Незабудка

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Незабудка (значэнні).

Незабудка (Myosótis, ад стар.-грэч. «мышынае вуха») — род травяністых раслін сямейства Бурачнікавыя (Boraginaceae). Некаторыя віды культывуюць у якасці прыгожаквітнеючых садовых раслін.

Незабудка
Суквецце незабудкі балотнай (Myosotis palustris), тыпавога віду роду Незабудка
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Надпарадак:  Asteranae Парадак:  Бурачнікакветныя Сямейства:  Бурачнікавыя Падсямейства:  Cynoglossoideae Трыба:  Myosotideae Род:  Незабудка
Міжнародная навуковая назва
Myosotis L. (1753)
Тыпавы від
Незабудка балотная (Myosotis scorpioides)
Віды
Гл. Віды роду Незабудка Некаторыя віды: Гл. тэкст
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   31687 NCBI   192333 EOL   40769 GRIN   g:7900 IPNI   4695-1

Назва

У большасці еўрапейскіх і некаторых нееўрапейскіх мовах незабудкі носяць аднолькавую па сэнсе назву^[1]: арм.: Անմոռուկ (anmoruk), рум.: nu-mă-uita, англ.: forget-me-not, ням.: Vergissmeinnicht, польск.: Niezapominajki, дацк.: Forglem-mig-ej, нідэрл.: vergeet-mij-nietje, ісп.: nomeolvides, фр.: ne m'oubliez pas, турэцк.: Unutma beni, эспер.: neforgesumino, кіт.: 勿忘我, кар.: 물망초 (勿忘草, mul mang cho), яп.: 忘れな草、ワスレナグサ (wasurenagusa), іўр.: זכריני (Zichrini), перс.: فراموشم مکن (farâmusham nakon), шведск.: Förgätmigej, балг.: незабравка, крымскатат.: unutma meni çiçegi .

Батанічнае апісанне

Незабудкі — аднагадовыя або шматгадовыя травяністыя расліны невялікіх памераў, звычайна моцна апушаныя.

Myosotis chaffeyorum^{[~ 1]} (1889). Агульны выгляд квітнеючай расліны (A), кветаносныя парасткі (B), кветка буйным планам (C), ліст, паказаны з абодвух бакоў (D), апушэнне ліста (E), хвасток ліста буйным планам (F), сцябло буйным планам (G), вузел з лістом і бутонам (H), арэшкападобныя аднанасенныя часткі плоду — эрэмы (I). Даўжыня маштабнага адрэзка: 1 см (A, D), 5 мм (B, E), 1 мм (C, F, G, H, I)

Сцёблы галінастыя, вышынёй 10—40 см.

Лісце чаргавальнае, сядзячае, ланцэтнае, лінейна-ланцэтнае або лапатавае.

Кветкі звычайна блакітныя з жоўтым «вочкам», часам ружовыя ці белыя, сабраны ў суквецце — завіток або гронку. Кветка складаецца са званочкавай, больш ці менш глыбока пяцілопасцевай чашачкі, талеркавыя вяночкі, з пяццю тупымі жоўтымі лускавінкамі, якія закрываюць уваход у зеў, пяць тычынак і аднаго песціка, з ніткападобным слупком і чатырохгнёздавай завяззю.

«Кошык з незабудками». Велікодная віншавальная паштоўка (1907)

Ісаак Левітан. «Лясныя фіялкі і незабудкі»^{[~ 2]} (1889)

Плод — цэнобій, які пры паспяванні распадаецца на 4 свабодныя (не злітаваныя) арэшкападобныя аднанасенныя часткі — эрэмы^[2]. У 1 г змяшчаецца ад паўтары да двух тысяч чорных, яйкападобных, бліскучых насенін, усходжасць якіх захоўваецца два—тры гады.

Віды

Па інфармацыі базы дадзеных The Plant List (2013), род уключае 61 від^[3]. Некаторыя з іх (у квадратных дужках у канцы радка — нумар таксона ў базе дадзеных Germplasm Resources Information Network^[4]):

• Myosotis alpestris F.W.Schmidt — Незабудка альпійская
• Myosotis arvensis (L.) Hill — Незабудка палявая, ці Лазаніца
• Myosotis australis R.Br. ^{[~ 3]}
• Myosotis chakassica O.D.Nikif.
• Myosotis czekanowskii (Trautv.) Kamelin & V.N.Tikhom. Від названы ў гонар даследчыка Сібіры Аляксандра Лаўрэнцьевіча Чаканоўскага (1833—1876)^{[~ 4]}
• Myosotis decumbens Host
• Myosotis laxa Lehm.
• Myosotis nemorosa Bess.
• Myosotis scorpioides L. typus^[5] — Незабудка балотная, ці Незабудкі, ці Жаб’і ачкі, ці Жабіныя вочкі, ці Пацерачка, ці Незабудзіца, ці Ралявая разета
• Myosotis stricta Link ex Roem. & Schult. — Незабудка дробнакветкавая
• Myosotis sylvatica Hoffm. — Незабудка лясная, ці Лазініца

Распаўсюджанне і экалогія

Незабудкі сустракаюцца ў Еўропе, Азіі, Амерыцы, Паўднёвай Афрыцы, Аўстраліі і Новай Зеландыі.

Аддаюць перавагу вільготным раёнам. Растуць на палянах са свежай глебай. Некаторыя віды, такія як незабудка балотная (Myosotis palustris), можна сустрэць на берагах вадаёмаў, ускраінах балот, уздоўж ручаёў.

Ахоўны статус

Myosotis czekanowskii занесена ў Чырвоную кнігу Расійскай Федэрацыі.

Незабудка ў культуры

Вось мяне на золаку румяным Сёння сцежка ціхая вядзе: Я цяпер прыходжу кожны ранак — Светлых незабудак паглядзець.

Уладзімір Рагуцкі. «Незабудкі»[6]

Кветкі незабудкі часам выкарыстоўваюць у якасці сімвала памяці: масоны носяць у пятліцы значок незабудкі ў памяць аб вольных мулярах, якія загінулі ў нацысцкіх канцлагерах^[7], а стылізаваная выява кветкі незабудкі фіялетавага колеру была сімвалам мерапрыемстваў, прысвечаных стогадовай гадавіне генацыду армян^[8].

У 1921 годзе ў Петраградзе дзейнічала выдавецтва Myosotis, у ім выдадзена дзве кнігі Фёдара Салагуба^[9].

У 1938 годзе Уладзімір Рагуцкі напісаў верш «Незабудкі».

У 2018 годзе беларускі поп-спявак Ціма Беларускіх выпусціў песню з назвай «Незабудка», за якую атрымаў прэмію Залаты грамафон.

Заўвагі

1. Від Myosotis chaffeyorum быў апісаны ў 2012 годзе і адсутнічае ў базе даных The Plant List (Version 1.1., 2013).
2. На карціне Левітана «ляснымі фіялкамі», хутчэй за ўсё, названа «начная фіялка» — чараўнік двухлісты (Platanthera bifolia).
3. У базе даных The Plant List (Version 1.1., 2013) назва Myosotis australis мае статус unresolved name.
4. У базе даных The Plant List (Version 1.1., 2013) назва Myosotis czekanowskii мае статус unresolved name.