1954. - Wikiwand

Godina 1954 (MCMLIV) bila je redovna godina koja počinje u petak, po gregorijanskom kalendaru.

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | >
<< | < | 1950. | 1951. | 1952. | 1953. | 1954.. | 1955. | 1956. | 1957. | 1958. | > | >>

Kratke činjenice

1954.. po kalendarima
Gregorijanski	1954.. (MCMLIV)
Ab urbe condita	2707.
Islamski	1373–1374.
Iranski	1332–1333.
Hebrejski	5714–5715.
Bizantski	7462–7463.
Koptski	1670–1671.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	2009–2010.
• Shaka Samvat	1876–1877.
• Kali Yuga	5055–5056.
Kineski
• Kontinualno	4590–4591.
• 60 godina	Yang Drvo Konj (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11954.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Remove ads

Događaji

Januar/Siječanj

1. 1. - Prvi broj časopisa "Zmaj".
1. 1. - Prijenos Rose Parade prvi je nacionalno emitirani TV program u boji u SAD (sustav NTSC, ali crno-bijelo preovladava još desetak godina).
2. 1. - Istrijanski nacionalni oslobodilački komitet kaže da je 2.754 Italijana prebeglo u zonu A Trsta za tri meseca. (NYT)
januar - U časopisu "Nova misao" izlazi Đilasova "Anatomija jednog morala".
4. 1. - Đilasov članak u "Borbi" poziva na liberalizaciju stroge partijske discipline i protivi se insistiranju na dogmi "nalik crkvenoj"^[1].
5. 1. - Komorni ansambl Zagrebački solisti održali prvi koncert.
7. 1. - Poslednji Đilasov članak u "Borbi", list se tri dana kasnije ograđuje od niza njegovih članaka, objavljivanih od oktobra.
9. 1. - U Beogradu se otvara fabrika penicilina, uz pomoć UNICEF-a. (NYT)
10. 1. - BOAC Flight 781: drugi mlaznjak De Havilland Comet se raspao u vazduhu - blizu Elbe stradalo 35 putnika.
12. 1. - U lavinama na zapadnom kraju Austrije stradalo 125 ljudi.
12. 1. - U Egiptu zabranjeno Muslimansko bratstvo nakon sukoba sa provladinim studentima.
14. 1. - Prvi broj "Književnih novina".
14. 1. - Venčali se Marilyn Monroe i Joe DiMaggio (razvode se već u oktobru).
16 - 17. 1. - Na Trećem, vanrednom, plenumu CK SKJ, nakon niza članaka u "Borbi" i "Novoj misli", Milovan Đilas optužen za "revizionizam" i da je dao "osnovu" za likvidaciju SKJ - isključen iz Centralnog komiteta i udaljen sa svih funkcija, kažnjen "poslednjom opomenom" (svojevoljno izašao iz partije u aprilu); sledi čistka onih povezanih sa Đilasom (npr. Vladimir Dedijer, koji ga je jedini branio na plenumu). Izabrani su novi članovi Izvršnog komiteta CK: Miha Marinko, Blažo Jovanović i Petar Stambolić.
- Moša Pijade nasleđuje Đilasa na mestu predsednika Savezne skupštine 28-og.
21. 1. - Štrajk studenata veterine u Zagrebu - otpor prema sistemu nastave i nastavnom planu.
21. 1. - Porinut USS Nautilus (SSN-571), prva podmornica sa nuklearnim pogonom (u službi od septembra).
25. 1. - Ernest Hemingway sa ženom doživeo dve avionske nesreće u dva dana, novine izveštavale o njegovoj smrti.
25. 1. - 18. 2. - Berlinska konferencija Velike četvorke, teme su Koreja, Indokina i Austrija.
26. 1. - Nakon Ben-Guriona, novi izraelski premijer je Moše Šaret (Ben-Gurion se vraća 1955).
siječanj, krajem - Gušte Šprljan, visoki dužnosnik KPH, izvršio samoubojstvo (što se povezuje sa Đilasovim slučajem).
29. 1. - Josip Broz Tito ponovo izabran za predsednika Republike^[2] (položio zakletvu 30. 1.).

Februar/Veljača

1. 2. - Uveden Orden jugoslovenske zvezde, čiji je prvi stepen najviše odlikovanje FNRJ/SFRJ, uglavnom namenjeno stranim državnicima.
5. 2. - Jugoslavija potvrđuje odbijanje ulaska u NATO. (NYT)
11. 2. - Pilot JRV prebegao u Italiju (i još jedan početkom avgusta).
13. 2. - Dodeljena prva NIN-ova nagrada: Dobrica Ćosić, "Koreni".
febr. - Sporazumi o granici sa Mađarskom (2.) i Bugarskom (23.). (NYT)
19. 2. - Ukaz Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR o prenosu Krimske oblasti iz Ruske SFSR u Ukrajinsku SSR, povodom 300-godišnjice Perejaslavskog sporazuma.

23. 2. - 2. 3. - Plenum CK KPSS pokreće kampanju Osvajanje zirati, tj. Devičanska polja, privođenja poljoprivredi miliona hektara nedirnute zemlje u Kazahstanu, Povolžju i dr.
24. 2. - Zvanični početak rada Kluba studenata tehnike (KST) u Beogradu.
25. 2. - Predsednik Egipta gen. Muhammad Naguib smenjen od strane Saveta revolucionarne komande (spor oko demokratije ili nastavka vojne vlasti), ali vraćen već sutradan zbog narodnih protesta.
25. 2. - Puč u Siriji: vojni vladar Adib Šišakli odlazi u Liban, nakon što su se protiv njega pobunili Druzi i razne političke frakcije. Vraća se stari predsednik Hašim al-Atasi (do 1955).
25. 2. - Jugoslavija traži od evropskih kreditora moratorijum od 15-20 godina na dugove od 360 miliona dolara. (NYT)

Mart/Ožujak

1. 3. - Castle Bravo - detonacija hidrogenske bombe na atolu Bikini snage 15 megatona, 2,5 puta više od predviđene; ozračeni mornari japanske ribarice Daigo Fukuryū Maru, radioaktivnost povišena čak i u Evropi.
1. 3. - Portorikanski nacionalisti otvorili vatru u Predstavničkom domu američkog Kongresa i ranili petoro ljudi.

4. 3. - Nakon Vlka Červenkova, Todor Živkov je novi prvi sekretar Bugarske KP (do 1989, takođe i premijer 1962-71. i šef države 1971-89).
9. 3. - Edward R. Murrow i Fred W. Friendly producirali na CBS emisiju "Izveštaj o senatoru Josephu McCarthyju".
13. 3. - Komitet državne bezbednosti (KGB) pri Savetu ministara SSSR nastaje izdvajanjem iz Ministarstva unutrašnjih dela. Prvi šef je Ivan Serov (do 1958).
13. 3. - Počinje Bitka za Điện Biên Phủ na severozapadu Vijetnama, koja se ubrzo pretvara u opsadu francuskih snaga.
16/17. 3. - Masakr na Ma'ale Akrabim: u Negevu presretnut izraelski autobus, ubijeno 11 putnika.
21. 3. - Vlada izveštava da se u FNRJ 158 sveštenika nalazi u zatvoru, 124 katolička, 32 pravoslavna i 2 protestantska.
25. 3. - 26. dodjela Oscara: najbolji film je "Odavde do večnosti", ima ukupno osam nagrada od 13 nominacija; Walt Disney dobio četiri oskara.
28. 3. - Stranim novinarima u Beogradu se dele leci o osnivanju "Socijalističke partije", koja se zalaže za slobodne izbore. (NYT, "Borba" kasnije tvrdi da je stvar lažirana)
29-30. 3. - IV plenum CK SKJ, Rankovićevo izlaganje o dezorijentaciji u sprovođenju odluka VI kongresa SKJ, komunisti imaju pravo i dužnost da utiču na dalji razvitak u svim oblastima. Tito tvrdi da i Istok i Zapad žele da skrenu Jugoslaviju od jedinstvenog puta ka socijalizmu.

April/Travanj

3. 4. - Sovjetski obaveštajac Vladimir Petrov prebegao u Australiju.
7. 4. - Američki predsednik Dwight D. Eisenhower izlaže "teoriju domina" o opasnosti napredovanja komunizma u Indokini i Aziji.

8. 4. - South African Airways Flight 201: još jedan De Havilland Comet se raspao i pao u more, kod Napulja - flota prizemljena do 1958, kada je poletela nova verzija.
12. 4. - Bill Haley & His Comets snimili Rock Around the Clock, koja će naredne godine postati izuzetno popularna. Ovog meseca je izdata i Shake, Rattle and Roll u izvedbi Big Joe Turnera.
12 - 18. 4. - Predsednik Tito u poseti Turskoj - razgovara se o vojnom paktu.
14. 4. - Dubl Žarko Dolinar i Vilim Harangozo osvojio zlatnu medalju na Svjetskom stolnotenisačkom prvenstvu u Londonu.
15. 4. - SAD daje još 10 miliona dolara pomoći FNRJ iz ranije odobrenih fondova. U toku su "tajni pregovori" o tršćanskom pitanju. (NYT)
17. 4. - U Rumuniji streljani Lucrețiu Pătrășcanu (rehabilitovan 1968) i Remus Koffler.
18. 4. - Pukovnik Gamal Abdel Naser prvi put postaje predsednik vlade (1954-62. i 1967-70) - istiskuje Nagibove pristalice.
19. 4. - Gheorghe Gheorghiu-Dej prepustio vođstvo Rumunske KP Gheorghe Apostolu, ali vraća se 1955-65.
19. 4. - Milovan Đilas napušta SKJ.
22. 4. - Počinju TV prenosi saslušanja Vojska - Joseph McCarthy.
24. 4. - Mau Mau ustanak: Britanci započeli operaciju Anvil u Najrobiju, masovni pretresi i zatvaranja osumnjičenih.
26. 4. - Prikazan film "Sedam samuraja".
c. 28. 4. - Treći kongres SK Srbije.
28. 4. - Tito uverava seljake da više neće biti oduzimanja zemlje ni prinudnog otkupa (ranije izveštavano da gomilaju žito).
29. 4. - U Pekingu potpisan sporazum Pet principa miroljubive koegzistencije između NR Kine i Indije.

Maj/Svibanj

1. 5. - U Južnoj Koreji osnovana Crkva ujedinjenja na čelu sa Sun Myung Moonom.
1. 5. - Počinje generalni štrajk u Hondurasu koji će trajati do jula - kompanija United Fruit i vlada su prihvatili mnoge radničke zahteve.
4. 5. - General Alfredo Stroessner izveo vojni udar u Paragvaju - u avgustu postaje predsednik i to ostaje do 1989.
6. 5. - Završeno je četvorosedmično saslušanje o J. Robertu Oppenheimeru pred Komisijom za atomsku energiju - 27-og je donesena odluka da mu, mada je lojalan i diskretan, bude oduzeto sigurnosno odobrenje.
7. 5. - Odlučujući poraz Francuza u dvomesečnoj bitci/opsadi kod Dijen Bijen Fua vodi samostalnosti Francuske Indokine.
11. 5. - Bugarski graničari ranili dete-čobanče na jugoslovenskoj granici.
13. 5. - Neredi kineskih učenika u britanskom Singapuru povodom registracije za vojni rok.
14. 5. - Potpisana Haška Konvencija za zaštitu kulturnih dobara u slučaju oružanog sukoba (na snazi od 1956).
15. 5. - Osnovana Latinska unija (raspuštena 2012).
16. 5. - Fudbalska utakmica Jugoslavija - Engleska u Beogradu, 1:0 za Jugoslaviju pred 60.000 gledalaca.
16. 5. - Pobuna u radnom logoru Kengir u Kazaškoj SSR: ugušena je tenkovima mesec dana kasnije.
17. 5. - Predmet Brown v. Board of Education - Vrhovni sud SAD presudio da je segregacija (odvojenost crnaca i belaca) u školama neustavna. Kraj principa "Zasebno ali jednako", potvrđenog odlukom Plessy v. Ferguson 1896, ali za punu desegregaciju će biti potrebno još par decenija.
19. 5. - Sporazum SAD i Pakistana o saradnji u odbrani: Pakistan dobija pomoć a SAD bazu za izviđanje.
21. 5. - Italijanska topovnjača zarobila četiri jugoslovenska vojnika, nakon što su se ukrcali na ribarski brod "blizu Šibenika" - FNRJ optužuje Italiju da podržava kršenje teritorijalnih voda. (NYT)
26. 5. - U eksplozijama na američkom nosaču aviona USS Bennington ima 103 stradalih.
29. 5. - Prvi sastanak Bilderberške grupe.
maj - Tito u intervjuu: zainteresovan za direktnu vojnu asocijaciju sa vodećim silama NATO-a i indirektnu saradnju sa NATO-om preko Ankarskog sporazuma.

Jun/Juni/Lipanj

2 - 6. 6. - Predsednik Tito u poseti Grčkoj, razgovor o Balkanskom paktu (na odlasku, 1. 6., položio je venac u "Plavu grobnicu" kod ostrva Vido, u spomen palim borcima u Prvom svetskom ratu, a na kraju je posetio i Zejtinlik^[3]^[4]).
3. 6. - Sovjetski MiG pucao blizu Graca na belgijski teretni avion, upućen u Beograd - prinudno je sleteo, poginuo radio-operater.
ca. 5. 6. - Poplave u Jugoslaviji, 20 mrtvih. (NYT)
6. 6. - Pokrenuta Eurovizija.
9. 6. - Vojni zastupnik na saslušanju u Senatu kaže McCarthyju: "Zar vi nemate pristojnosti?".
4 - 13. 6. - U Beogradu održano Evropsko prvenstvo u košarci za žene.
13. 6. - Yanaonski puč: pristalice ujedinjenja sa Indijom preuzele vlast u francuskoj eksklavi Yanam.
13. 6. - Zaplenjena tri italijanska ribarska broda zbog prevoza cigareta. (NYT)
14. 6. - Otvoren Muzej SPC u Beogradu.
jun - CK KP Sovjetskog Saveza predlaže sređivanje odnosa, priznaje da u Jugoslaviji postoji socijalizam.
15. 6. - U Baselu osnovana UEFA.
16. 6. - 4. 7. - U Švajcarskoj održan Svetski kup u fudbalu: Zapadna Nemačka prva, Mađarska druga, Jugoslavija ispala u četvrtfinalu od šampiona.
18. 6. - Pierre Mendès France je premijer Francuske nakon Laniela - zalaže se za napuštanje Indokine, Tunisa i Maroka i ustupke u Alžiru.

20. 6. - Otvoren Most prijateljstva preko Dunava između Giurgiua i Rusa.
23. 6. - Jugoslovensko dramsko gostuje na prvom Teatru nacija u Parizu sa predstavom "Dundo Maroje".
24. 6. - Prikazan The Caine Mutiny.
24 - 29. 6. - Bitka na prevoju Mang Yang je poslednja u Prvom indokineskom ratu i francuski poraz.
24 - 30. 6. - Održan prvi Filmski festival u Puli, najviše glasova publike i kritike dobija film "Vesna"^[5].
26. 6. - U ruskom gradu Obninsk priključena na mrežu prva nuklearna elektrana na svetu.
27. 6. - Puč u Gvatemali: u organizaciji CIA-e (Operacija PBSuccess) oboren predsednik Gvatemale Jacobo Árbenz Guzmán - okončan je period Gvatemalske revolucije, sledi višedecenijska nestabilnost i građanski rat (1960-96).
30. 6. - Totalno pomračenje Sunca, u Jugoslaviji prekriveno 70-80% diska^[6].

Jul/Juli/Srpanj

1. 7. - Osnovane Japanske obrambene snage.
1. 7. - Nordijski pasoški savez sada obuhvata i slobodno stanovanje i rad.
2. 7. - Lavonova afera ili Operacija Susannah, izraelska operacija pod lažnom zastavom: detonirana bomba u aleksandrijskoj pošti, zatim 14-og u dve američke biblioteke u Al. i Kairu.
4. 7. - Ukidanjem restrikcija na trgovinu mesom, konačno ukinuto racionisanje hrane u Velikoj Britaniji, posle 14 godina.
5. 7. - Elvis Presley snima svoju verziju That's All Right u Sun Studio-ju u Memphisu - emitirana na lokalnom radiju dva dana kasnije.
7. 7. - Na snazi je UN-ova Konvencija o političkim pravima žena.
15. 7. - Prvi let mlaznjaka Boeing 367-80, osnove za Boeing 707 (u prometu od 1958).
18. 7. - Nesreća u rudniku "Ugljevik", okno u selu Mezgraja - bujica vode ubila 16 rudara.
20. 7. - Prikazan film "Anikina vremena" Vladimira Pogačića.
20 - 26. 7. - Car Etiopije Haile Selasije u prvoj poseti Jugoslaviji.
20/21. 7. - Završena Ženevska konferencija, kraj Prvog indokineskog rata;
- Vijetnam privremeno podeljen duž 17. paralele: Demokratska Republika Vijetnam (sever ) pod vladavinom Vietminh-a i Država Vijetnam (jug ) sa premijerom Ngo Dinh Diem-om.
- predviđeni izbori za ujedinjenje zemlje u julu 1956, što se nije dogodilo
- slobodno kretanje stanovništva između zona tokom 300 dana: preko 800.000 ljudi, uglavnom katolika, odlazi na jug (Operacija Passage to Freedom).
22. 7. - Hruščov poslao pismo Titu - prepiska traje do listopada, ovo je prvi službeni kontakt od raskida^[7].
22. 7. - 11. 8. - Indijski nacionalisti stavljaju pod kontrolu portugalske enklave Dadra i Nagar Haveli (de fakto integrisane u Indiju 1961).
23. 7. - Otto John, načelnik zapadnonjemačkog Saveznog ureda za zaštitu ustavnog poretka, pojavio se u Istočnom Berlinu - naizgled, prebjegao je (vraća se na Zapad pred kraj 1955, gdje je osuđen).
ca. 23. 7. - Dunav plavi u Jugoslaviji.
29. 7 - Mitropolit crnogorsko-primorski Arsenije Bradvarević osuđen na 11,5 godina zatvora (u kućnom pritvoru 1958-60).
28. 7. - Anglo-egipatski sporazum: britanske snage će napustiti zonu Sueckog kanala u roku od 20 meseci.
28. 7. - Prikazan On the Waterfront.
29. 7. - Ma'aganska nesreća u Izraelu: mali avion pao u gomilu na ceremoniji, 17 poginulih.

30. 7. - Počelo punjenje Jablaničkog jezera.
31. 7. - Italijanska ekspedicija je prva koja se popela na himalajski vrh K2.

Avgust/August/Kolovoz

2. 8. - Grčko-jugoslovenski protokol o zajedničkim odbrambenim planovima na albanskoj i bugarskoj granici. (NYT)
2. 8. - Svetsko prvenstvo u jedrilicama u Engleskoj: u dvosedima pobedili Zvonimir Rain i Božidar Komac u Ikarus Košavi.
9. 8. - Balkanski pakt: Jugoslavija, Grčka i Turska potpisale na Bledu Ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći; ugovor sklopljen na 20 godina predviđa vojnu pomoć zemlji koja bude napadnuta.
avgust - Otvoren Trg Kim Il-sunga u Pjongjangu.
24. 8. - Brazilski predsednik Getulio Vargas izvršio samoubistvo, nakon što je optužen za umešanost u pokušaj ubistva njegovog političkog protivnika.
24. 8. - Zakon o kontroli komunista kriminalizira članstvo u i podršku Komunističkoj partiji SAD.
29. 8. - Hleb u FNRJ poskupljuje, cene rastu 7-20% nakon loše žetve. (NYT) Nestašica je i goriva i energije. (NYT 26. 9.)
30. 8. - 4. 9. - U Zagrebu se održava Svjetski kongres za zaštitu djece, predsjednik Tito potpisao Deklaraciju o pravu djeteta.
30. 8. - Francuska skupština odbija sa 319:264 ratifikaciju Ugovora o Europskoj obrambenoj zajednici čime je ova oborena. Novo rješenje pronađeno u listopadu.

Septembar/Rujan

1. 9. - Prikazan Hitchcockov Rear Window.
2. 9. - Predsednik Turske Dželal Bajar stigao u posetu Jugoslaviji (Beograd, Sarajevo, Zenica, Zagreb, Ljubljana, Bled, Postojna, Brioni).
3. 9. - Komunističkim granatiranjem arhipelaga Quemoy počinje Prva kriza u Tajvanskom moreuzu.
3. 9. - Prikazan film Sabrina.
5. 9. - U Torinu završen evropski šampionat u vodenim sportovima, jugoslovenski vaterpolisti srebrni (između Mađarske i SSSR), Esa Ligorio osvojila bronzu u 400m slobodno.
6. 9. - Felinijev film La strada prikazan na Venecijanskom festivalu.
6. 9. - U Manili potpisan antikomunistički Ugovor o kolektivnoj odbrani jugoistočne Azije, čime nastaje organizacija SEATO (Southeast Asia Treaty Organization, ugašena 1977).
9. 9. - Zemljotresom razoren grad Orléansville (današnji Chlef) u francuskom Alžiru, 1500 poginulih.
14. 9. - Zamenik državnog podsekretara SAD, Robert D. Murphy, u poseti Beogradu.
14. 9. - Tockojska nuklearna vežba: 45.000 sovjetskih vojnika prešlo preko hipocentra ubrzo nakon detonacije bombe RDS-4.
15. 9. - Marilyn snima čuvenu scenu za "Sedam godina vernosti".
septembar - Prvo zasedanje Nacionalnog narodnog kongresa NR Kine. U Pekingu su i tibetanski Dalaj lama, izabran za potpredsednika, i Pančen lama.
19. 9. - Tito podržava suverenitet Zapadne Nemačke i pravo na naoružavanje. (NYT)
23. 9. - Mia Slavenska će biti gostujuća balerina u Metropolitanu. (NYT)
25. 9. - Mao Ce Tung postao je prvi predsjednik Narodne Republike Kine (do 1959, ali lider partije do smrti 1976).
25. 9. - Završena 11. šahovska olimpijada u Amsterdamu, Jugoslavija 3, pola poena iza Argentine.
26. 9. - Tajfun potopio japanski feribot Tōya Maru, 1159 mrtvih.
28. 9. - Jugoslavija i Italija prihvatile teritorijalni kompromis u vezi Trsta^[1].
28. 9. - Potpisana Konvencija o statusu lica bez državljanstva (na snazi 1960).
29. 9. - Prikazan A Star Is Born sa Judy Garland.
29. 9. - Prvi let supersoničnog lovca-bombardera McDonnell F-101 Voodoo (u službi od 1957).

Oktobar/Listopad

1. 10. - Jugoslavija i SSSR potpisale prvi trgovački ugovor od 1948^[1] - razmena nestrateške robe.
2. 10. - Obnovljena železnička veza FNRJ i Rumunije.
4. 10. - U SAD je premijerno prikazan mjuzikl "Amerikanac u Parizu" redatelja Vincentea Minnellija, a prema glazbi Georgea Gershwina. Film je dobio šest Oscara.

5. 10. - Potpisan londonski Memorandum o saglasnosti između vlada Italije, V. Britanije, SAD i FNRJ o Slobodnoj Teritoriji Trsta: Jugoslaviji pripada Zona B i delić zone A, Italiji veći deo zone A i sam grad; puna prava nacionalnim manjinama i slobodna luka u Trstu.
10. 10. - U Omanu izbaja Džebelahdarski rat: sultan Said bin Taimur protiv imama Ghaliba Alhinaia u unutrašnjosti (do 1959).
11. 10. - Việt Minh preuzeo civilnu vlast u Severnom Vijetnamu, pošto su Francuzi juče otišli iz Hanoja.
12. 10. - Uragan Hazel ubio 1000 ljudi na Haitiju, kasnije još 95 u SAD. Posledice uragana i ukradena pomoć ruše popularnost haićanskog predsednika Magloara.
18. 10. - Texas Instruments i I.D.E.A. predstavili prvi tranzistorski radio, Regency TR-1.
19. 10. - Nasser sklopio ugovor za povlačenje Britanaca iz Egipta u roku od 20 meseci.

20. 10. - Otvoreno Groblje oslobodilaca Beograda.
23. 10. - Pariskim sporazumima ustanovljena Zapadnoevropska unija, predviđen kraj okupacije Nemačke, koja postaje partner u Hladnom ratu. ZU je od malog značaja do 1980-tih.
25. 10. - Jugoslovenske snage ušle u dio tršćanske Zone A (operacija Giardinaggio: 11 kv.km sa 3 km obale).
25. 10. - Od klizišta izazvanih kišom u Salernu, Italija, poginulo 300 ljudi.
26. 10. - Italija preuzima grad Trst i ostatak Zone A, dok se britanske i američke snage povlače. Jugoslavija i formalno inkorporira zonu B.
26. 10. - Pripadnik Muslimanskog bratstva, Mahmoud Abdul Latif, pokušao da ubije egipatskog premijera Nasera u Aleksandriji - sledi zabrana i represija Bratstva (petorica obešena u decembru).
27. 10. - Fudbalski meč u Firenci prekinut nakon pojave NLO-a.
29. 10. - U Beogradu izbili studentski nemiri nakon vesti o poskupljenju hrane i da je ista pokvarena - neki studenti će završiti na robiji^[8]. Vlada potvrdila vest 15. 11. (NYT)
29. 10. - "Sedam sestara" i jedna francuska firma osnivaju konzorcijum za promet iranske nafte: ostaje nacionalizovana, "sestre" uzimaju 50% profita. Anglo-iranska naftna kompanija je ove godine promenila ime u Britanski petrolej (današnji BP).
30. 10. - Američki mornarički Lockheed C-121 Constellation nestao sa 42 osobe iznad Atlantika.
31. 10. - Mirogojska tramvajska nesreća: poginulo 19 putnika kada je tramvaj izletio sa šina zbog neispravne kočnice.

Novembar/Studeni

1. 11. - Toussaint Rouge: Nacionalni oslobodilački front Alžira pokreće rat za nezavisnost u Francuskom Alžiru (do 1962).
1. 11. - Četiri eksklave Francuske Indije su de fakto prenete Indiji (de jure 1962, → Savezna teritorija Puducherry).
3. 11. - Gojira: u Japanu prikazan prvi film o godzili.
6. 11. - Sovjetska vlada objavila spremnost za poboljšanje odnosa sa Jugoslavijom^[1]. Kasnije tokom meseca Tito izjavljuje da će slediti politiku nezavisno od Istoka i Zapada.
7. 11. - Sovjetski MiG-15 oborio američki B-29 blizu Hokaida.

10. 11. - Predstavljen Ratni spomenik Marinskog korpusa SAD u Washingtonu DC.
13. 11. - FNRJ misli da "nije vreme" da se Italija priključi balkanskom paktu. (NYT)
14. 11. - Egipatski predsednik Muhammad Naguib prinuđen na ostavku od strane premijera Nassera (premijer do 1962. i 1967-70, predsednik 1956-70).
ca. 20. 11. - Nestašice energije i hrane u FNRJ. (NYT)
21. 11. - Otvorena fabrika aluminijuma u Strnišču/Kidričevu (današnji Talum).
23. 11. - Dow Jones Industrial Average zatvoren na 382.74 poena - prvi put prevaziđen vrhunac iz 1929, srušen Velikom ekonomskom krizom.
25. 11. - Preuzimanjem sovjetskih deonica u MASZOVLET-u nastaje Malév, mađarska avio-kompanija (ugašena 2012).
30. 11. - Žena u Sylacauga, Alabama lakše povređena od meteora.

Decembar/Prosinac

Kratke činjenice

1. 12. - U okviru Losanđeleskog aerodroma otvoren motel Hyatt House - hotelska korporacija od 1957.
decembar 1954 - februar 1955. - Titovo prvo putovanje "Galebom": Indija (Nju Delhi 17. 12.), Burma (Rangun 6. 1.) i Egipat (tu su i Aleksandar Ranković i Koča Popović).
2. 12. - Američki Senat izrekao javni prijekor senatoru Džozefu Makartiju zbog njegovog svirepog ponašanja tokom istražnog postupka protiv hiljada ljudi koji su bili osumnjičeni da su komunisti.
2. 12. - Potpisan Kinesko-američki ugovor o uzajamnoj odbrani: podrška Republici Kini (Tajvanu) protiv moguće komunističke invazije (na snazi 1955-79).

8. 12. - Novosadski dogovor: srpski i hrvatski pisci i lingvisti postigli sporazum o srpskohrvatskom književnom jeziku, koji je potpisalo 25 uglednih stručnih jezikoslovaca. Zaključeno je da je narodni jezik Srba, Hrvata i Crnogoraca jedan jezik s dva izgovora, da su oba pisma, ćirilica i latinica, ravnopravna i da jezik ima zajednički pravopis.
13. 12. - Władysław Gomułka pušten iz zatvora nakon tri godine.
14. 12. - Kineski ministar Zhou Enlai šalje telegram jugoslovenskom kolegi Koči Popoviću, izražava zadovoljstvo zbog skorog uspostavljanja odnosa (sledećeg meseca).^[9]
15. 12. - Surinam ima unutrašnju samoupravu pod holandskom vlašću. Osnovani i Nizozemski Antili (raspušteni 2010).
15. 12. - Augustinčićeva statua Mira u severnom vrtu Generalne skupštine UN.
decembar - Američka trupa izvela "Porgy i Bess" u Zagrebu i Beogradu.

17. 12. - Osnovano Akademsko kulturno-umetničko društvo "Španac".
19. 12. - U Parizu potpisana Evropska kulturna konvencija (na snazi 1955).
ca. 20. 12. - Vladimir Dedijer i Mitra Mitrović pred Kontrolnom komisijom CK SKJ zbog optužbi da se i dalje slažu sa Đilasovim stavovima^[10].
23. 12. - U SAD izvedena prva transplantacija bubrega.
23. 12. - Prikazan 20,000 Leagues Under the Sea.
25. 12. - New York Times objavljuje intervju sa Đilasom: misli da bi trebala postojati još jedna partija, socijalistička.
30. 12. - U Ankari potpisan ugovor o prijateljstvu Jugoslavije i Afganistana.
30. 12. - Otvoren slučaj protiv Đilasa i Dedijera zbog "povrede vitalnih interesa" zemlje.

Kroz godinu

U Srbiji početak rada elektrana HE Ovčar banja, HE Međuvršje i Vlasinskih HE (trećina energije proizvedene u Srbiji u to vreme).
Jugoslavija dobila 45 miliona dolara ekonomske pomoći od SAD i 15 miliona od V.Britanije i Francuske^[1].
Preduzeća u Jugoslaviji moraju dati vladi 50 % rezervi stečenih prethodne godine, pre svega za razvoj poljoprivrede, kao i fabrike celuloze, rudnik bakra, železaru i fabriku đubriva^[1].
Veslač Perica Vlašić osvojio Diamond Challenge Sculls u Engleskoj.
Beogradska opera postavila "Borisa Godunova" sa Miroslavom Čangalovičem u glavnoj ulozi.
Useljeni prvi stanovi u zlosrećnom stambenom kompleksu Pruitt–Igoe u St. Louisu.

Remove ads

1954. u temama

Rukovodstvo FNRJ:
- Predsednik Republike i Predsednik Saveznog izvršnog veća: Josip Broz Tito
- Predsednik Savezne skupštine: Milovan Đilas pa Moša Pijade
Neki domaći filmovi: "Anikina vremena" (→ Kategorija:Filmovi 1954.).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1954.

Januar/Siječanj

2. 1. - Jasna Ornela Bery, bosanskohercegovačka glumica
6. 1. - Riccardo Bosazzi “Ricky”, hrvatski pjevač
6. 1. - Anthony Minghella, režiser, scenarista († 2008)
9. 1. - Mirza Delibašić, bosanska košarkaška zvijezda († 2001)
12. 1. - Howard Stern, radio i TV osoba
15. 1. - Dragan Bujošević, novinar, urednik (Nin, Politika)
17. 1. - Bogoljub Karić, biznismen
19. 1. - Katey Sagal, glumica, pevačica
27. 1. - Marinko Rokvić, pevač († 2021)
29. 1. - Oprah Winfrey, američka TV-voditeljica i poduzetnica
30. 1. - Husein Hasanefendić, hrvatski glazbenik i tekstopisac, predsjednik Hrvatske Glazbene Unije

Februar/Veljača

2. 2. - Christie Brinkley, manekenka
3. 2. - Milena Dragićević Šešić, prof. FDU u Beogradu
11. 2. - Zlata Petković, srpska glumica († 2012)
12. 2. - Miljenka Androić, hrvatska glumica
15. 2. - Matt Groening, animator
17. 2. - Rene Russo, glumica
18. 2. - John Travolta, američki glumac i producent
19. 2. - Sócrates, brazilski fudbaler († 2011)
20. 2. - Patty Hearst, naslednica, žrtva otmice pa odmetnica
23. 2. - Viktor Juščenko, predsednik Ukrajine
23. 2. - Momčilo Rajin, likovni i muzički kritičar
26. 2. - Recep Tayyip Erdoğan, predsednik Turske
28. 2. - Enver Petrovci, glumac

Mart/Ožujak

3. 3. - Jelica Sretenović, glumica
4. 3. - François Fillon, premijer Francuske
6. 3. - Harald Anton Schumacher, njemački nogometaš (--)
9. 3. - Bobby Sands, pripadnik IRA, štrajkač glađu do smrti († 1981)
9. 3. - Carlos Ghosn, rukovodilac u auto-industriji
15. 3. - Milka Tica, hrvatska književnica
20. 3. - Ljubo Jurčić, hrvatski ekonomist i političar
23. 3. - Vesna Čipčić, glumica

April/Travanj

6. 4. - Radoslav Dodig, arheolog i pobjednik Kviskoteke († 2016)
7. 4. - Hazim Akmadžić, bosanskohercegovački književnik
7. 4. - Jackie Chan, hongkonški glumac, režiser i pjevač
8. 4. - John Schneider, američki glumac
9. 4. - Dennis Quaid, glumac
14. 4. - Olga Popović-Obradović, istoričarka († 2007)
16. 4. - Zdravko Anić, hrvatski slikar
21. 4. - Maja Odžaklijevska, pevačica
23. 4. - Michael Moore, američki redatelj i producent
24. 4. - Saša Popović, muzičar, producent († 2025)
29. 4. - Jerry Seinfeld, američki stand-up komičar i glumac
30. 4. - Jane Campion, rediteljka

Maj/Svibanj

1. 5. - Aziz Salihu, bokser
9. 5. - Mladen Vasary, glumac († 2022)
10. 5. - Mićo Stanišić, ministar unutr. poslova RS, osuđen za ratne zločine
12. 5. - Loris Voltolini, hrvatski dirigent
12. 5. - Nenad Bogdanović, gradonačelnik Beograda († 2007)
13. 5. - Johnny Logan (pjevač), dvostruki pobjednik na Euroviziji
19. 5. - Phil Rudd, bubnjar AC/DC
22. 5. - Shuji Nakamura, fizičar, nobelovac za plavu LED
22. 5. - Svetislav Božić, kompozitor
23. 5. - Rada Stijović, srpski lingvista
26. 5. - Alan Hollinghurst, engleski pisac
30. 5. - Siniša Kovačević, srpski književnik i scenarista

Jun/Juni/Lipanj

2. 6. - Vladislav Bajac, književnik
3. 6. - Bajram Rexhepi, premijer Kosova († 2017)
5. 6. - Ratko Tankosić Sarma, glumac
15. 6. - Jim Belushi, glumac, komičar
19. 6. - Kathleen Turner, glumica
25. 6. - Sonia Sotomayor, sudija Vrhovnog suda SAD

Jul/Juli/Srpanj

10. 7. - Neil Tennant, pevač Pet Shop Boys
13. 7. - Luigi Piccatto, crtač Dylana Doga († 2023)
17. 7. - Angela Merkel, nemački fizičar i kancelar
19. 7. - Srđa Trifković, publicista, političar
24. 7. - Živan Ljukovčan, golman
28. 7. - Hugo Chávez, predsednik Venecuele († 2013)

Avgust/August/Kolovoz

2. 8. - Slavko Perović, crnogorski političar
5. 8. - Dragan Lakićević, književnik i urednik SKZ
7. 8. - Rajko Dujmić, glazbenik iz "Novih fosila" († 2020)
8. 8. - Dragiša Pešić, premijer SRJ
12. 8. - François Hollande, predsednik Francuske
13. 8. - Ivica Zadro, glumac
16. 8. - James Cameron, kanadski filmski redatelj i producent
21. 8. - Željko Vidaković, hrvatski rukometaš
25. 8. - Elvis Costello, muzičar
29. 8. - Željko Ivanković, bosanski književnik i prevodilac
30. 8. - Aleksandar Lukašenko, bjeloruski političar i državnik

Septembar/Rujan

1. 9. - Filip Vujanović, predsednik Crne Gore
3. 9. - Nenad Prokić, pisac, političar
14. 9. - Michael Patrick King, američki producent, reditelj i scenarista
15. 9. - Hrant Dink, turko-jermenski novinar († 2007)
21. 9. - Shinzō Abe, premijer Japana
23. 9. - George C. Wolfe, američki pisac i reditelj

Oktobar/Listopad

1. 10. - Ljubomir Travica, odbojkaš i selektor
1. 10. - Martin Strel, plivač
3. 10. - Al Sharpton, američki svećenik i aktivist
9. 10. - Scott Bakula, glumac
10. 10. - David Lee Roth, pevač Van Halen-a
11. 10. - Vojislav Šešelj, srpski političar
14. 10. - Mordechai Vanunu, nuklearni tehničar, odavač tajni
14. 10. - Asim Brkan, pjevač
21. 10. - Željko Kopanja, novinar, urednik († 2016)
23. 10. - Ang Lee, filmski režiser porijeklom iz Tajvana

Novembar/Studeni

1. 11. - Jasmin Stavros, hrvatski pjevač († 2023)
2. 11. - Zoran Simović, golman
3. 11. - Adam Ant, rok-pevač
9. 11. - Zoran Stanković, patolog, srpski političar († 2021)
12. 11. - Frano Lasić, hrvatski pjevač i glumac
14. 11. - Condoleezza Rice, američka političarka i ministrica vanjskih poslova
15. 11. - Aleksander Kwaśniewski, predsednik Poljske
18. 11. - Milan Martić, predsednik RSK, osuđen za ratne zločine
19. 11. - Abdel Fatah el Sisi, predsednik Egipta
23. 11. - Bruce Hornsby, pevač, klavijaturista
24. 11. - Emir Kusturica, bosanskohercegovački režiser
29. 11. - Joel Coen, režiser, scenarista, producent

Decembar/Studeni

2. 12. - Dan Butler, američki glumac
2. 12. - Atif Dudaković, general ARBiH
9. 12. - Jean-Claude Juncker, predsednik Evropske komisije
11. 12. - Jermaine Jackson, pevač, muzičar
11. 12. - Prachanda, vođa Ujedinjene KP Nepala (Maoista)
12. 12. - Dragan Vasiljković, Kapetan Dragan
18. 12. - Ray Liotta, glumac († 2022)
21. 12. - Chris Evert, teniserka
22. 12. - Vinko Coce, hrvatski pjevač
24. 12. - Božidar Alić, hrvatski glumac († 2020)
25. 12. - Annie Lennox, pevačica, Eurythmics i solo
28. 12. - Denzel Washington, američki glumac
31. 12. - Alex Salmond, škotski političar († 2024)

Kroz godinu

Sanja Pilić, hrvatska književnica
Jura Stublić, hrvatski pjevač i glazbenik
Izvorinka Milošević, pevačica

Remove ads

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1954.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

7. 1. - Milan Uzelac, general AU, KJ, NDH (* 1867)
18. 1. - Sydney Greenstreet, glumac (* 1879)
29. 1. - Edhem Mulabdić, bosanskohercegovački književnik (* 1862)
31. 1. - Edwin Howard Armstrong, elektro-inženjer, pronalazač (* 1890)
11. 2. - Mitar Martinović, general kraljevske vojske (* 1870)
12. 2. - Dziga Vertov, filmski režiser i teoretičar (* 1896)
4. 3. - Branislav Petronijević, filozof i paleontolog (* 1875)

April/Travanj – Jun/Lipanj

10. 4. - Auguste Lumière, pionir filma (* 1862)
12. 4. - Nikola Karađorđević, mlađi sin kneza Pavla (* 1928)
17. 4. - Lucrețiu Pătrășcanu, bivši komunistički funkcioner u Rumuniji (* 1900)
14. 5. - Heinz Guderian, nemački general (* 1888)
24. 5. - Vladimir Becić, hrvatski slikar (* 1886.)
25. 5. - Robert Capa, fotožurnalist (* 1913)
5. 6. - Vladimir Farmakovski, srpski inženjer ruskog porekla
7. 6. - Alan Turing, pionir kompjuterske nauke (* 1912)
18. 6. - Risto Ratković, književnik i kritičar (* 1903)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

13. 7. - Frida Kahlo, meksička slikarka (* 1907)
14. 7. - Jacinto Benavente, španski pisac, nobelovac (* 1866)
18. 7. - Machine Gun Kelly, gangster (* 1900)
19. 7. - Nikola Uzunović, premijer KJ (* 1873)
3. 8. - Colette, književnica (* 1873)
24. 8. - Getúlio Vargas, predsednik Brazila (* 1882)
21. 9. - Mikimoto Kōkichi, začetnik proizvodnje gajenih bisera (* 1858)
24. 9. - Edward Pilgrim, žrtva birokratije (* 1904)
27. 9. - Maximilian von Weichs, nemački feldmaršal (* 1881)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

9. 10. - Robert H. Jackson, tužilac na Nirnberškom suđenju (* 1892)
22. 10. - George McManus, crtač stripa (* 1884)
3. 11. - Henri Matisse, francuski slikar (* 1869.)
13. 11. - Paul Ludwig Ewald von Kleist, nemački feldmaršal (* 1881)
15. 11. - Lionel Barrymore, glumac (* 1878)
22. 11. - Andrej Višinski, sovjetski tužilac, diplomata (* 1883)
29. 11. - Enrico Fermi, italijanski fizičar, nobelovac (* 1901)
30. 11. - Wilhelm Furtwängler, dirigent (* 1886)
4. 12. - Ivo Parać, hrvatski skladatelj i zborovođa (* 1890.)
30. 12. - Eugen von Österreich-Teschen, austrijski nadvojvoda (* 1863)
30. 12. - Günther Quandt, nemački industrijalac (* 1881)

Remove ads

Nobelova nagrada za 1954. godinu

Fizika: Max Born (fundamentalno istraživanje u kvantnoj mehanici, naročito za njegovu statističku interpretaciju talasne funkcije) i Walther Bothe (metod koincidencije i otkrića koja je njime napravio, → koincidentno kolo)
Kemija: Linus Pauling (istraživanje prirode hemijske veze i njena primena na rasvetljavanje strukture kompleksnih supstanci, → hibridizacija orbitala, elektronegativnost, rezonancija)
Fiziologija i medicina: John Franklin Enders, Thomas Huckle Weller i Frederick Chapman Robbins (otkriće sposobnosti virusâ poliomijelitisa da rastu u kulturama raznih tipova tkiva)
Književnost: Ernest Hemingway (majstorstvo umetnosti naracije, najskorije demonstrirano u "Starac i more" i za uticaj koji je izvršio na savremeni stil)
Mir: UNHCR - Ured visokog povjereništva UN-a za izbjeglice (priznanje UNHCR i poziv svetskim vladama za veću finansijsku podršku)

Remove ads

Reference

Loading content...

Vanjske veze

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads