Banaadir
gobolka ugu yar misna ugu dadka badan dalka Soomaaliya, wuxuuna ka kooban yahay 17 degmo iyo 3 deegaan dagmo waana magaala madaxda dalka Soomaaliya, Xamar iyo baadiyaha ku xeeran From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Banaadir (Somali: Banaadir, Af-Carabi: بنادر, Talyaani: Benadir) waa gobol maamul (gobol) oo ku yaalla Koonfur-bari Soomaaliya. Waxay ku taal isla magaalada Muqdisho, oo u adeegta caasimadda. Waa gobolka kaliya ee aan ka tirsanayn todobada gobol midna. Dhanka waqooyi galbeed waxaa ka xiga webiga Shabeelle, dhanka koonfur-barina waxaa xad ka leh badweynta Hindiya. Inkasta oo ilaa hadda uu yahay gobolka ugu maamul yar Soomaaliya, haddana uu leeyahay dadka ugu badan, laguna qiyaaso 1,650,227 (oo ay ku jiraan 369,288 gudaha ku barokacay) sanadka 2014-ka.
Baaxadda dhuleed iyo baaxadda ereyga Benaadir way kala duwanaayeen qeexitaan intii ay jirtay oo dhan, iyadoo adeegsiga qarniyadii dhexe uu ku fidiyay Benaadir ilaa dhul xeebeed aad u ballaaran oo ku dheggan Muqdisho oo gaaraya ilaa boqollaal mayl, kana soo jeeda Hobyo ee woqooyiga. Xilligii hore ee casriga ahaa oo macnihii Benaadir ku fidiyay bartamaha dhexe ee ku wajahan dowlad goboleedka Hirshabeelle, ilaa waagaas oo mararka qaar si qaldan loo isticmaalo ay isku beddesho magaalada Muqdisho. Dowladda hoose ee Banaadir waxaa dhanka waqooyi ka xiga Hirshabeelle, Koonfur-galbeedna waxaa ka xiga Koonfur Galbeed, waana gobolka keliya ee Soomaaliyeed oo ah degmo iyo gobol loo yaqaanno gobol.
Remove ads
Dulmar
Gobolka Banaadir waxa uu xad la leeyahay Gobolka Shabeellaha Dhexe (Shabeelaha Dhexe) iyo Shabeellaha Hoose (Shabeelaha Hoose), iyo sidoo kale Badweynta Hindiya. Benaadir” waxaa laga soo qaatay banaadir Soomaaliyeed, oo macneheedu yahay “xeeb”, iyadoo loo tixraacayo magaalo-xeebeedda koonfureed ee Soomaaliya ee Muqdisho, Marka iyo Baraawa. Magaca meeshu wuxuu ka tarjumayaa booska dhexe ee gobolka oo ah xarun ganacsi oo muhiim ah Faaris, Jasiiradda Carabta iyo xeebta Sawaaxiliga. Magaca waxa uu ka yimid bandar Persian (بندر) oo macnaheedu yahay deked' ama 'deked'. Caasimaddeedu waa Muqdisho, oo deegaan ahaan loo yaqaan Xamar (waxaa loogu dhawaaqaa: Xamar), inkastoo gobolka maamulka laftiisa uu la wadaago magaalada. Gobolka Banaadir aad ayuu uga yar yahay gobolka Banaadir ee taariikhiga ah, kaasoo dabooli jiray inta badan badweynta dhexe ee dalka iyo koonfurta oo ka soo horjeeda badweynta Hindiya iyo ilaa webiga Jubba oo ay Muqdisho ku jirto. Thabit M. Cabdi ayaa sanadkii 2017 loo magacaabay Duqa Muqdisho iyo Guddoomiyaha Gobolka Banaadir, isagoo bedelay Yuusuf Xuseen Jimcaale oo xilkaasi hayay tan iyo bishii November ee sanadkii 2015-kii.
Remove ads
Taariikhda
Siyaasad
Dhaqan iyo qoraalo hore ayaa sheegaya in koonfurta Soomaaliya, oo ay ku jirto aagga Muqdisho, ay degganaayeen Banaadiri qarniyo], waxayna ahayd xilligii hore ee casriga ahaa magaalada ugu qanisan xeebaha Bariga Afrika, iyo sidoo kale xarunta warshadaha dharka ee kobcaya. Qarnigii 17-aad, Muqdisho iyo qaybo ka mid ah Koonfurta Soomaaliya waxay hoos galeen Imaamkii Hiraab, qarnigii 19-aadna waxay hoos galeen saldanaddii Geledi ee saldanadda. Markii Jamhuuriyaddii Soomaaliya xornimada qaadatay 1960kii, Muqdisho waxay caan ku noqotay oo loo dallacsiiyay Luulka cad ee Badweynta Hindiya. Kadib markii meesha laga saaray taliskii Siyaad Barre sanadkii 1991-kii iyo dagaaladii sokeeye ee Soomaaliya ka dhacay, waxaa magaalada ku dagaalamay maleeshiyaad kala duwan, iyadoo markii dambe lagu bedelay midowgii Maxkamadaha Islaamiga ah bartamihii 2000-aadkii. Maxaakiimtu intaas ka dib waxay u kala jabeen kooxo xag-jir ah, gaar ahaan al-Shabaab, oo la dagaalantay Dawladda Ku Meel Gaarka ah (2004-2012) iyo xulafadeeda Hawlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya. Isbadalka maamulka dabayaaqadii 2010, ciidamada dowladda iyo saaxiibadooda militari waxay ku guuleysteen inay Al-Shabaab ka saaraan Agoosto 2011.
Remove ads
Dadweynaha
1,650,227 (ilaa 2014) degane Benaadir waa 50.7% dumar ah waxayna ka kala yimaadeen 303,021 qoys. Waxay leedahay boqolkiiba ugu sarreeya ee dadka deggan gudaha gudaha ku barokacay gobollada Soomaaliya, sababtoo ah ammaankeeda, fursadaha dhaqaale iyo helitaanka kheyraad.
Degmooyinka
Gobolka Banaadir wuxuu ka kooban yahay toddoba iyo toban degmo. Degmada Warta Nabadda ayaa markii hore loo aqoon jiray degmada Wardhiigley ilaa sanadkii 2012 si rasmi ah loo magacaabay.[15] Degmada Kaxda waxaa la sameeyay 2013-kii walina kama maqna inta badan khariidadaha..
Remove ads
Tixraacyo
Horseed Media - Wararkii ugu dambeeyay & Falanqeynta Soomaaliya.
Ururka Caalamiga ah ee Heerarka (ISO). La soo celiyay 3 Febraayo 2025.
Ururka Halbeegga (ISO). La soo celiyay 3 Febraayo 2025.
Waxaa laga kaydiyay asalka 29-ka Maarso 2022. La soo celiyay 6 Noofambar 2020.
2016-04-16 at the Wayback Machine, Internews, 27 February 2014. Waxa la galiyay 7 October 2015.
Xiriirinta dibadda
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads