تېتانيوم

تېتانيوم (په انگرېزي: Titanium) له کیمیاوي عناصرو څخه یو دی چې په تناوبي جدول کې د Ti سمبول او ۲۲ اتمي شمېرې په وسیله ښودل شوی دی.

Titanium,  ₂₂Ti

عمومي خواص
Pronunciation	/tɪˈteɪniəm/[۱] or /taɪˈteɪniəm/ tih-TAY-nee-əm or ty-TAY-nee-əm
Appearance	silvery grey-white metallic
Titanium په دوراني جدول کې
– ↑ Ti ↓ Zr scandium ← titanium → vanadium ‍
اټومي شمیره (Z)	22
گروپ, پیریود	group 4, period 4
بلاک	d-block
Element category	transition metal
معياري اټومي وزن (Ar)	کينډۍ:Val[۲]
Electron configuration	[Ar] 3d2 4s2
Electrons per shell	2, 8, 10, 2
فزیکي خواص
حالت (at STP)	جامد
دويلې کيدو ټکى	1941 K ​(1668 °C, ​3034 °F)
يشنا ټکی	3560 K ​(3287 °C, ​5949 °F)
Density near r.t.	4.506 g/cm3
when liquid, at m.p.	4.11 g/cm3
Heat of fusion	14.15 kJ/mol
Heat of vaporization	425 kJ/mol
Molar heat capacity	25.060 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1982 2171 (2403) 2692 3064 3558
اټومي خواص
Oxidation states	4, 3, 2, 1, −1, −2[۳] ​(an amphoteric oxide)
Electronegativity	Pauling scale: 1.54
Ionization energies	1st: 658.8 kJ/mol 2nd: 1309.8 kJ/mol 3rd: 2652.5 kJ/mol (more)
Atomic radius	empirical: 147 pm
Covalent radius	160±8 pm
Miscellanea
Crystal structure	​hexagonal close-packed (hcp) Hexagonal close packed crystal structure for titanium
Speed of sound thin rod	5090 m/s (at r.t.)
Thermal expansion	8.6 µm/(m·K) (at 25 °C)
د تودوخې تېرېدنه	21.9 W/(m·K)
Electrical resistivity	420 nΩ·m (at 20 °C)
Magnetic ordering	paramagnetic
Magnetic susceptibility (χmol)	+153.0·10−6 cm3/mol (293 K)[۴]
Young's modulus	116 GPa
Shear modulus	44 GPa
Bulk modulus	110 GPa
Poisson ratio	0.32
Mohs hardness	6.0
Vickers hardness	830–3420 MPa
Brinell hardness	716–2770 MPa
CAS Number	7440-32-6
History
Discovery	William Gregor (1791)
First isolation	Jöns Jakob Berzelius (1825)
Named by	Martin Heinrich Klaproth (1795)
Main isotopes of titanium
آيسو­ټوپ Abun­dance نیم ژوند (t1/2) Decay mode Pro­duct کينډۍ:Infobox element/isotopes decay2 46Ti 8.25% stable 47Ti 7.44% stable 48Ti 73.72% stable 49Ti 5.41% stable 50Ti 5.18% stable
view • talk • edit | references | in Wikidata

مشخصات

د ټایټانیوم فلز د انجینرۍ غوښتنلیکونو لپاره خورا پایښت لرونکی فلز دی ځکه چې دا فلز د ولاړې مقاومت لري او همدارنګه دا فلز خورا قوي او خورا سپک دی دا د فولادو په پرتله %40 سپک دی مګر د لوړ ځواک فولادو په څیر قوي دی. ټایټانیوم پدې ورځو کې د ډیری اورتوډونټیک جراحي لپاره په غاښونو کې کارول کیږي.

تاریخچه

ټایټانیوم لومړی ځل په 1791 کې د ولیم ګریګور کارنیش پادری او شوقیه منرالوژیست لخوا کشف شو پداسې حال کې چې په ماناکن دره کې د شګو زیرمو مطالعه کوي د هغه په ​​نمونه کې هغه د اوسپنې آکسایډ او یو نامعلوم فلزي پیژندلي هغه دې ته "میناکانایت" وویل.

مرکبات

په خپلو مرکباتو کې ، ټایټانیوم د +2 ، +3 او +4 آکسیډیشن حالتونه ښیې ، لکه د اکسیجن مرکباتو کې چې ټایټانیوم مونو اکساید لري ډیټانیوم ټری اکسایډ ، Ti2O3 ، او ټایټانیوم ډای اکسایډ ، TiO2 ، په ترتیب سره. د +4 اکسیډریشن حالت خورا باثباته دی. په +2 حالت کې د ټایټانیوم کیمیا خورا محدود ده.

د استعمال ځایونه

د ټایټانیوم ترټولو لوی کارول د ټایټانیوم (IV) آکسایډ په دي پراخه کچه د کور رنګ ، د رسم رنګ ، پلاستیک ، انامیل او کاغذ کې د رنګ په توګه کارول کیږي. دا یو قوي ، خوندور ، د ولاړې مقاومت لرونکي انتقالي فلز دی چې د سپینو رنګ سره دی.