Pembe ya Afrika

Pembe ya Afrika ni eneo la kijiografia linalojumuisha mataifa ya Ethiopia, Somalia, Eritrea, Jibuti, na wakati mwingine baadhi ya sehemu za kaskazini mwa Kenya na pia Sudan. Ndiyo sehemu ya mashariki kabisa ya bara la Afrika yenye umbo la pembetatu; ni kama rasi iliyoko kati ya Ghuba ya Aden na Bahari Hindi yenyewe. Kwa kutumia wazo la pembe ya Afrika kubwa kuna eneo la km² 1,882,757 linalokaliwa na wakazi milioni 122.6, hasa wa Ethiopia. Eneo hili limekuwa na umuhimu wa kihistoria kwa karne nyingi, likiwa njia ya kuunganisha Afrika, Mashariki ya Kati, na Asia. Ustaarabu wa kale kama Dola la Aksum, na miji ya kibiashara ya pwani ya Somalia, ni ushahidi wa historia tajiri ya eneo hili.

Pembe ya Afrika ikitazamwa kutoka Space Shuttle ya NASA mnamo Mei 1993. Sehemu kubwa inaonekana ni nusu jangwa.

Picha pana zaidi ya NASA.

Mataifa ya pembe ya Afrika

Katika historia ya kisasa, mataifa ya Pembe ya Afrika yamepitia vipindi vya migogoro ya ndani, vita vya mipaka, na pia harakati za ukombozi wa kitaifa. Somalia imekuwa katika hali ya vita vya wenyewe kwa wenyewe tangu mwaka 1991, huku Ethiopia na Eritrea zikishiriki vita vikali kati ya miaka 1998 na 2000. Hata hivyo, kumekuwa na juhudi za kuleta amani, kama vile makubaliano ya amani kati ya Ethiopia na Eritrea mwaka 2018. Sehemu za kaskazini mwa Kenya zimeendelea kuwa na umuhimu mkubwa kwa usalama wa mpaka, na zimepokea wakimbizi wengi kutoka Somalia na Ethiopia, na hivyo kuwa kiungo muhimu katika uthabiti wa ukanda huu.

Historia

Historia ya Pembe ya Afrika inajumuisha maelfu ya miaka na inaangaziwa na ustaarabu wa kale, himaya za kibiashara, ueneaji wa dini kuu za dunia, utawala wa kikoloni, na uundwaji wa mataifa ya kisasa. Eneo hili kihistoria limekuwa kiunganishi muhimu kati ya Afrika, Mashariki ya Kati, na Asia.

Vipindi vya Kale

Katika enzi za kale, Ufalme wa Dʿmt (karibu karne ya 10–5 KK) ulisitawi katika maeneo ya sasa ya Eritrea na kaskazini mwa Ethiopia. Ufalme huo ulifuatiwa na Dola la Aksum (karibu 100–940 BK), ambayo ilikuwa mojawapo ya ustaarabu mkubwa wa dunia ya kale, mashuhuri kwa sarafu zake, nguzo kubwa (obelisk), na kuikubali Ukristo mapema. Aksum ilikuwa na biashara ya kina na Dola la Roma, India, na Arabia kupitia Bahari Nyekundu.

Mashariki mwa eneo hilo, miji ya pwani ya Somalia ilishiriki katika mitandao ya biashara ya Bahari ya Hindi. Vyanzo vya kale vya Kigiriki na Kirumi vilitaja eneo hilo kama Punt, nchi tajiri kwa ubani, pembe za ndovu, na dhahabu.

Enzi za Kati

Ifikapo karne ya 7 BK, Uislamu ulianza kuenea katika Pembe ya Afrika kupitia wafanyabiashara Waarabu na wakazi waliobadili dini. Usultani wa Kiislamu kama vile Usultani wa Ifat, Usultani wa Adal, na baadaye Usultani wa Ajuran uliibuka, hasa katika maeneo ya leo ya Somalia na mashariki mwa Ethiopia. Mataifa hayo mara kwa mara yaliingia vitani na Dola la Kikristo la Ethiopia, ambalo liliendeleza urithi wa Aksum.

Usultani wa Adal chini ya Imam Ahmad ibn Ibrahim al-Ghazi ulianzisha kampeni kubwa ya kijeshi dhidi ya Ethiopia katika karne ya 16, karibu kuiangusha dola hilo la Kikristo kabla ya kushindwa nalo kwa msaada wa Wareno.

Kipindi cha Mapema cha Kisasa

Karne ya 17 hadi ya 19 zilishuhudia muunganiko wa ndani nchini Ethiopia chini ya wafalme kama Fasilides, na vipindi vya kutawaliwa na viongozi wa mikoa vilivyojulikana kama Zemene Mesafint (“Enzi ya Wakuu”). Katika maeneo ya Kisomali, Usultani wa Omani ulitawala miji ya pwani kama Zeila na Berbera.

Mwisho wa karne ya 19 ulileta ongezeko la maslahi ya wakoloni wa Ulaya. Mbio za kugawana Afrika (Scramble for Africa) ziliwaleta Waitalia Eritrea na kusini mwa Somalia, Waingereza kaskazini mwa Somalia, na Wafaransa Jibuti. Ethiopia ilifanikiwa kupinga ukoloni, hasa kwa kuishinda Italia katika Mapigano ya Adowa mwaka 1896.

Ukoloni

Italia ilianzisha Somalia ya Kiitalia na Eritrea, na baadaye ikaunda Afrika ya Mashariki ya Kiitalia baada ya kuikalia kwa muda Ethiopia kuanzia mwaka 1936. Harakati za upinzani kama Upinzani wa Kizalendo nchini Ethiopia na harakati za kupinga ukoloni nchini Somalia na Eritrea ziliweka msingi wa harakati za uhuru baada ya Vita Kuu ya Pili ya Dunia.

Baada ya Uhuru na Migogoro ya Kisasa

Baada ya Vita Kuu ya Pili ya Dunia, harakati za ukombozi ziliongezeka. Ethiopia ilijipatia uhuru tena mwaka 1941, Somalia ilipata uhuru na kuunganika mwaka 1960, na Eritrea iliunganishwa na Ethiopia hadi ilipopata uhuru wake mwaka 1993 baada ya vita vya miaka 30.

Eneo hilo limepitia migogoro ya ndani na ya kimataifa, ikiwemo:

• Vita ya Kiraia ya Ethiopia (1974–1991),
• Vita ya Ogaden kati ya Ethiopia na Somalia (1977–1978),
• Vita ya Kiraia ya Somalia (kuanzia 1991),
• Vita ya Eritrea–Ethiopia (1998–2000).

Juhudi za kuleta amani katika karne ya 21, ikiwa ni pamoja na mkataba wa amani wa 2018 kati ya Ethiopia na Eritrea, zilionesha mwelekeo mpya wa utulivu, ingawa mvutano na migogoro ya ndani bado ipo, kama Vita ya Tigray iliyoanza mwaka 2020.