda
• Persicaria glabra (Willd.) M.Gómez
• Persicaria glacialis (Meisn.) H.Hara
• Persicaria glandulopilosa (De Wild.) Soják
• Persicaria glomerata (Dammer) S.Ortiz & Paiva
• Persicaria greuteriana Galasso
• Persicaria hastatosagittata (Makino) Nakai
• Persicaria × hervieri (Beck) Soják
• Persicaria hirsuta (Walter) Small
• Persicaria hispida (Kunth) M.Gómez
• Persicaria huananensis (A.J.Li) B.Li
• Persicaria humilis (Meisn.) H.Hara
• Persicaria × hybrida (Chaub. ex St.-Amans) Soják
• Persicaria hydropiper (L.) Delarbre – rdest ostrogorzki
• Persicaria hydropiperoides (Michx.) Small
• Persicaria hystricula (J.Schust.) Soják
• Persicaria imeretina (Kom.) Soják
• Persicaria × intercedens (Beck) Soják
• Persicaria japonica (Meisn.) Nakai
• Persicaria javanica (Bruyn) Soják
• Persicaria jucunda (Meisn.) Migo
• Persicaria kawagoeana (Makino) Nakai
• Persicaria lanata (Roxb.) Tzvelev
• Persicaria lanigera (R.Br.) Soják
• Persicaria lankeshanensis T.J.Liang & Bo Li
• Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre – rdest szczawiolistny
• Persicaria leblebicii (Yıld.) Raus
• Persicaria lii Kitag.
• Persicaria limbata (Meisn.) H.Hara
• Persicaria limicola (Sam.) Yonek. & H.Ohashi
• Persicaria longiflora (Courchet) Borodina
• Persicaria longiseta (Bruijn) Kitag.
• Persicaria maackiana (Regel) Nakai
• Persicaria macrantha (Meisn.) Haraldson
• Persicaria maculosa Gray – rdest plamisty
• Persicaria madagascariensis (Meisn.) S.Ortiz & Paiva
• Persicaria manshuricola Kitag.
• Persicaria meisneriana (Cham. & Schltdl.) M.Gómez
• Persicaria microcephala (D.Don) H.Gross
• Persicaria minor (Huds.) Opiz – rdest mniejszy
• Persicaria mitis (Schrank) Assenov – rdest łagodny
• Persicaria muricata (Meisn.) Nemoto
• Persicaria nakaii (H.Hara) Cubey
• Persicaria nataliae Stepanov
• Persicaria neofiliformis (Nakai) Ohki
• Persicaria nepalensis (Meisn.) H.Gross
• Persicaria nogueirae S.Ortiz & Paiva
• Persicaria obtusifolia (Täckh. & Boulos) Greuter & Burdet
• Persicaria odorata (Lour.) Soják
• Persicaria orientalis (L.) Spach – rdest wschodni
• Persicaria palmata (Dunn) Yonek. & H.Ohashi
• Persicaria paradoxa (H.Lév.) Kantachot
• Persicaria paraguayensis (Wedd.) S.T.Kim & Donoghue
• Persicaria paralimicola (A.J.Li) B.Li
• Persicaria pensylvanica (L.) M.Gómez
• Persicaria perfoliata (L.) H.Gross
• Persicaria peruviana (Meisn.) Soják
• Persicaria pilushanensis (Y.C.Liu & C.H.Ou) C.F.Kuo ex T.C.Hsu & S.W.Chung
• Persicaria pinetorum (Hemsl.) H.Gross
• Persicaria poiretii (Meisn.) K.L.Wilson
• Persicaria posumbu (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
• Persicaria praetermissa (Hook.f.) H.Hara
• Persicaria prostrata (R.Br.) Soják
• Persicaria × pseudoincana (Klokov) Doweld
• Persicaria × pseudolapathum (Schur) D.H.Kent
• Persicaria pubescens (Blume) H.Hara
• Persicaria pulchra Soják
• Persicaria punctata (Elliott) Small
• Persicaria puritanorum (Fernald) Soják
• Persicaria robustior (Small) E.P.Bicknell
• Persicaria rotunda (Z.Z.Zhou & Q.Y.Sun) Bo Li
• Persicaria rubricaulis (Cham.) Galasso
• Persicaria runcinata (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
• Persicaria sagittata (L.) H.Gross
• Persicaria sagittifolia H.Gross
• Persicaria segetum (Kunth) Small
• Persicaria senegalensis (Meisn.) Soják
• Persicaria senticosa (Meisn.) H.Gross
• Persicaria setacea (Baldwin) Small
• Persicaria setosula (A.Rich.) K.L.Wilson
• Persicaria sinica Migo
• Persicaria sinuata (Royle ex Bab.) H.Gross
• Persicaria snobarii Munshi & Javeid
• Persicaria stagnina (Buch.-Ham. ex Meisn.) M.A.Hassan
• Persicaria stelligera (Cham.) Galasso
• Persicaria strigosa (R.Br.) H.Gross
• Persicaria strindbergii (J.Schust.) Galasso
• Persicaria subsessilis (R.Br.) K.L.Wilson
• Persicaria sylvestris Funez & Hassemer
• Persicaria taitoinsularis (Masam.) Yonek.
• Persicaria taquetii (H.Lév.) Koidz.
• Persicaria thunbergii (Siebold & Zucc.) H.Gross
• Persicaria tinctoria (Aiton) Spach – rdest barwierski
• Persicaria tomentosa (Schrank) E.P.Bicknell
• Persicaria trigonocarpa (Makino) Nakai
• Persicaria umbrosa (Sam.) Galasso
• Persicaria virginiana (L.) Gaertn.
• Persicaria viscofera (Makino) H.Gross
• Persicaria viscosa (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross ex T.Mori
• Persicaria wellensii (De Wild.) Soják
• Persicaria × wilmsii (Beck) Soják
• Persicaria wugongshanensis Bo Li