Беларусь і барацьба з міжнародным тэрарызмам

Рэспубліка Беларусь падтрымлівае палітыку ААН па супрацьдзеянні міжнароднаму тэрарызму і супрацоўнічае з іншымі дзяржавамі па гэтым пытанні.

Агульныя мерапрыемствы

З 4 чэрвеня 1994 года Беларусь з’яўляецца ўдзельнікам Дагавора аб барацьбе з тэрарызмам паміж дзяржавамі-членамі Садружнасці Незалежных Дзяржаў^[1]. 30 верасня 1997 года з Расіяй на ўзроўні міністэрстваў унутраных спраў падпісана пагадненне па антытэрарыстычным супрацоўніцтве^[2][3]. З 2000 года^[4] ажыццяўляецца сумесная работа з Антытэрарыстычным цэнтрам і спецслужбамі СНД. Вядзецца падрыхтоўка кадраў нацыянальных антытэрарыстычных падраздзяленняў, навучанне, абмен вопытам і правядзенне сумесных антытэрарыстычных вучэнняў^[5].

З 2004 па 2006 год^[6] краіна ратыфікавала шэраг антытэрарыстычных дакументаў ААН, уключаючы канвенцыі аб барацьбе з захопам закладнікаў (1979), аб барацьбе з бомбавым тэрарызмам (1997), аб барацьбе з фінансаваннем тэрарызму (1999)^[7], аб барацьбе з актамі ядзернага тэрарызму (2005)^[8].

У 2009 годзе 103-я асобная гвардзейская паветрана-дэсантная брыгада ССА Беларусі ўключана ў склад Калектыўных сіл аператыўнага рэагавання АДКБ^[9], якія прызначаны ў тым ліку для процідзеяння міжнароднаму тэрарызму.

У адпаведнасці з пунктам 2 рэзалюцыі 2253 (2015) Савета Бяспекі ААН прадугледжана ўвядзенне нацыянальных прававых мер па недапушчэнні ўезду на тэрыторыю дзяржаў або транзіту праз яе фігурантаў, унесеных у спіс асоб і арганізацый, якія маюць дачыненне да Аль-Каіды, Талібану і ІДІЛ^[5].

3—4 верасня 2019 года ў Мінску прайшла Міжнародная канферэнцыя «Барацьба з тэрарызмам пры дапамозе інавацыйных падыходаў і выкарыстання новых і ўзнікаючых тэхналогій» з удзелам прадстаўнікоў звыш 50 краін. Мерапрыемства арганізавана Міністэрствам замежных спраў і контртэрарыстычным Упраўленнем Арганізацыі Аб’яднаных Нацый^[10][5].

У лютым 2024 года КДБ Беларусі на міжнародным форуме ў Абу-Дабі ўстанавіў кантакты ў сферы барацьбы з тэрарызмам з Вялікабрытаніяй, ЗША і Францыяй^[11].

Ацэнка тэрарыстычнай пагрозы

На 2015 год, у перыяд актыўнага супрацьстаяння міжнароднай супольнасці з ІДІЛ, у прыватнасці, пасля тэрактаў у Парыжы, начальнік контртэрарыстычнага ўпраўлення КДБ Дзяніс Асіпчык у інтэрв’ю для газеты «СБ. Беларусь сегодня» заявіў, што актыўная дзейнасць членаў міжнародных тэрарыстычных арганізацый у краіне пакуль не зафіксавана. Пры гэтым Асіпчык згадаў пра наступныя пагрозы^[12]:

1. Нарошчванне сіл ІДІЛ у непасрэднай блізкасці ад межаў дзяржаў СНД, у тым ліку праца актывістаў групоўкі на тэрыторыі Расіі і Казахстана.
2. Выпадкі выкарыстання замежнымі баевікамі-тэрарыстамі Беларусі ў якасці транзітнай краіны.
3. Стварэнне радыкальных груп на тэрыторыі Беларусі. Так, напрыклад, у лістападзе 2014 года была спынена дзейнасць абшчыны салафіцкай накіраванасці. У склад абшчыны ўваходзілі выхадцы з мусульманскіх дзяржаў Цэнтральнай Азіі, Паўночнага Каўказа і зноў звернутыя ў іслам грамадзяне Беларусі. Члены абшчыны спрабавалі адасобіцца, супрацьпастаўлялі сябе афіцыйным рэлігійным аб’яднанням. У іх была канфіскавана вялікая колькасць рэлігійна–экстрэмісцкай літаратуры.

Толькі за 2015 год выяўленыя і затрыманыя 14 рэлігійных экстрэмістаў, якія мелі дачыненне да дзейнасці тэрарыстычных арганізацый, 6 з якіх знаходзіліся ў міжнародным вышуку^[12].

Найбольш за ўсё беларускія ўлады турбуе дзейнасць талібаў у Афганістане. Падзеі ў дадзенай краіне, як адзначаў у 2021 годзе Аляксандр Вальфовіч, абумоўліваюць нарастанне комплексу транснацыянальных выклікаў і пагроз, звязаных з тэрарызмам, экстрэмізмам, незаконным абаротам наркатычных сродкаў, зброі і нелегальнай міграцыяй. Акрамя таго, Афганістан мяжуе з Таджыкістанам, членам АДКБ. У сувязі з гэтым афіцыйны Мінск і яго партнёры прапрацоўвалі пытанне размяшчэння воінскіх кантынгентаў ля афганскай граніцы^[13].

Пры ўсім тым у 2019 годзе краіна ўвайшла ў лік найбольш бяспечных з пункту гледжання тэрарыстычных пагроз паводле рэйтынгу The Global Terrorism Index^[14].

Контртэрарыстычная дапамога

Палітычны аглядальнік Аляксандр Шпакоўскі адзначаў, што хоць Беларусь і не ўдзельнічае наўпрост у баявых дзеяннях, аднак «сваімі дзеяннямі на міжнароднай арэне, у галіне гуманітарнага і прамысловага супрацоўніцтва аказвае немалую падтрымку тым здаровым сілам, якія ўступілі ў смяротную сутычку з пачварай міжнароднага тэрарызму»^[15].

Так, у прыватнасці, хоць беларускія ўлады не раз крытыкаваў дзеянняў ЗША на Блізкім Усходзе, у тым ліку ў Афганістане і Іраке^[16], але ў 2010 годзе афіцыйны Мінск падтрымаў місію ISAF у Афганістане ў паветранай прасторы^[17]. Беларусь заключыла з НАТА пагадненне аб чыгуначным транзіце, стаўшы часткай Паўночнай размеркавальнай сеткі, па якой ажыццяўляўся транзіт неваенных грузаў у Афганістан у рамках аперацыі міжнародных сіл садзейнічання і бяспекі. У 2013 годзе было заключана дадатковае пагадненне, якое пашырае ўмовы папярэдніх дамоўленасцяў аб транзіце бранятэхнікі краін НАТА^[18].

У канцы чэрвеня 2014 года, у перыяд наступлення ІДІЛ у Іраку, прэс-сакратар МЗС РБ Дзмітрый Мірончык выступіў з асуджэннем дзейнасці тэрарыстычных груповак у краіне. Адначасова 558-ы авіяцыйны рамонтны завод у Баранавічах адрамантаваў для патрэб ваюючай дзяржавы шэсць расійскіх Су-30К. Прэм’ер-міністар Нуры аль-Малікі заявіў, што самалёты могуць пачаць палёты над Іракам «у бліжэйшыя некалькі дзён»^[19]. Беларускі лідар Аляксандр Лукашэнка накіраваў прэзідэнту Ірака Фуаду Масуму ліст, у якім падтрымаў дзеянні краіны ў барацьбе з міжнародным тэрарызмам і прапанаваў сваю дапамогу і супрацоўніцтва. Іракскі консул Алі Асам Абэд Алі, цытуючы ліст, згадаў аб падрыхтоўцы іракскіх вайскоўцаў у Беларусі і супрацоўніцтве ў ваенна-тэхнічнай галіне^[20].

У верасні 2014 года Нацыянальная асамблея Нігерыі ўхваліла выдзяленне аднаго мільярда долараў на барацьбу з ісламістамі «Бока Харам» на поўначы краіны. Гэтыя сродкі пайшлі на аплату навучання і матэрыяльных сродкаў Расіі, Чэхіі і Беларусі, чые спецыялісты займаліся падрыхтоўкай нігерыйскіх вайскоўцаў^[21].

Неўзабаве спецпадраздзяленні арміі Нігерыі прыбылі на тэрыторыю Беларусі^[22][23]. Паводле інфармацыі, апублікаванай на афіцыйным сайце ЦСП БФСТ «Дынама», курсы прызначаліся для падрыхтоўкі афрыканскіх вайскоўцаў да барацьбы з баевікамі ў дэльце Нігера^[22]. Навучанне праходзіла на базе 5-й брыгады спецназа^[24]. Некаторае садзейнічанне аказалі супрацоўнікі МНС Рэспублікі Беларусь^[22]. Паводле інфармацыі журналісцкага партала Sahara Reporters, да снежня 2015 года ў расійскіх і беларускіх ваенных лагерах было навучана каля 700 нігерыйскіх снайпераў^[25].

10 снежня 2020 года ў Абуджы адбылася сустрэча міністра абароны Нігерыі генерал-маёра Башыра Магашы з беларускай дэлегацыяй на чале з палкоўнікам Андрэем Красоўскім. У перамовах удзельнічалі таксама супрацоўнікі «БСЗТ—Новыя тэхналогіі». Абмяркоўвалася магчымасць павышэння кваліфікацыі супрацоўнікаў спецназа. Нігерыйскі бок быў зацікаўлены ў набыцці навыкаў збору разведвальнай інфармацыі і навучанні барацьбе з тэрарызмам. Заключаныя дамоўленасці сталі дапаўненнямі і пашырэннем да ўжо наяўных праграм па контртэрарыстычнай падрыхтоўцы^[26].