Арганізацыя краін-экспартэраў нафты
міжнародная арганізацыя краінаў-экспартэрак нафты From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Арганізацыя краінаў-экспартэраў нафты (па-ангельску: OPEC — трансьліт. АПЭК) — міжнародная арганізацыя з штаб-кватэрай у Вене.
Мэта арганізацыі ёсьць кантроль за сусьветнай здабычай нафты і ўзроўні цэн на нафту. АПЭК зьяўляецца міжурадавай арганізацыяй, якая была створана на канфэрэнцыі ў Багдадзе 10—14 верасьня 1960 году Іракам, Кувэйтам, Іранам, Саудаўскай Арабіяй і Вэнэсуэлай. Пазьней да арганізацыі далучыліся яшчэ ўрады дзевяці краінаў, як то Лібія, Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, Катар, Інданэзія, Альжыр, Нігерыя, Эквадор, Ангола і Габон. Першапачаткова штаб-кватэра арганізацыі месьцілася ў Жэнэве, перш чым была перанесена ў Вену 1 верасьня 1965 году[2]. Кіроўным органам арганізацыі ёсьць Канфэрэнцыя АПЭК, у той час як выканаўчым — Сойм кіраўнікоў, Эканамічная камісія і Сакратарыят.
Паводле справаздачы за 2022 год, на долю арганізацыі, якая ў цяперашні час складаецца з 12 краін-сябраў, прыпадае 38 % сусьветнай здабычы нафты[3], што дае арганізацыі значны ўплыў на сусьветныя цэны на нафту, якія раней вызначаліся групоўкай транснацыянальных нафтавых кампаніяў, вядомых як «Сем сясьцёр». Роля арганізацыі значна ўзрасла пад час нафтавага крызісу 1973—1974 гадоў калі арганізацыя шматразова падвышала сусьветныя кошты на нафту. Місія арганізацыі заключаецца ў каардынацыі і ўніфікацыі нафтавай палітыкі краін-удзельніц і забесьпячэньні стабілізацыі рынкаў нафты дзеля забесьпячэньня эфэктыўных, эканамічных і рэгулярных паставак нафты спажыўцам, стабільнага даходу для вытворцаў і справядлівы прыбытак для тых, хто інвэстуе ў нафтавую прамысловасьць[4]. Арганізацыя таксама зьяўляецца важнай крыніцай інфармацыі пра міжнародны рынак нафты. Фактычным лідарам арганізацыі ёсьць Саудаўская Арабія.
Стварэньне АПЭК стала паваротным пунктам да нацыяналізацыі прыродных рэсурсаў у краінах-чальцах, і рашэньні АПЭК сталі гуляць больш прыкметную ролю ў сусьветным рынку нафты і міжнародных адносінах. Эфэкт можа быць асабліва моцным, калі войны ці грамадзянскія беспарадкі прыводзяць да працяглых перабояў у пастаўках нафты. У 1970-я гады абмежаваньні ў здабычы нафты прывялі да рэзкага росту коштаў на сыравіну, а таксама павелічэньню прыбытку і багацьця арганізацыі, што мела доўгатэрміновыя і далёка ідучыя наступствы для сусьветнай эканомікі. У 1980-х гадох АПЭК пачаў усталёўваць вытворчыя квоты для краін-чальцоў, то бок, у цэлым, калі квоты зьніжаюцца, кошты на нафту растуць, такім чынам арганізацыя можа кантраляваць кошты на прадукцыю. Апошнім разам квоты былі скарочаныя ў 2016 годзе дзеля таго, каб скараціць залішнюю прапанову на рынку.
Эканамісты часта называюць АПЭК яскравым прыкладам картэлю, які створаны з мэтай зьніжэньня рынкавай канкурэнцыі, але гэта арганізацыя абароненая дактрынай дзяржаўнага імунітэту паводле міжнароднага права. АПЭК даволі часта ставіцца ў сьпіс адных з самых уплывовых арганізацыяў у сьвеце, аднак ейны ўплыў на міжнародны гандаль пэрыядычна ставіцца пад сумнеў праз пашырэньне гандлю энэргетычнымі крыніцамі, на якія АПЭК не мае ўплыву, а таксама праз пэрыядычныя спакусы асобных краінаў арганізацыі на перавышэньне вытворчых квотаў у мэтах перасьледу ўласных інтарэсаў.
Remove ads
Гісторыя
У 1949 годзе Вэнэсуэла ініцыявала стварэньне арганізацыі, якая пазьней стала АПЭК, запрасіўшы Іран, Ірак, Кувэйт і Саудаўскую Арабію абмяняцца меркаваньнямі і вывучыць магчымасьці больш рэгулярнай і шырокай камунікацыі паміж краінамі-экспартэрамі нафты, пакуль сьвет аднаўляўся па Другой сусьветнай вайне[5]. У той час некаторыя з найбуйнейшых у сьвеце нафтавых радовішчаў толькі пачыналі распрацоўвацца на Блізкім Усходзе. ЗША стварылі Міждзяржаўную камісію па нафтавай дамове, каб далучыцца да Тэхаскай чыгуначнай камісіі ў абмежаваньні перавытворчасьці. Яны ж адначасна былі найбуйнейшым у сьвеце вытворцам і спажыўцом нафты, а на сусьветным рынку дамінавала група транснацыянальных кампаніяў (ТНК), вядомых як «Сем сясьцёр», пяць зь якіх мелі сядзібы ў ЗША па распадзе першапачатковай манаполіі Джона Ракфэлера на Standard Oil. Краіны-экспартэры нафты ў рэшце рэшт былі зацікаўленыя ў стварэнні АПЭК у якасьці процівагі гэтай канцэнтрацыі палітычнай і эканамічнай улады[6].
.JPG)
У пачатку 1959 году ў Каіры сабраўся першы Арабскі нафтавы кангрэс Арабскай лігі, дзе ўплывовая журналістка Ванда Яблонскі пазнаёміла прадстаўніка Саудаўскай Арабіі Абдулу Тарыкі з назіральнікам ад Вэнэсуэлы Хуанам Паблё Пэрэсам Альфонса, якія былі прадстаўнікамі дзьвюх на той час найбуйнейшых краінаў-вытворцаў нафты па-за межамі ЗША і СССР. Абодва міністры нафты былі абураныя зьніжэньнем цэнаў, таму зрабілі высілкі па складаньні джэнтэльмэнскага пагадненьня, заклікаючы да стварэньня Нафтавай кансультацыйнай камісіі краінаў-экспартэраў, якой ТНК павінны былі надаць пляны зьмены цэнаў. Яблонскі паведамляла пра выяўленую варожасьць да Захаду і ўзмацненьне пратэстаў супраць завочнага землеўладаньня ТНК, якія на той час кантралявалі ўсе нафтавыя апэрацыі ў краінах-экспартэрах і мелі велізарны палітычны ўплыў. У жніўні 1960 году, ігнаруючы папярэджаньні і ўлічваючы, што ЗША аддавалі перавагу канадзкай і мэксыканскай нафце праз стратэгічныя меркаваньні, блізкаўсходнія краіны ізноў у аднабаковым парадку абвесьцілі аб значным зьніжэньні сваіх заяўленых цэнаў на блізкаўсходнюю сырую нафту[5][6][7][8].
Стварэньне і пашырэньне
У наступным месяцы, з 10 па 14 верасьня 1960 году, з ініцыятывы Тарыкі, Пэрэса Альфонса і прэм’ер-міністра Іраку Абд аль-Карыма Касіма, краіна якога прапусьціла кангрэс 1959 году, адбылася Багдадзкая канфэрэнцыя[9]. Прадстаўнікі ўрадаў Ірану, Іраку, Кувэйту, Саудаўскай Арабіі і Вэнэсуэлы сустрэліся ў ірацкай сталіцы, каб абмеркаваць захады павышэньня цаны на сырую нафту, якая выраблялася іхнымі краінамі, і спосабы рэагаваньня на аднабаковыя дзеяньні ТНК. Не зважаючы на моцную апазыцыю з боку ЗША, разам з арабскімі і неарабскімі вытворцамі Саудаўская Арабія стварыла Арганізацыю краінаў-экспартэраў нафты (АПЭК), каб забясьпечыць найлепшую цану[10]. Першапачаткова блізкаўсходнія ўдзельнікі АПЭК заклікалі разьмесьціць штаб-кватэру ў Багдадзе або Бэйруце, але Вэнэсуэла выступала за нэўтральнае места, таму арганізацыя абрала швайцарскую Жэнэву. 1 верасьня 1965 году АПЭК пераехала ў аўстрыйскую Вену, пасьля таго, як Швайцарыя адмовілася даць дыпляматычныя прывілеі[11]. У той час Швайцарыя спрабавала скараціць колькасьць замежных жыхароў, і АПЭК стала першай міжурадавай арганізацыяй, якая пакінула краіну праз новыя абмежаваньні для замежнікаў[12]. Аўстрыя імкнулася прыцягнуць міжнародныя арганізацыі і прапанавала АПЭК прывабныя ўмовы[13].
У першыя гады існаваньня АПЭК краіны-вытворцы нафты мелі пагадненьне аб прыбытку 50/50 з нафтавымі кампаніямі[14]. АПЭК ладзіла перамовы з дамінуючымі нафтавымі кампаніямі, але арганізацыя сутыкалася з праблемамі каардынацыі паміж сваімі ўдзельнікамі[14]. Калі адзін з удзельнікаў АПЭК патрабаваў занадта шмат ад нафтавых кампаніяў, тады нафтавыя кампаніі маглі запаволіць здабычу ў гэтай краіне і павялічыць здабычу ў іншым месцы[14]. Пагадненьні 50/50 дзеялі да 1970 году, калі Лібія склала пагадненьне 58/42 з нафтавай кампаніяй Occidental, што падштурхнула іншых сябраў АПЭК запытаць лепшыя пагадненьні з нафтавымі кампаніямі[14]. У 1971 годзе было падпісанае пагадненьне паміж буйнымі нафтавымі кампаніямі і сябрамі АПЭК, якое атрымала назву Трыпалінскае пагадненьне. Яно павысіла цэны на нафту і павялічыла дзель прыбытку краінаў-вытворцаў[8]. У час з 1961 па 1975 гады да пяці краінаў-заснавальніц далучыліся Катар (1961), Інданэзія (1962), Лібія (1962), Аб’яднаныя Арабскія Эміраты (1967), Альжыр (1969), Нігерыя (1971), Эквадор (1973) і Габон (1975)[15]. Да пачатку 1970-х гадоў на сябраў АПЭК прыпадала больш за палову сусьветнай здабычы нафты[16].
Нафтавае эмбарга
.jpg)
У пачатку 1970-х гадоў рынак нафты быў канкурэнтным, што зьнізіла рызыку нацыяналізацыі здабычы нафты для сябраў АПЭК. Адной з галоўных засьцярогаў удзельнікаў арганізацыі было тое, што нацыяналізацыя прывядзе да рэзкага падзеньня коштаў на нафту. Аднак, хваля нацыяналізацыяў усё ж такі адбылася ў Лібіі, Альжыры, Іраку, Нігерыі, Саудаўскай Арабіі і Вэнэсуэлы. Маючы большы кантроль над рашэньнямі аб здабычы нафты і на тле высокіх коштаў на сыравіну, сябры АПЭК аднабакова павялічылі цэны на нафту ў 1973 годзе, што справакавала нафтавы крызіс 1973 году[17].
У кастрычніку 1973 году Арганізацыя арабскіх краінаў-экспартэраў нафты, куды ўваходзіла большасьць арабскіх краінаў АПЭК, а таксама Эгіпет і Сырыя, абвесьціла аб значным скарачэньні здабычы і ўсталяваньня нафтавага эмбарга супраць ЗША ды іншых індустрыялізаваных краінаў, якія падтрымалі Ізраіль у вайне Суднага дня[18][19]. Папярэдняя спроба зрабіць эмбарга была ў значнай ступені неэфэктыўнай у адказ на Шасьцідзённую вайну ў 1967 годзе[20]. Аднак у 1973 годзе вынікам сталася рэзкае павышэньне цэнаў на нафту і прыбыткаў АПЭК з 3 даляраў ЗША за барэль да 12 даляраў ЗША за барэль, а таксама надзвычайны час нармаваньня энэргіі, які ўзмацніўся панічнымі рэакцыямі, тэндэнцыяй да зьніжэньня здабычы нафты ў ЗША, дэвальвацыяй валюты[19] і працяглымі страйкамі шахтараў у Вялікабрытаніі. На некаторы час Вялікабрытанія нават прасунула надзвычайны трохдзённы працоўны тыдзень[21]. Сем эўрапейскіх дзяржаваў забаранілі неабавязковае кіраваньне аўтамабілем у нядзелю[22]. Заправачныя станцыі ў ЗША абмежавалі колькасьць бэнзіну, які можна было атрымаць, яны былі зачыненыя нядзелямі і абмяжоўвалі дні, калі можна было набыць бэнзін, у залежнасьці ад нумароў аўтамабіляў[23][24]. Нават па заканчэньні эмбарга ў сакавіку 1974 году, у выніку інтэнсіўнай дыпляматычнай дзейнасьці, цэны працягвалі расьці. Сьвет перажыў глябальную эканамічную рэцэсію, з адначасовым ростам беспрацоўя і інфляцыі, рэзкім падзеньнем цэнаў на акцыі і аблігацыі, значнымі зьменамі ў гандлёвых балянсах і плыняў нафтадаляраў, а таксама рэзкім канцом паваеннага эканамічнага буму[25][26].
Нафтавае эмбарга 1973—1974 гадоў мела працяглыя наступствы для ЗША і іншых індустрыяльна разьвітых краінаў, якія ў адказ стварылі Міжнародную энэргетычную агенцыю, а таксама пачалі рабіць нацыянальныя надзвычайныя запасы, прызначаныя для вытрымкі месяцаў будучых перапынкаў у пастаўках. Захады па захаваньні нафты ўлучалі зьніжэньне абмежаваньняў хуткасьці на аўтамагістралях, меншыя і больш энэргаэфэктыўныя аўтамабілі і побытавую тэхніку, пераход на летні час цягам усяго году, скарачэньне выкарыстаньня ацяпленьня і кандыцыянаваньня паветра, лепшую цеплаізаляцыю будынкаў, павелічэньне падтрымкі грамадзкага транспарту і большы акцэнт на вугаль, прыродны газ, этаноль, ядзерную і іншыя альтэрнатыўныя крыніцы энэргіі. Гэтыя доўгатэрміновыя намаганьні сталі настолькі эфэктыўнымі, што спажываньне нафты ў ЗША павялічылася толькі на 11 адсоткаў за 1980—2014 гады, у той час як рэальны ВУП краіны павялічыўся на 150 адсоткаў. Але ў 1970-х гадах краіны АПЭК пераканаўча прадэманстравалі, што іхняя нафта можа быць выкарыстаная як палітычная, гэтак і як эканамічная зброя супраць іншых краінаў, прынамсі, на кароткатэрміновы час[19][27][28][29][30].
Нафтавы крызіс і лішак нафты
У адказ на хвалю нацыяналізацыяў нафтавых радовішчаў і высокіх цэнаў 1970-х гадоў, індустрыяльныя краіны зрабілі захады ў справе зьніжэньня сваёй залежнасьці ад нафты АПЭК, асабліва пасьля таго, як цэны дасягнулі новых пікаў, набліжаючыся да 40 даляраў ЗША за барэль у 1979—1980 гадах[31][32], калі Іранская рэвалюцыя і Ірака-іранская вайна парушылі рэгіянальную стабільнасьць і пастаўкі нафты. Электраэнэргетычныя кампаніі ва ўсім сьвеце перайшлі з нафты на вугаль, прыродны газ або атамную энэргетыку[33], а нацыянальныя ўрады ініцыявалі шматмільярдныя дасьледчыя праграмы па распрацоўцы альтэрнатываў нафце[34][35]. Таксама былі распрацаваныя новыя буйныя нафтавыя радовішчы па-за межамі сябраў АПЭК, як то ў Сібіры, на Алясцы, у Паўночным моры і Мэксыканскай затоцы[36]. Да 1986 году штодзённы сусьветны попыт на нафту зьнізіўся на 5 мільёнаў барэляў, але здабыча ў краінах, якія не ўваходзілі ў АПЭК, толькі павялічылася яшчэ больш[37], што зьнізіла дзель рынку АПЭК з блізу 50 адсоткаў у 1979 годзе да менш чым 30 адсоткаў у 1985 годзе[16]. Ілюструючы нестабільныя шматгадовыя тэрміны тыповых рынкавых цыкляў прыродных рэсурсаў, вынікам стала шасьцігадовае зьніжэньне цэнаў на нафту, якое завяршылася іхным падзеньнем больш чым напалову толькі ў 1986 годзе[38].
Каб змагацца са зьніжэньнем прыбыткаў ад продажу нафты, у 1982 годзе Саудаўская Арабія націснула на АПЭК з патрабаваньнем прасунуць нацыянальныя квоты на здабычу для кожнай краіны арганізацыі ў спробе абмежаваць здабычу і павысіць цэны. Калі іншыя краіны АПЭК ня выканалі патрабаваньні, Саудаўская Арабія спачатку скараціла ўласную здабычу з 10 мільёнаў барэляў у дзень у 1979—1981 гадах да ўсяго адной траціны гэтага ўзроўню ў 1985 годзе. Калі нават гэта не дапамагло, краіна зьмяніла курс і заліла рынак таннай нафтай, што прывяло да падзеньня цэнаў ніжэй за 10 даляраў ЗША за барэль, а вытворцы з больш высокімі выдаткамі сталі нерэнтабельнымі[37][39]. Гэтыя стратэгічныя захады Саудаўскай Арабіі ў рэгуляваньні цэнаў на нафту мелі глыбокія эканамічныя наступствы. Каралеўства сутыкнулася са значнымі эканамічнымі цяжкасьцямі. Ягоныя прыбыткі рэзка скараціліся з 119 мільярдаў даляраў у 1981 годзе да 26 мільярдаў даляраў да 1985 году, што прывяло да зьяўленьня істотнага дэфіцыту бюджэту і падваеньня запазычанасьці, якая дасягнула 100% ВУП[40].
Сутыкнуўшыся з эканамічнымі цяжкасьцямі, якія ў канчатковым выніку спрыялі распаду савецкага блёку ў 1989 годзе[41][42], экспартэры нафты, якія раней не выконвалі пагадненьні АПЭК, нарэшце пачалі абмяжоўваць здабычу, каб падтрымаць цэны, грунтуючыся на стараньна ўзгодненых нацыянальных квотах, якія імкнуліся збалянсаваць крытэры, зьвязаныя з нафтай, і эканамічныя крытэры з 1986 году[37][2]. У межах сваіх сувэрэнных тэрыторыяў нацыянальныя ўрады краінаў-сябраў АПЭК усталёўвалі абмежаваньні на здабычу як для дзяржаўных, гэтак і для прыватных нафтавых кампаніяў[43].
Дастатковая прапанова
Напярэдадні ўварваньня ў Кувэйт у жніўні 1990 году прэзыдэнт Іраку Садам Хусэйн падштурхоўваў АПЭК да спыненьня перавытворчасьці і павышэньня цэнаў на нафту, каб дапамагчы сябрам арганізацыі паскорыць аднаўленьне пасьля Ірака-іранскай вайны 1980—1988 гадоў[44]. Але гэтыя дзьве ірацкія вайны супраць іншых заснавальнікаў АПЭК паклалі канец згуртаванасьці арганізацыі, і цэны на нафту хутка пайшлі долу пасьля кароткатэрміновых перапынкаў у пастаўках. Напады Аль-Каіды на ЗША ў верасьні 2001 году і ўварваньне ЗША ў Ірак у сакавіку 2003 году мелі яшчэ больш мяккі кароткатэрміновы ўплыў на цэны, паколькі Саудаўская Арабія ды іншыя экспартэры зноў пачалі супрацу, каб забясьпечыць належнае забесьпячэньне сьвету[45].
У 1990-х гадах АПЭК страціла двух сваіх найноўшых сябраў, якія далучыліся да арганізацыі ў сярэдзіне 1970-х гадоў. Эквадор выйшаў з арганізацыі ў сьнежні 1992 году, бо не жадаў штогод плаціць укладку ў памеры 2 мільёнаў даляраў ЗША і лічыў, што яму трэба здабываць больш нафты, чым дазволена ў адпаведнасьці з усталяванымі квотамі[46], але ён зноў далучыўся да арганізацыі ў кастрычніку 2007 году. Падобныя асьцярогі прымусілі Габон прыпыніць сяброўства ў студзені 1995 года[47], але ён зноў далучыўся да арганізацыі ў ліпені 2016 году[15]. Ірак заставаўся сябрам АПЭК з моманту заснаваньня арганізацыі, але здабыча ў Іраку не была часткай пагадненьняў аб квотах АПЭК з 1998 па 2016 гады праз сур’ёзныя палітычныя цяжкасьці краіны[48][49].
Зьніжэньне попыту, выкліканае азіяцкім фінансавым крызісам 1997—1998 гадоў, прывяло да падзеньня цаны на нафту да ўзроўню 1986 году. Пасьля таго, як кошт нафты ўпаў прыкладна да 10 даляраў ЗША за барэль, сумесная дыпляматыя дамаглася паступовага запаволеньня здабычы нафты АПЭК, Мэксыкай і Нарвэгіяй[50]. Пасьля таго, як цэны ізноў зьменшыліся ў лістападзе 2001 году, АПЭК, Нарвэгія, Мэксыка, Расея, Аман і Ангола дамовіліся скараціць здабычу з 1 студзеня 2002 году на шэсьць месяцаў. У чэрвені 2003 году Міжнародная энэргетычная агенцыя і АПЭК зарганізавалі свой першы сумесны сэмінар па энэргетычных пытаньнях. З таго часу яны працягваюць рэгулярна сустракацца, каб разам лепш зразумець тэндэнцыі, рабіць аналіз і каардынаваць свае пункты гледжаньня, а таксама павысіць празрыстасьць і прадказальнасьць рынку[51].
Цэнавыя ваганьні
.png)
Шырока распаўсюджаныя паўстаньні і сабатажы адбыліся ў пік амэрыканскай акупацыі Іраку ў 2003–2008 гадах, што супала з хуткім ростам попыту на нафту з боку Кітая і інвэстараў, якія прагнулі сыравіны, нестабільнасьцю ў дачыненьні да нігерыйскай нафтавай прамысловасьці і скарачэньнем рэзэрвовых магутнасьцяў у якасьці ціску на выпадак патэнцыйнага дэфіцыту. Гэтае спалучэньне сілаў прывяло да рэзкага росту цэн на нафту да ўзроўняў, значна вышэйшых за тыя, якія раней былі заплянаваныя АПЭК[52][53][54]. Валацільнасьць цэнаў дасягнула максымуму ў 2008 годзе, калі цана на сырую нафту маркі WTI рэзка павысілася да рэкордных 147 даляраў ЗША за барэль у ліпені, а затым рэзка ўпала да 32 даляраў ЗША за барэль у сьнежні, падчас найгоршай глябальнай рэцэсіі з часоў Другой сусьветнай вайны[55]. Штогадовы прыбытак АПЭК ад экспарту нафты таксама ўсталяваў новы рэкорд у 2008 годзе, ацэньваючыся прыкладна ў 1 трыльён даляраў ЗША, і дасягнуў падобных гадавых паказьнікаў у 2011—2014 гадах, перш чым зноў рэзка ўпасьці[56]. Да пачатку грамадзянскай вайны ў Лібіі і Арабскай вясны 2011 году АПЭК пачала рабіць відавочныя заявы, каб супрацьстаяць «празьмерным спэкуляцыям» на рынках ф’ючэрсаў на нафту, абвінавачваючы фінансавых спэкулянтаў у павелічэньні валацільнасьці па-за межамі фундамэнтальных рынкавых паказьнікаў[57].
У траўні 2008 года Інданэзія абвесьціла, што выйдзе з АПЭК па заканчэньні тэрміну ейнага сяброўства ў канцы году, стаўшы чыстым імпартэрам нафты і ня здолеўшы выканаць сваю квоту на здабычу[58]. У заяве, апублікаванай АПЭК 10 верасьня 2008 году, быў пацьверджаны выхад краіны, у якім адзначалася, што АПЭК «з шкадаваньнем уважыла жаданьне Інданэзіі прыпыніць сваё паўнавартаснае сяброўства ў арганізацыі і выказала надзею, што краіна зможа зноў далучыцца да арганізацыі ў недалёкай будучыні»[59].
10 верасьня 2008 году, калі цэны на нафту ўсё яшчэ былі блізу 100 даляраў ЗША за барэль, узьнікла спрэчка аб вытворчасьці, калі саудаўцы, як паведамлялася, пакінулі перамоўную сэсію, дзе канкуруючыя сябры АПЭК прагаласавалі за скарачэньне здабычы. Не зважаючы на тое, што саудаўскія дэлегаты афіцыйна падтрымалі новыя квоты, яны ананімна заявілі, што ня будуць іх датрымлівацца. Цягам наступных некалькіх месяцаў цэны на нафту рэзка зьнізіліся да 30 даляраў і не вярнуліся да 100 даляраў да пачатку грамадзянскай вайны ў Лібіі ў 2011 годзе[60].
Перанасычэньне нафтай
Цягам 2014—2015 гадоў удзельнікі АПЭК стала перавышалі свой ліміт здабычы, а ў Кітаі пачалося запаволеньне эканамічнага росту. У той жа час здабыча нафты ў ЗША амаль падвоілася ў параўнаньні з узроўнем 2008 году і наблізілася да аб’ёмаў здабычы нафты вядучых сусьветных вытворцаў, як то Саудаўскай Арабіі і Расеі. Гэта было зроблена дзякуючы значнаму доўгатэрміноваму ўдасканаленьню і распаўсюджваньню тэхналёгіі лупняковаму гідраўлічнаму разрыву плясту ў адказ на гады рэкордных цэнаў на нафту. Гэтыя падзеі, у сваю чаргу, прывялі да рэзкага скарачэньня патрэбаў ЗША ў імпарце нафты, то бок гэтая краіна ўжо набліжалася да энэргетычнай незалежнасьці, рэкорднага аб’ёму сусьветных запасаў нафты і абвалу цэнаў на нафту, які ўсьцяж трываў з пачатку 2016 году[60][61][62].
Не зважаючы на глябальны празьмерны запас, 27 лістапада 2014 году ў Вене міністар нафты Саудаўскай Арабіі Алі аль-Наімі заблякаваў заклікі бедных сябраў АПЭК аб скарачэньні здабычы дзеля падтрымкі цэнаў. Аль-Наімі сьцьвярджаў, што нафтаваму рынку варта дазволіць канкурэнтна аднавіць балянс на больш нізкіх узроўнях цэнаў, стратэгічна аднаўляючы доўгатэрміновую дзель АПЭК на рынку, спыняючы прыбытковасьць дарагой здабычы лупняковай нафты ў ЗША[63].
Праз год, калі 4 сьнежня 2015 году прадстаўнікі АПЭК сустрэліся ў Вене, арганізацыя перавышала свой ліміт здабычы цягам 18 месяцаў запар, а здабыча нафты ў ЗША толькі нязначна зьнізілася ў параўнаньні зь пікавым узроўнем. На сусьветных рынак, здавалася, мелася звышпрапанова як мінімум на 2 мільёны барэляў у содні, не зважаючы на тое, што разбураная вайною Лібія не была здольная скарыстаць усе свае магутнасьці, выкідваючы на рынак амаль на 1 мільён барэляў нафты менш за мажлівасьць, але вытворцы нафты зрабілі значныя карэктаваньні, каб стрымаць цэны на ўзроўні да 40 даляраў, Інданэзія зноў далучылася да арганізацыі, а здабыча ў Іраку рэзка ўзрасла пасьля гадоў бязладзьдзя. Здабыча ў Іране была гатовая аднавіцца пасьля зьняцьця міжнародных санкцыяў, а сотні сусьветных лідэраў на Парыскім пагадненьні па клімаце абавязаліся абмежаваць выкіды вугляроду ад выкапнёвага паліва, з улікам таго, што сонечныя тэхналёгіі рабіліся ўсё больш канкурэнтаздольнымі і распаўсюднымі. У сьвятле ўсяго гэтага рынкавага ціску АПЭК пастанавіла адкласьці свой неэфэктыўны ліміт здабычы да наступнай міністэрскай канфэрэнцыі ў чэрвені 2016 году[64][62][65]. Да 20 студзеня 2016 году кошт нафты АПЭК упаў да 22,48 даляраў ЗША за барэль, што было менш за чвэрць ад максымуму чэрвеня 2014 году, менш за шостую частку ад рэкорднага ўзроўню ліпеня 2008 году[60].
Цягам 2016 году лішак нафты быў часткова скарочаны за кошт значнага скарачэньня здабычы ў ЗША, Канадзе, Лібіі, Нігерыі і Кітаі, а цана нафты паступова вярнулася да 40 даляраў. АПЭК вярнула сабе невялікі адсотак рынку ды стала сьведкам адмены многіх канкуруючых праектаў па здабычы нафты, захавала статус-кво на сваёй чэрвеньскай канфэрэнцыі і падтрымала цэны на ўзроўні, які падыходзіць як вытворцам, гэтак і спажыўцам, хоць многія вытворцы ўсё яшчэ адчувалі сур’ёзныя эканамічныя цяжкасьці[66][67][68].
Скарачэньне здабычы
Паколькі сябры АПЭК стаміліся ад шматгадовай канкурэнцыі за пастаўкі поруч зь зьмяншэньнем прыбыткаў і скарачэньнем фінансавых рэзэрваў, арганізацыя нарэшце паспрабавала скараціць здабычу ўпершыню з 2008 году. Не зважаючы на шматлікія палітычныя перашкоды, адпаведная пастанова, ухваленая ў верасьні 2016 году аб скарачэньні здабычы прыкладна на 1 мільён барэляў у содні, была замацаваная новым пагадненьнем аб квотах на канфэрэнцыі АПЭК у лістападзе 2016 году. Разам з абяцанымі скарачэньнямі з боку Расеі і дзесяці іншых краінаў, якія не былі сябрамі арганізацыі, кампэнсаванымі чаканым ростам у лупняковым сэктары ЗША, Лібіі, Нігерыі, вольнымі магутнасьцямі і рэзкім ростам здабычы АПЭК у канцы 2016 году, перш чым скарачэньні набылі сілу. Інданэзія абвесьціла аб чарговым часовым прыпыненьні свайго сяброўства ў АПЭК, замест таго, каб прыняць запытанае арганізацыяй скарачэньне здабычы на 5 адсоткаў. Цэны вагаліся каля 50 даляраў ЗША за барэль, і ў траўні 2017 году АПЭК пастанавіла падоўжыць новыя квоты да сакавіка 2018 году[69][70][71]. Гэтыя пагадненьні аб скарачэньні здабычы з краінамі, якія не ўваходзяць у АПЭК, звычайна называюцца АПЭК+[72][73].
_3.jpg)
У сьнежні 2017 году Расея і АПЭК дамовіліся падоўжыць скарачэньне здабычы на 1,8 млн барэляў у дзень да канца 2018 году[74][75]. 29 чэрвеня 2019 году Расея зноў дамовілася з Саудаўскай Арабіяй падоўжыць на шэсьць—дзевяць месяцаў першапачатковае скарачэньне здабычы 2018 году[76]. У кастрычніку 2019 году Эквадор абвесьціў аб сваім выхадзе з АПЭК 1 студзеня 2020 году празь фінансавыя цяжкасьці, зь якімі сутыкнулася краіна[77]. У пачатку сакавіка 2020 году чыноўнікі АПЭК выставілі Расеі ўльтыматум аб скарачэньні здабычы на 1,5% ад сусьветных паставак. Расея, якая прадбачыла далейшае скарачэньне з улікам павелічэньня здабычы лупняковай нафты ў ЗША, адхіліла гэты заклік, спыніўшы трохгадовае партнэрства паміж АПЭК і асноўнымі экспартэрамі па-за арганізацыяй[78]. Яшчэ адным фактарам стала аслабленьне сусьветнага попыту ў выніку пандэміі каранавірусу[79]. Гэта таксама прывяло да таго, што АПЭК+ ня здолела падоўжыць пагадненьне аб скарачэньні на 2,1 мільёнаў барэляў у дзень, тэрмін дзеі якога павінен быў скончыцца ў канцы сакавіка. Саудаўская Арабія, якая паглынула непрапарцыйна вялікую частку скарачэньняў, каб пераканаць Расею застацца ў пагадненьні, 7 сакавіка паведаміла сваім пакупнікам, што ў красавіку яны павялічаць здабычу і зьнізяць цэны на нафту. Гэта выклікала падзеньне цаны на сыравіну маркі Brent больш чым на 30%[78]. Тым ня менш, у красавіку 2020 году АПЭК і група іншых вытворцаў нафты, у тым ліку Расея, дамовіліся падоўжыць скарачэньне здабычы да канца ліпеня. Картэль і ягоныя хаўрусьнікі дамовіліся скараціць здабычу нафты ў траўні і чэрвені на 9,7 мільёнаў барэляў у содні, што складала блізу 10% ад сусьветнай здабычы, каб падтрымаць цэны, якія раней зьнізіліся да рэкордна нізкага ўзроўню[80].
У ліпені 2021 году ААЭ адхілілі прапанаванае Саудаўскай Арабіяй васьмімесячнае падаўжэньне абмежаваньняў на здабычу нафты[81][82]. У папярэднім годзе АПЭК+ скараціла эквівалент прыкладна 10% попыту на той момант. ААЭ запатрабавалі павялічыць свой максымальны аб’ём нафты да 3,8 мільёна барэляў у содні ў параўнаньні з папярэднімі 3,2 мільёнамі барэляў. Кампраміснае пагадненьне дазволіла ААЭ павялічыць максымальны аб’ём здабычы нафты да 3,65 мільёна барэляў у содні[83]. Згодна з умовамі пагадненьня, Расея таксама павялічыла здабычу з 11 мільёнаў барэляў да 11,5 мільёнаў да траўня 2022 году.
У жніўні 2021 году дарадца прэзыдэнта ЗША Джо Байдэна па нацыянальнай бясьпецы Джэйк Саліван апублікаваў заяву, у якой заклікаў АПЭК+ павялічыць здабычу нафты, каб кампэнсаваць папярэднія скарачэньні здабычы, якія АПЭК+ высунула падчас пандэміі да 2022 году[84]. 28 верасьня 2021 году Саліван сустрэўся ў Саудаўскай Арабіі з кронпрынцам каралеўства Мугамэдам бін Салманам, каб абмеркаваць высокія цэны на нафту[85]. Уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў лютым 2022 году зьмяніла сусьветны гандаль нафтай. Лідэры Эўрапейскага Зьвязу спрабавалі забараніць большую частку імпарту расейскай нафты, але яшчэ да афіцыйных абмежаваньняў імпарт у Паўночна-Заходнюю Эўропу скараціўся. З гэтага часу больш расейскай нафты пачала прадавацца па-за межамі Эўропы, у прыватнасьці, у Індыю і Кітай[86]. У кастрычніку 2022 году ключавыя міністры АПЭК+ дамовіліся аб скарачэньні здабычы нафты на 2 мільёны барэляў у содні, што было першым скарачэньнем здабычы з 2020 году[87].
У кастрычніку 2022 году АПЭК+ абвесьціла аб значным скарачэньні здабычы нафты[88][89], у адказ на што прэзыдэнт ЗША Джо Байдэн паабяцаў наступствамі і заявіў, што ўрад ЗША перагледзіць даўнія стасункі ЗША з Саудаўскай Арабіяй[90]. Робэрт Мэнэндэс, старшыня Камітэту па міжнародных адносінах Сэнату ЗША ад Дэмакратычнай партыі, заклікаў да замарожваньня супрацоўніцтва з Саудаўскай Арабіяй і продажу ёй зброі, абвінаваціўшы каралеўства ў дапамозе Расеі ў фінансаваньні ейнай вайны з Украінай[91]. Міністэрства замежных справаў Саудаўскай Арабіі заявіла, што рашэньне АПЭК+ было чыста эканамічным і ўхваленае аднагалосна ўсімі сябрамі канглямэрату, супраціўляючыся ціску на зьмену пазыцыі па расейска-ўкраінскай вайне ў ААН[92][93]. У лістападзе 2024 года S&P Global заявіла, што ААЭ праігнаравалі скарачэньне здабычы нафты АПЭК і здабылі прыкладна на 700 тысяч барэляў больш, чым узгодненая квота. Аналітыкі сьцьвярджалі, што такім чынам ААЭ падарвалі намаганьні Саудаўскай Арабіі і Расеі ў справе павышэньня цэнаў на нафту шляхам скарачэньня здабычы. У той час Расея імкнулася фінансаваць сваю вайну з Украінай, у Саудаўскай Арабіі мелі свае ўласныя пляны на дывэрсыфікацыю эканомікі[94].
Павелічэньне вытворчасьці
У 2025 годзе АПЭК+ пачала працэс адмены добраахвотных скарачэньняў здабычы. У верасьні 2025 году група ўжо нарасьціла здабычу прыкладна на 2,5 мільёна барэляў у содні, што эквівалентна блізу 2,4% сусьветнага попыту[95]. АПЭК+ абвесьціла, што працягне адмену скарачэньняў і заявіла, што павялічыць здабычу на 137 тысяч барэляў у содні ў кастрычніку[96].
Remove ads
Краіны-ўдзельніцы
Сёньняшнія сябры
.jpg)
На сёньня сябрамі арганізацыі ёсьць урады 12 краінаў:
- Аб’яднаныя Арабскія Эміраты (з 1967)
- Альжыр (з 1969)
- Вэнэсуэла (з 1960)
- Габон (1975—1994, з 2016)
- Ірак (з 1960)
- Іран (з 1960)
- Рэспубліка Конга (з 2018)
- Кувэйт (з 1960)
- Лібія (з 1962)
- Нігерыя (з 1971)
- Саудаўская Арабія (з 1960)
- Экватарыяльная Гвінэя (з 2017)
Былыя сябры
У розныя часы ў АПЭК уваходзілі таксама:
Remove ads
Крыніцы
Літаратура
Вонкавыя спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads