Пяршаі

Пярша́і^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Пяршайцы. Цэнтар сельсавету Валожынскага раёну Менскай вобласьці. Знаходзяцца за 15 км на ўсход ад Валожына, за 31 км ад чыгуначнай станцыі Валожын (лінія Маладэчна — Ліда); на аўтамабільнай дарозе Менск — Валожын.

Пяршаі лац. Piaršaji
Касьцёл Сьвятога Юрыя і Божай Маці
Першыя згадкі:	1492
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Валожынскі
Сельсавет:	Пяршайскі
Насельніцтва:	663 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1772
Паштовы індэкс:	222361
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	54°1′56.2″ пн. ш. 26°41′0.6″ у. д.
Пяршаі на мапе Беларусі ± Пяршаі Пяршаі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Пяршаі — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Пяршаі як сяло, уладаньне касьцёла датуецца 1492 годам. З 1493 году паселішча знаходзілася ў валоданьні біскупа віленскага Войцеха.

Пад 1539 годам Пяршаі ўпамінаюцца як мястэчка, цэнтар воласьці. У гэты час тут дзеяў касьцёл, працавалі 2 корчмы. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Пяршаі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Менскага павету^[2]. На 1800 год тут было 36 двароў, касьцёл, плябанія, карчма, 2 вадзяныя млыны. Маёнтак знаходзіўся ў валоданьні І. Ражэрсона, у 1858 годзе — В. Тышкевіча. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Пяршаях было 59 двароў, дзеяла царква, працавалі расейская народная вучэльня, аптэка, хлебазапасны магазын, крама і карчма.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Пяршаі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Пяршаі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[3]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Пяршаі апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Стаўпецкага, з 1926 году Валожынскага павету.

У 1939 годзе Пяршаі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1999 год тут было 270 двароў, на 2001 — 270. У 2000-я гады Пяршаі атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Стары касьцёл, 1914 г.
• 
  Стары касьцёл, 1916 г.
• 
  Новы касьцёл, 1930-я гг.
• 
  Касьцельная вуліца, 1930-я гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1800 год — 191 чал.
• XIX стагодзьдзе: 1897 год — 391 чал.
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 361 чал.^[4]; 1999 год — 688 чал.^[5]
• XXI стагодзьдзе: 2011 год — 678 чал.^[6]; 2010 год — 663 чал.

Інфраструктура

У Пяршаях працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Гаспадарчы двор Тышкевічаў (XIX ст.)
• Касьцёл Сьвятога Юр’я і Божай Маці (1930-я)

Страчаная спадчына

• Сядзіба

Галерэя

• Краявіды Пяршаяў
• 
  Касьцёл Сьвятога Юр’я
• 
  Касьцёл з боку апсыды
• 
  Інтэр'ер касьцёла
• 
  Новая царква

Асобы

• Францішак Кушаль (1895—1968) — беларускі вайсковы і палітычны дзяяч, публіцыст