Jaskier skąpopręcikowy

Jaskier skąpopręcikowy, włosienicznik skąpopręcikowy^[5] (Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie, Azji, północnej Afryce i Ameryce Północnej^[6]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na obszarze całego kraju^[7]. Jest rośliną wodną, w Polsce objętą ochroną.

Jaskier skąpopręcikowy

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	jaskier
Podrodzaj	włosienicznik
Gatunek	jaskier skąpopręcikowy
Nazwa systematyczna
Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill. Hist. Pl. Dauphiné 1: 335 1786
Synonimy Batrachium aquatile subsp. caespitosum (Thuill.) Piper Batrachium aquatile subsp. pantothrix (Brot.) Piper Batrachium aquatile var. caespitosum (Thuill.) Cufod. Batrachium aquatile var. flaccidum (Pers.) Cockerell Batrachium aquatile var. trichophyllum (Chaix) Spach Batrachium aspergillifolium Dumort. Batrachium bipontinum F.W.Schultz ex Gren. & Godr. Batrachium caespitosum F.W.Schultz Batrachium divaricatum (Schrank) Wimm. Batrachium drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Nyman Batrachium flaccidum (Pers.) Rupr. Batrachium heterophyllum f. dissectum Brenner Batrachium jingpoense G.Y.Zhang, Chen Wang & X.Jun Liu Batrachium kabulense Tamura Batrachium lutulentum Nyman Batrachium minimum Schur Batrachium pantothrix (Brot.) Gray Batrachium paucistamineum f. aspergillifolium (Dumrt.) A.Pihl Batrachium paucistamineum F.W.Schultz Batrachium paucistamineum subsp. flaccidum (Pers.) A.Pihl Batrachium paucistamineum subsp. trichophyllum (Chaix) A.Pihl Batrachium paucistamineum var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) A.Pihl Batrachium pectinatum Nyman Batrachium pedunculare Greene Batrachium radians Dumort. Batrachium rigidum Dumort. Batrachium saichinense Klinkova Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch Batrachium villosum F.W.Schultz ex Gren. & Godr. Ranunculus affinis F.W.Schultz Ranunculus aquatilis subsp. paucistamineus (Tausch) Tullb. Ranunculus aquatilis subsp. trichophyllus (Chaix) Moore & A.G.Moore Ranunculus aquatilis var. brachypus Hook. & Arn. Ranunculus aquatilis var. caespitosus (Thuill.) DC. Ranunculus aquatilis var. calvescens (W.B.Drew) L.D.Benson Ranunculus aquatilis var. diffusus With. Ranunculus aquatilis var. divaricatus (Schrank) A.Gray Ranunculus aquatilis var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) G.Lawson Ranunculus aquatilis var. flaccidus (Pers.) Tullb. Ranunculus aquatilis var. harrisii L.D.Benson Ranunculus aquatilis var. lalondei L.D.Benson Ranunculus aquatilis var. pantothrix (Brot.) Hartm. Ranunculus aquatilis var. pantothrix (Brot.) W.D.J.Koch Ranunculus aquatilis var. peduncularis (Greene) Jeps. Ranunculus aquatilis var. trichophyllus (Chaix) Tullb. Ranunculus aquatilis var. trichophyllus (Chaix) Van Heurck & De Beucker Ranunculus aschersonii Freyn Ranunculus brattius Beck Ranunculus britannicus Rouy & Foucaud Ranunculus caespitosus Thuill. Ranunculus capillus-naidis Arv.-Touv. Ranunculus cesatianus Caldesi Ranunculus curvirostris Freyn Ranunculus divaricatus Schrank Ranunculus dolichopodus A.Kern. ex Freyn Ranunculus drouetii F.W.Schultz ex Godr. Ranunculus emporitanus Sennen Ranunculus filicaulis Rouy & Foucaud Ranunculus flaccidus Pers. Ranunculus flaccidus var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Hegi Ranunculus hydrocharis f. caespitosus (Thuill.) Hiern Ranunculus hydrocharis f. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Hiern Ranunculus hydrocharis f. trichophyllus (Chaix) Hiern Ranunculus hydrocharis var. caespitosus (Thuill.) Spenn. Ranunculus jingpoensis (G.Y.Zhang, Chen Wang & X.Jun Liu) Luferov Ranunculus leonardii Sennen Ranunculus martini Lamotte Ranunculus pantothrix Brot. Ranunculus pantothrix var. caespitosus (Thuill.) DC. Ranunculus pantothrix var. rigidus Gaudin Ranunculus paucistamineus f. fluitans H.Lindb. Ranunculus paucistamineus f. terrestris Porsild Ranunculus paucistamineus subsp. sublaevis (Vierh.) Rech.f. Ranunculus paucistamineus Tausch Ranunculus paucistamineus var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) H.Lindb. Ranunculus paucistamineus var. trichophyllus (Chaix) Svanlund Ranunculus peltatus f. dissectus (Brenner) Hjelt Ranunculus peucedanoides Desf. Ranunculus saichinensis (Klinkova) Luferov Ranunculus trichophylloides Humn. Ranunculus trichophyllus var. typicus W.B.Drew[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Morfologia

Łodyga

Dorasta do 1 m długości.

Liście

Wszystkie liście są podwodne z ogonkiem długości 2,5–4 cm, sztywne, owalne w zarysie, pocięte nitkowato, o odcinkach wszechstronnie skierowanych, po wyjęciu z wody nieskupiające się pędzlowato. Przylistki zrośnięte z ogonkami co najmniej do ⅔ swej długości^[8].

Kwiaty

Wyrastają pojedynczo na szypułkach dorastających w okresie owocowania do 5 cm długości. Kielich o 5 nietrwałych działkach długości 2,5–3 mm. Płatki korony szerokojajowate. Pręcików 10–20, dłuższych od słupków. Miodnik w postaci jajowatego dołka. Dno kwiatowe pokryte szczecinkami. Słupki liczne, owłosione^[9][8].

Owoc

Niełupki długości około 1,5 mm^[8], pokryte na grzbiecie licznymi szczecinkami.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub bylina, hydrofit. Kwitnie od maja do sierpnia lub września^[10][8].

Rośnie w wodach stojących oraz w wolno płynących wodach mniejszych rzek^[8]. Gatunek charakterystyczny związku Ranunculion fluitantis oraz zespołu Ranunculetum fluitantis^[10].

Systematyka i zmienność

Gatunek klasyfikowany w nowszych ujęciach systematycznych do rodzaju jaskier Ranunculus z nazwą naukową Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.^[3] W starszym ujęciu, dla którego utrwaliła się nazwa polska włosienicznik skąpopręcikowy, zaliczany był do rodzaju włosienicznik Batrachium z nazwą naukową Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch^[5].

Włosienicznik skąpopręcikowy tworzy mieszańce z innymi gatunkami zaliczanymi z rodzaju jaskier i podrodzaju włosienicznik^[8].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[11]. W latach 2004–2014 gatunek podlegał ochronie ścisłej^[12]. Źródłem zagrożenia może być zanieczyszczenie wód^[8]. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[13].