Жодзін - Wikiwand

Жо́дзін, Жодынь (афіцыйная назва — Жо́дзіна) — места ў Беларусі, на рацэ Плісе. Уваходзіць у склад Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 64 559 чалавек^[2]. Знаходзіцца за 50 км на ўсход ад Менску, на аўтамабільнай дарозе Менск — Ворша; чыгуначная станцыя на лініі Менск — Ворша.

Хуткія факты

Жодзін — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны.

Remove ads

Назва

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Жодзін мае балцкае паходжаньне ад асновы zodis — 'слова'^[3]. У гістарычных крыніцах таксама сустракаюцца назвы Жодынь, Жодзіна Слабада, Багуслаў Поле^[4].

Традыцыйная гістарычная назва паселішча — Жодзін^[5]^[6]. Цяперашняя афіцыйная форма Жодзіна (рас. Жодино) пачала шырока ўжывацца ў выніку перайначваньня тапоніму на расейскі манер^[7].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1643 годзе князь Багуслаў Радзівіл заснаваў мястэчка, якое першапачаткова мела назву Багуслаў Поле^[8]. У гэты час тут было 400 пляцаў. На 1675 год у Багуславе існавалі вуліцы Менская, Жодзінская, Барысаўская, Смалявіцкая і Мезавая^[9]. Пад 1688 годам упамінаецца вёска Жодзіна Слабада на рацэ Паджодзінцы, у Менскім ваяводзтве, якая знаходзілася ў валоданьні Радзівілаў.

На 1781 год у Жодзіне быў 41 двор і тры вуліцы (Барысаўская, Менская і Жодзінская).

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Жодзін апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Барысаўскім павеце Менскай губэрні. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У 1871 годзе з завяршэньнем будаваньня Маскоўска-Берасьцейскай чыгункі ў Жодзіне пачала працаваць чыгуначная станцыя. На 1895 год у вёсцы было 32 двары^[10], на 1897 год — 97 гаспадарак, дзеяла царква, працавалі расейская народная вучэльня, вадзяны млын, кузьня, карчма і крама.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Жодзін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Жодзін абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, у Менскі павет («падраён») Менскага раёну^[11]. У жніўні 1919 — ліпені 1920 году Жодзін займалі польскія войскі. У 1924 годзе ён стаў цэнтрам сельсавету Смалявіцкага раёну. На 1926 год у вёсцы было 193 двары, дзеяла царква, працавалі 2 пачатковыя школы, клюб-чытальня, 2 кузьні, 2 сталярні, млын, 2 крамы. У 1931 годзе пачала працаваць 7-гадовая школа.

У Другую сусьветную вайну з 29 чэрвеня 1941 да 2 ліпеня 1944 году Жодзін знаходзіўся пад акупацыяй Трэцяга Райху. 21 студзеня 1958 году адбылося аб’яднаньне селішчаў Смалявіцкай ДРЭС, завода дарожных і мэліярацыйных машынаў і суседніх вёсак Зарэчча і Крушынкі ў гарадзкі пасёлак Жодзін. У 1958 годзе ў мястэчку заснавалі Беларускі аўтамабільны завод (БелАЗ).

7 сакавіка 1963 году Жодзін атрымаў статус места (гораду абласнога падпарадкаваньня). 22 верасьня 1998 году афіцыйна зацьвердзілі мескі герб «у чырвоным полі „вараскай“ тарчы срэбная жаночая постаць трымае шчыт з гербам „Трубы“».

16 жніўня 2020 году ў Жодзіне прайшоў Марш за свабоду

Мястэчка на старых здымках
Чыгуначная станцыя
Царква, каля 1900 г.
Каля царквы, сакавік 1917 г.
Царква, 1942 г.

Remove ads

Насельніцтва

Дэмаграфія

XVIII стагодзьдзе: 1781 год — 230 чал.; 1796 год — 374 чал.^[8]
XIX стагодзьдзе: 1897 год — 697 чал.
XX стагодзьдзе: 1909 год — 818 чалавек^[12]; 1926 год — 994 чал.; 1970 год — 22,1 тыс. чал.; 1991 год — 56 тыс. чал.; 1994 год — 60 тыс. чал.^[13]; 1997 год — 59,9 тыс. чал.^[14]
XXI стагодзьдзе: 2005 год — 61,2 тыс. чал.; 2006 год — 61,2 тыс. чал.; 2009 год — 61 724 чал.^[15] (перапіс); 2016 год — 63 888 чал.^[16]; 2017 год — 64 303 чал.^[17]; 2018 год — 64 559 чал.^[2]

Нацыянальны склад

Больш інфармацыі Нацыянальны склад паводле перапісу насельніцтва Беларусі 2009 году, Разам ...

Нацыянальны склад паводле перапісу насельніцтва Беларусі 2009 году^[18]
Разам	Беларусы	Расейцы	Украінцы	Палякі	Азэрбайджанцы
61 724	54 149	87,73 %	4968	8,05 %	741	1,2 %	217	0,35 %	85	0,14 %
Цыганы	Татары	Армяне	Летувісы	Габрэі
55	0,09 %	47	0,08 %	46	0,07 %	26	0,04 %	16	0,03 %

Рэлігія

У 1990-я гады ў Жодзіне збудавалі цэрквы Багародзіцы Збавіцельніцы, Сьвятога Міхала Арханёла і Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, а таксама касьцёл Маці Божай Фацімскай. 13 траўня 2017 году арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч у час Сьвятой Імшы абвясьціў пра ўстанаўленьне касьцёла Маці Божай Фацімскай у Жодзіне дыяцэзіяльным санктуарыюмам.

Адукацыя

У месьце працуюць політэхнічны тэхнікум, прафэсійны ліцэй, 2 гімназіі, 9 школаў, 20 дашкольных установаў.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская паліклініка.

Культура

Дзеюць 7 бібліятэк, 2 палацы культуры, 2 кінатэатры.

Мас-мэдыя

Выдаецца мясцовая газэта «Жодзінскія навіны(en)».

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Калініна вуліца	Рынкавая вуліца^[19]
Маскоўская вуліца	Падасоўская вуліца^[20]

Эканоміка

Прадпрыемствы электраэнэргетыкі, машынабудаваньня і мэталаапрацоўкі, харчовы, лёгкай, дрэваапрацоўчай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасьці.

Беларускі аўтамабільны завод. Выпускае магутныя кар’ерныя самазвалы БелАЗы магутнасьцю 30 да 320 тон, вядомыя па ўсім сьвеце. На заводзе працуюць прыкладна 11 тысячаў жыхароў гораду — прыблізна кожны шосты.
Трыкатажная фабрыка «Сьвітанак»
Кавальскі завод цяжкіх штамповак

Remove ads

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дзее Жодзінскі дом-музэй А. Купрыянавай, у якім экспануюцца асабістыя рэчы сям’і Купрыянавых, прадметы побыту даваеннага і ваеннага часу. Спыніцца можна ў гатэлях «Дружба» і «Раніца».

Помнікі: маці-патрыётцы, Купрыянавым