Плешчаніцы

Пле́шчаніцы^[4] (трансліт.: Plieščanicy, руск.: Плещеницы) — гарадскі пасёлак у Лагойскім раёне Мінскай вобласці, на беразе Плешчаніцкага вадасховішча. Уваходзіць у склад Плешчаніцкага сельсавета. Размешчаны за 27 км ад Лагойска, на скрыжаванні аўтадарог Барысаў—Вілейка і Мінск—Полацк. Насельніцтва 5 829 чал. (2017)^[5].

Гарадскі пасёлак Плешчаніцы Новая царква да надбудовы купала-цыбуліны Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Лагойскі Сельсавет Плешчаніцкі Каардынаты 54°25′ пн. ш. 27°50′ у. д.HGЯO Першая згадка 1492 Гарадскі пасёлак з 1938 Плошча 7,7941 км²[1] Вышыня цэнтра 211 м[2] Водныя аб’екты Плешчаніцкае вадасховішча Насельніцтва ▼5 845 чал. (1 студзеня 2025)[3] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1774 Паштовы індэкс 223130 Паштовыя індэксы 223130 Аўтамабільны код 5 СААТА 6232857905 Афіцыйны сайт Афіцыйны сайт  (руск.) Плешчаніцы на карце Беларусі ±

Плешчаніцы на Вікісховішчы

Гісторыя

Упершыню Плешчаніцы згадваюцца ў XVI стагоддзі як вёска Менскага павета. Мясціна знаходзілася ў валоданні Тышкевічаў.

У Трынаццацігадовую вайну (1654—1667) пад Плешчаніцамі дзейнічаў партызанскі аддзел Дзяніса Мурашкі^[6]. Мурашкаўцы нападалі на двары той шляхты, якая перайшла на бок маскоўскіх захопнікаў, ставілі залогі на дарогах, перашкаджалі збіраць і вывозіць збожжа, а мясцовае насельніцтва не пускалі ехаць у акупаваны Мінск^[7].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Плешчаніцы апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, дзе сталі цэнтрам воласці. У гэты час паселішча ўжо мела статус мястэчка. У вайну 1812 года пры адступленні французскага войска тут адбылася бітва, у выніку якой аддзел расійскай арміі генерала Чапліца разбіў авангард 9-га французскага корпуса маршала Віктора.

У 1817 уладальнікі Плешчаніцаў Тышкевічы збудавалі ў мястэчку царкву, у 1825 — заснавалі тэатр (дзейнічаў да 1835). У XIX ст. дзейнічалі царква і сінагога; працавалі школа, бровар, 5 крамаў, 2 піцейныя двары, праводзіліся кірмашы. У 1882 у мястэчку заснавалі фабрыку шавецкіх капылоў, пазней — фабрыку шавецкіх гваздоў. У 1910 г. называлася «Германа-амерыканская фабрыка драўляных шавецкіх гваздоў і шпілек». Мела 2 паравыя машыны, паравы кацёл. У 1895 г. працавала 106 чалавек. У 1900 г. выпушчана 10 тысяч пудоў драўляных гваздоў. У другой палове XIX ст. — 50 двароў і 425 жыхароў^[8]. Паводле вынікаў перапісу (1897) працавалі народнае вучылішча і паштова-тэлеграфная кантора.

17 ліпеня 1924 Плешчаніцы сталі цэнтрам раёна БССР. З 1929 тут працавалі электрастанцыя, млын, лесапільня, сукнавальня. 27 верасня 1938 паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадскога тыпу. У Другую сусветную вайну з 28 чэрвеня 1941 да 30 чэрвеня 1944 пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй, акупанты знішчылі звыш 2 тыс. чалавек. З 25 снежня 1962 Плешчаніцы ўваходзяць у склад Лагойскага раёна.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1886 — 595 чал.; 1897 — 1086 чал.^[9]
• XX стагоддзе: 1939 — 3,7 тыс. чал.; 1974 — 6,7 тыс. чал.^[10]; 1977 — 6,7 тыс. чал.^[11]; 1995 — 7,9 тыс. чал.^[9]; 1999 — 7 860 чал.^[12]
• XXI стагоддзе: 2006 — 7,8 тыс. чал.; 2009 — 6 041 чал. (перапіс)^[13]; 2015 — 5 829 чал.^[14]; 2016 — 5 835 чал.^[15]; 2017 — 5 829 чал.^[5]

Эканоміка

Прадпрыемствы паліўнай, дрэваапрацоўчай, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці. На паўднёва-заходнім беразе Плешчаніцкага вадасховішча паляўніча-рыбалоўная база (гасцініца на 60 месцаў)^[16]. Геафізічная абсерваторыя «Плешчаніцы»^[17].

Культура

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, дом дзіцячай творчасці, дом культуры.

Адукацыя

У Плешчаніцах працуюць 2 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы, 3 дашкольныя ўстановы.

Медыцына

Медыцынскія паслугі надае местачковая бальніца.

Славутасці

• Курганны могільнік (X—XIII стагоддзi), за 3 км на поўдзень ад пасёлка, на правым беразе р.Цімошанка —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613В000264шыфр 613В000264
• Сядзіба Тышкевічаў
• Касцёл Святой Ганны, пераробленая са стайняў Тышкевічаў.
• Мемарыяльны камень на месцы бою 1812 г.
• Могілкі яўрэйскія
• Сінагога (пач. XX ст.)
• Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (пач. XX ст.)
• Пратэстанцкі храм

• 
  Касцёл Святой Ганны
• 
  Свята-Петрапаўлаўская царква пасля сучаснай перабудовы ў расійскім стылі
• 
  Дом, у якім размяшчаўся штаб падполля
• 
  Яўрэйскія могілкі

Страчаная спадчына

Старая царква, пачатак XX ст.

• Царква (2-я пал. XIX ст.)

Вядомыя асобы

• Сяргей Антончык (нар. 1956) — беларускі дзяржаўны дзеяч
• Віктар Іванавіч Галеўка (1938—1980) — беларускі архітэктар.
• Генадзь Іосіфавіч Дзямідчык (нар. 1950) — беларускі палітык.
• Вілорый Аляксеевіч Казлоў (1934—2003) — беларускі мастак тэлебачання.
• Павел Ігаравіч Ляхновіч (нар. 1997) — беларускі футбаліст.
• Мікалай Яфімавіч Сяменчык — беларускі гісторык
• Рамуальд Аляксандравіч Чыкалаў (нар. 1931) — беларускі гісторык.
• Яўген Аляксандравіч Цюкаў (1925—1971) — беларускі архітэктар.

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Мінскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі