Астана

Астана (каз. Астана ; 1961 елга кадәр — Акмолинск, 1961—1992 — Целиноград, 1992—1998 — Акмола, 1998-2019 — Астана — «башкала»^[13], 2019 елдан — 2022 елның 17 сентябренә кадәр —Нур-Солтан^[14], 2022 елның 17 сентябреннән ― Астана^[15]) — Казакъстан җɵᴍһүриятенең башкаласы (1997 елның 10 декабреннән). Шәһәрнең халык исәбе 1 350 228 кеше тәшкил итә (2022), халык саны буенча Казакъстанның икенче шәһәре (Алматыдан соң). 2017 елның июнендә Астана миллионер-шәһәр статыcына җитә.

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Нур-Солтан битенә күчегез.

Астана
каз. Астана
Байрак	Илтамга
Нигезләнү датасы	1830
Рәсми исем	Астана[1], Astana[2] һәм Астана[2]
... хөрмәтенә аталган	башкала
Нигезләүче	Федор Кузьмич Шубин-второй[d]
Рәсми тел	казакъ теле һәм рус теле
Дөнья кисәге	Азия
Дәүләт	Казакъстан
Нәрсәнең башкаласы	Казакъстан
Административ-территориаль берәмлек	Казакъстан
Сәгать поясы	UTC+05:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Ишем
Анклав буларак әлеге территориягә керә	Акмулла өлкәсе
Геомәгълүматлар	Data:Kazakhstan/Astana.map
Башкарма хакимият башлыгы	Женис Махмудович Касымбек[d]
Әгъзалык	Бөтендөнья туристик шәһәрләр федерациясе[d][3]
Халык саны	1 078 362 (2019)[4]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	347 ± 1 метр
Кардәш шәһәр	Әнкара[5], Мәскәү, Питтсбург, Киев[6][7], Санкт-Петербург[8], Амман, Сараево, Рига, Гданьск[9], Варшава, Тбилиси[10][11], Hanoy, Сеул, Бангкок, Казан, Манила, Пекин, Маргейт, Бишкәк, Дөбәй, Джакарта, Ушак, Трухильо, Вилнүс[12] һәм Ереван
Моның хуҗасы	Дворец мира и согласия[d], Стадион им. Хаджимукана Мунайтпасова[d] һәм Астана Арена
Нәрсә белән чиктәш	Акмулла өлкәсе
Мәйдан	797,33 км²
Почта индексы	010015
Рәсми веб-сайт	gov.kz/memleket/entities/astana​(казакъ)​(рус.)​(ингл.)
Феноменның икътисады	экономика Астаны[d]
Беренче язма телгә алу	1832
Җирле телефон коды	7172
Номер тамгасы коды	Z һәм 01
Астана Викиҗыентыкта

Илнең төньягында урнашкан, шәһәр 4 районга бүленгән.

Шәһәрнең мәйданы 722 км² тәшкил итә. Шәһәр даладагы тигезлектә урнашкан. Нур-Солтан шәһәре Ишем елгасы ике ярында тора.

Тарих

1830 елда Акмола шәһәре (русча Акмолинск) рус казаклары форпосты буларак нигезләнә. Форпост тирәсендәге торак урынына Бородино бәрелешендә катнашкан пaлкаyник Федор Кузьма улы Шубин нигез сала.

1854-1868 елларда Акмола Себер Кыргызлары Өлкәсендә керә.

1868 елда Акмола өлкәсе нигезләнә.

1961 елда төньяк Казакъстанда чирәмне үзләштерү бөтенсоюз үзәге буларак Целиноград дигән яңа атама бирелә.

1979 елда Төньяк Казакъстанда алман автономиясен булдыруга каршы чыгулар уза, нәтиҗәдә проект тормышка ашмый.

1992 елда шәһәргә беренче тарихи исем Акмола кире кайтарыла, Акмола татарча Ак кабер дип тәрҗемә ителә, чөнки шәһәрдән 20 км ераклыкта урнашкан Тайтүбә үрендә Абылай-ханның тарафдары танылган җирле кыпчак Нияз-би күмелгән. Акмола - Аккабер тәрҗемәсе булганга күрә 1998 елда шәһәргә Астана (тәрҗемәсе башкала) исеме бирелә.

1994 елда РК Югары Шурасы, ә 1997 елда Нурсолтан Назарбаев Алматыдан Астанага башкаланы күчерү турында ахыргы карар кабул итә.

1998 елда Астанага аерым икътисади зона статыcы бирелә, бөтен илдән шәһәрне төзүгә бик күп акча сарыф ителә.

2017 елда Астанада Expo 2017 халыкара күргәзмәсе уздырыла.

2019 елның 20 мартында Нурсолтан Назарбаев президент вазифасыннан киткәннән соң Казакъстан парламенты, президент вазифаларын вакытлыча башкаручы Касыйм-Юмарт Тукаев (каз. Қасым-Жомарт Тоқаев) тәкъдимен хуплап, шәһәргә Нур-Солтан исемен бирү турында канунны кабул итә,

2022 елның 17 сентябреннән шәһәргә кире Астана атамасы кайтарыла. Казакъста Республикасы Президенты Касыйм-Җумарт Тукаев Конституциягә төзәтмәләр кертү (шул исәптән, башкалага элеккеге Астана исемен кире кайтару, дәүләт башлыгы вәкаләтләре вакытын җиде еллык чор белән чикләү һәм яңадан сайлану хокукы бирелмәү) турындагы законга имза куйган^[15].

Күренешләре

• Хан-Шатыр - күңел ачу, сәүдә үзәге
  Хан-Шатыр - күңел ачу, сәүдә үзәге
• Бәйтерек манарасы
  Бәйтерек манарасы
• Нур Астана мәчете
  Нур Астана мәчете
• Хәзрәт Солтан мәчете
  Хәзрәт Солтан мәчете
• Успение правослау чиркәве
  Успение правослау чиркәве
• Астана триумфы торак комплексы
  Астана триумфы торак комплексы

Кардәш шәһәрләр

Шәһәр	Ел	Ил
Анкара	-	Төркия
Стамбул	-	Төркия
Измир	-	Төркия
Мәскәү	-	Россия
Питырбyр	-	Россия
Казан	2004	Татарстан, РФ
Амман	-	Үрдүн
Рига	-	Латвия
Ташкәнт	-	Үзбәкстан[16]
Гданьск	1996	Πүᴫшə
Варшава	2002	Πүᴫшə
Киев	1998	Украина
Сеул	2004	Көньяк Корея
Дөбәй	-	БГӘ
Пекин	-	Кытай
Манила	-	Филипин
Тбилиси	2005	Гөрҗистан[17]
Бишкәк	2011	Кыргызстан[18]
Ханой	-	Вьетнам
Ницца	2013	Фpанcа
Оулу	2013	Фиʜләʜдия[19]
Белград	2016	Сербия[20]
Ɵфә	2017	РФ[21]

Шәһәрдә туган танылган шәхесләр

Казакълар

Татарлар, башкортлар

• Әкрам Галимов (1892-1913), язучы, мөгаллим.