Транята

Траня́та (1210—1264) — вялікі князь літоўскі (1263—1264), князь жамойцкі (?—1264). Пляменьнік (сын сястры) Міндоўга.

Транята лац. Traniata
Транята (уяўны партрэт)
другі вялікі князь літоўскі
1263 — 1264
Наступнік	Войшалк
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1210(1210),
Памёр	1264(1264),

Імя

Асноўныя артыкулы: Транята (імя) і Імёны ліцьвінаў

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Транята паходзіць ад германскага thrau- 'помста'^[1]. Адзначаліся старажытныя германскія імёны Throant, Truantdo, Troannus^[2].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Traniat або Traniate (Старэйшая рыфмаваная хроніка)^[3]; Тренята (Галіцка-Валынскі летапіс)^[4]; Trinota filius regis Lethowinorum (Хроніка Прускай зямлі)^[5]; Stroynat (Старэйшая Аліўская хроніка)^[6]; Treniata… Troniata (Хроніка Быхаўца)^[7]; Тронята… Тройнята… з Тройнатом… Тройнят… Тронят (Хроніка літоўская і жамойцкая)^[8]..

Біяграфія

Першы пісьмовы ўпамін пра Траняту знаходзіцца ў «Лівонскай рыфмаванай хроніцы» ў зьвязку зь бітвай на Дурбэ (1260 год), калі пад ягоным кіраваньнем жамойты разьбілі крыжакоў і прынялі ўладу Міндоўга. Транята выконваў ролю ягонага намесьніка ў Жамойці і аднаго з найбліжэйшых дарадцаў, ідэоляга супольнага змаганьня ўсіх балцкіх народаў супраць Тэўтонскага ордэну^[9].

У 1263 годзе Транята стаў адным з арганізатараў забойства Міндоўга і двух ягоных сыноў, па чым атрымаў вялікакняскі сталец^[10]. Баючыся, што законныя спадкаемцы Міндоўга запатрабуюць саступіць уладу, падманам заклікаў у Наваградак пляменьніка Міндоўга — полацкага князя Таўцівіла (Філафея), — і забіў яго. Паставіўшы кіраваць Полацкам залежнага ад сябе нальшчанскага князя Гердзеня^[11], пачаў такім чынам валадарыць на Літве, Жамойці і Русі^[12].

Транята быў заўзятым паганцам, за ім пачаўся перасьлед хрысьціянаў, Літва вярнулася да паганскае веры. Зладзіў выправу на Мазовію і ордэнскую Прусію (менавіта, на ваколіцы Торуня — каля 400 км ад Літвы).

Неўзабаве сам быў забіты змоўцамі — прыхільнікамі Міндоўга^[13] — на чале з Войшалкам.

Галерэя

• Уяўныя партрэты Траняты
• 
  З хронікі А. Гваньіні «Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі», 1611 г.
• 
  Невядомы мастак, XVIII ст.
• 
  М. Барвіцкі, 1908 г.

Папярэднік Міндоўг	Вялікі князь літоўскі 1263—1264	Наступнік Войшалк