Прэмія Цёткі

Прэмія Цёткі — прэмія ў гонар беларускай пісьменніцы Алаізы Пашкевіч (Цёткі). Заснавальнікі прэміі — РГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў», дабрачынны фонд «Вяртанне» і Беларускі ПЭН-цэнтр. Заснавана ў канцы 2015 года, уручаецца з 2016 года^[1]. Адзіная недзяржаўная беларуская літаратурная прэмія, якая даецца за дасягненні ў галіне дзіцячай літаратуры і кнігавыдання^[2].

Прэмія Цёткі
Тып	літаратурная прэмія[d]
Заснавальнік	Саюз беларускіх пісьменнікаў, Беларускі ПЭН-цэнтр, фонд «Вяртанне»
Заснаванне	2015
Узнагарода за	найлепшую кнігу на беларускай мове для дзяцей і падлеткаў, а таксама за найлепшае мастацкае афармленне кнігі
Краіна	Беларусь
Першае ўзнагароджанне	2016
Сайт	ciotka.by

Прысуджаецца штогод за найлепшую кнігу для дзяцей і падлеткаў, напісаную на беларускай мове, а таксама за найлепшае мастацкае афармленне кнігі для дзяцей. Уручацца ў дзвюх намінацыях^[1]: за найлепшы твор для дзяцей і падлеткаў (аўтару кнігі незалежна ад роду літаратуры: проза, паэзія, драматургія^[3]) і за найлепшае мастацкае афармленне кнігі (мастаку-ілюстратару кнігі^[3]).

Пераможца ў кожнай з намінацыі атрымлівае грашовую ўзнагароду, эквівалентную 2000 доларам ЗША паводле курсу Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь^[4][5] (у выпадку калектыўнага аўтарства прэмія дзеліцца між усімі аўтарамі^[3]). Адпаведна палажэнню аб прэміі заяўляць кнігі на конкурс маюць права выдавецтвы, аргкамітэт прэміі, члены журы, сам аўтар або мастак^[3].

Гісторыя

Прэмія заснаваная Беларускім ПЭН-цэнтрам і дабрачынным фондам «Вяртанне». Апякункай прэміі за найлепшую беларускую кнігу для дзяцей і падлеткаў абраная Алаіза Пашкевіч (Цётка), аўтарка «Першага чытання для дзетак беларусаў», стваральніца першай беларускай школы ў Вільні, рэдактарка часопіса для дзяцей і моладзі «Лучынка». Упершыню прэмія была ўручаная ў 2016 годзе. Лаўрэатамі першай прэміі Цёткі сталі Надзея Ясмінска, аўтарка кнігі «Сем ружаў», і Кацярына Дубовік, ілюстратарка гэтай жа кнігі. Цырымонія ўзнагароджання адбылася 3 мая ў прасторы «Корпус8»^[6].

У 2020 годзе ўпершыню цырымонія ўручэння адбывалася без асобнага мерапрыемства. У сувязі з праблемамі з-за COVID-19 ва ўмовах часовай ізаляцыі ўсе абмеркаванні праходзілі анлайн^[7]. 14 кастрычніка 2021 года, калі ў чарговы раз былі абвешчаныя пераможцы Прэміі Цёткі, імпрэзы, прысвечанай дзіцячай літаратуры, таксама не было^[8].

Лаўрэаты

2016 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Надзея Ясмінска, за кнігу «Сем ружаў»^[6].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Кацярына Дубовік, за кнігу «Сем ружаў»^[6].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Алег Аблажэй. «Красамоўнае сэрца». — «Мастацкая літаратура», 2015.
2. Алесь Бадак. «Зорка для вавёркі». — Выдавецкі Дом «Звязда», 2015.
3. Раіса Баравікова, Уладзімір Ліпскі. «Бусева школа. Казкі». — «Харвест», 2015.
4. Наталля Бучынская. «Атракцыёны для вадзянікоў». — «Мастацкая літаратура», 2015.
5. Віктар Гардзей. «Лясная трывога». — «Мастацкая літаратура", 2015.
6. Міхась Зізюк. «Янка, Шмурдзік, Бухматка ды іншыя». — «Галіяфы», 2015.
7. Серж Мінскевіч. «Вялікія прыгоды Какоса Маракоса». — «Мастацкая літаратура», 2015.
8. Аляксей Шэін. «Сем камянёў». — «Пазітыў-цэнтр», 2015.
9. Надзея Ясмінска. «Сем ружаў». — «Галіяфы», 2015.

Мастацкі спіс

1. А. Аблажэй: «Красамоўнае сэрца». — «Мастацкая літаратура», 2015.
2. Г. Булатава: Зізюк М. «Янка, Шмурдзік, Бухматка ды іншыя». — «Галіяфы», 2015.
3. К. Дубовік: Ясмінска Н. «Сем ружаў». — «Галіяфы», 2015.
4. М. Каратаева: Аляксеева В. «Як мядзведзь пчаляром стаў». — Выдавецкі Дом «Звязда», 2015.
5. Н. Кійко: Хадановіч А. «Нататкі таткі». — «Медыял», 2015.
6. Г. Лабадзенка: Лабадзенка Г. «Дзіцячая заМова 2». 2015.
7. Ю. Пякіна: Гардзей В. «Лясная трывога». — «Мастацкая літаратура», 2015.
8. В. Раманюк, А. Капульцэвіч: Церашкова А. «Англійская мова: слова за словам». — «Мастацкая літаратура», 2015.
9. А. Сацута: «З рога ўсяго многа: беларуская народная казка». — Электроннае выдавецтва «Краіна казак», 2015.^[9]

Журы

Пятро Васючэнка, Вольга Гапеева, Вера Жыбуль (Бурлак), Вольга Мазурава, Алена Масла, Васіліса Паляніна-Календа, Валерый Славук, Павел Татарнікаў^[9]

2017 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Уладзімір Арлоў, за кнігу «Айчына: маляўнічая гісторыя. Ад Рагнеды да Касцюшкі»^[10].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Павел Татарнікаў, за кнігу «Айчына: маляўнічая гісторыя. Ад Рагнеды да Касцюшкі»^[10].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Арлоў Уладзімір. «Айчына: маляўнічая гісторыя. Частка 1. Ад Рагнеды да Касцюшкі». — «Тэхналогія», 2016.
2. Аўласенка Генадзь. «Зайка польку танцаваў». — Выдавецкі дом «Звязда», 2016.
3. Баравікова Раіса, Ліпскі Уладзімір. «Пра Бусю, які жыве на Беларусі». — «Харвест», 2016.
4. Бука Надзя. «Бася і Піглас». — Выдавецкі дом «Звязда», 2016.
5. Бунта Тамара. «Дзяўчынка з Вішнёвага завулка». — «Мастацкая літаратура», 2016.
6. Масла Алена. «Мяне завуць Лахнэска». — «Адукацыя і выхаванне», 2016.
7. Муравейка Іван. «Званочкі ў блакіце». — «Мастацкая літаратура», 2016.
8. Плавінскі Мікалай. «Прыгоды Васількі з Брачыслаўля». — «Беларусь», 2016.
9. Прышчэпава Таццяна. «Апельсінавы настрой». — Выдавецкі дом «Звязда», 2016.
10. Шталенкова Ксенія. «Адваротны бок люстра». — «Мастацкая літаратура», 2016.

Мастацкі спіс

1. Дубовік Кацярына: Суса Эва. «Снежны чалавек у Мінску». — «Кнігазбор», 2016.
2. Сакалоўская Стася: Пісьмянкоў Алесь. «Чаму вожык не стрыжэцца?». — «Мастацкая літаратура», 2016.
3. Татарнікаў Павел: Арлоў Уладзімір. «Айчына: маляўнічая гісторыя. Частка 1. Ад Рагнеды да Касцюшкі». — «Тэхналогія», 2016^[11].

Журы

Пятро Васючэнка, Вера Бурлак, Вольга Гапеева, Вольга Мазурава, Васіліса Паляніна, Валерый Славук, Андрэй Хадановіч, Тамара Шэлест^[11]

2018 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Валеры Гапееў, за кнігу «Мая мілая ведзьма»^[12].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Лізавета Лянкевіч, за кнігу «Азбука. Вясёлы вулей» Рыгора Барадуліна^[12].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Раіса Баравікова. «Пра кашэчага караля Варгіна і мышку Паднорку: казкі з міфалагічнага люстэрка». — Выдавецкі дом «Звязда», 2017.
2. Вольга Гапеева. «Дзве Авечкі». — «Галіяфы», 2017.
3. Валеры Гапееў. «Мая мілая ведзьма». — «Мастацкая літаратура», 2017.
4. Сяргей Прылуцкі. «Далоў дарослых!». — «Люта справа», 2017.
5. Людміла Рублеўская. «Авантуры Пранціша Вырвіча, здрадніка і канфедэрата: раман прыгодніцкі і фантасмагарычны». — Выдавецкі дом «Звязда», 2017.
6. Аксана Спрынчан. «Смачная кніга». — «Мастацкая літаратура», 2017.

Мастацкі спіс

1. Базыль Стахіевіч (Bazinato): Л. Вольскі, А. Глобус, А. Хадановіч. «Казімір Малевіч для дзяцей». — «Логвінаў», 2017.
2. Марта Герашчанка: В. Гапеева. «Дзве Авечкі». — «Галіяфы», 2017.
3. Кацярына Дубовік: Дж. М. Бары. «Пітэр Пэн». — «Кнігазбор», 2017.
4. Кацярына Дубовік: Л. Кэрал. «Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса». — «Галіяфы», 2017.
5. Ян Жвірбля: В. Быкаў. «Сваякі». — «Кнігазбор», 2017.
6. Лізавета Лянкевіч: Р. Барадулін. «Азбука. Вясёлы вулей». — «Кнігазбор», 2017.
7. Анастасія Сакалоўская: У. Марук. «Яршы плялі кашы». — «Мастацкая літаратура», 2017.
8. Анна Сарвіра: С. Прылуцкі. «Далоў дарослых!». — «Люта справа», 2017.
9. Ігар Стахіевіч: В. Акудовіч, Л. Вольскі, А. Глобус, Г. Кісліцына, А. Хадановіч. «Мастацтва Беларусі ХХ стагоддзя. Віцебская школа». — «Логвінаў», 2017.
10. Марта Чарнова: М. Чаракова. «Смелая дзяўчынка». — «Поппури», 2017.

Журы

Пятро Васючэнка, Алена Масла, Вера Бурлак, Андрэй Хадановіч, Васіліса Паляніна, Валерый Славук, Павел Татарнікаў^[13][14].

2019 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Вера Бурлак, за кнігу вершаў «Фантазюркі»^[15].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Кацярына Дубовік, за кнігу Надзеі Ясмінскай «Чаму Меша не мае хаты»^[15].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Вера Бурлак. «Фантазюркі». — «Галіяфы», 2018.
2. Пятро Васючэнка. «Дзівоснае лета паноў Кубліцкага ды Заблоцкага». — «Кнігазбор», 2018.
3. Наталка Харытанюк. «Казкі старога Адамкова». — «Логвінаў», 2018.
4. Ганна Янкута. «Кот Шпрот і таямніца атракцыёнаў». — «Янушкевіч», 2018.

Мастацкі спіс

1. Таццяна Анішчанка: Ганна Галавіна. «Летняя азбука». — «Галіяфы», 2018.
2. Дар’я Ганчарык-Чарняўская: Аляксей Якімовіч. «Прыгоды Белай Мышкі». — Выдавецкі дом «Звязда», 2018.
3. Лілія Давыдоўская: Ганна Янкута. «Кот Шпрот і таямніца атракцыёнаў». — «Янушкевіч», 2018.
4. Кацярына Дубовік: Надзея Ясмінска. «Чаму Меша не мае хаты». — «Кнігазбор», 2018.
5. Воля Кузьміч: Наталка Харытанюк. «Казкі старога Адамкова». — «Логвінаў», 2018.
6. Андрэй Пакроўскі, Вераніка Лемешава: Вера Бурлак. «Фантазюркі». — «Галіяфы», 2018.
7. Стася Сакалоўская: Надзея Ясмiнска. «Пацеркі і кроплі». — «Янушкевіч», 2018.
8. Алена Сацута: Надзея Ясмiнска. «Дом цікаўных казак». — «Галіяфы», 2018.
9. Маргарыта Ціхановіч: Маша Чаракова, Джордж Таннер. «Прыгоды павука». — «Папуры», 2018.

Журы

Літаратурнае журы

Андрэй Жвалеўскі, Алена Казлова (Анка Упала), Надзея Кандрусевіч-Шыдлоўская, Людміла Рублеўская, Андрэй Хадановіч.

Мастацкае журы

Васіліса Паляніна, Валерый Славук, Павел Татарнікаў^[16].

2020 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Зараслава Камінская, за кнігу вершаў «Калядны стол. Некулінарная кніга»^[17].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Вераніка Шпак, за кнігу Генадзя Аўласенкі «Як зубраня „Зубраня“ наведала»^[17].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Аліна Длатоўская. «Арнаменты». — «Янушкевіч», 2019.
2. Лілія Ільюшына. «Ключ дарог. Пачатак». — «Галіяфы», 2019.
3. Сяргей Календа. «Балтыйскія шкарпэткі». — «Логвінаў», 2019.
4. Зараслава Камінская. «Калядны стол. Некулінарная кніга». — «Галіяфы», 2019.
5. Яраш Малішэўскі, Аксана Спрынчан. «Малочны кактэйль для Вужынага Караля, альбо Калякамп’ютарная». — «Мастацкая літаратура», 2019.
6. Кацярына Хадасевіч-Лісавая. «Ключ ад Вялікай Каштоўнасці». — «Звязда», 2019.

Мастацкі спіс

1. Дар’я Барышнікава, Лілія Бусарава, Ксенія Гуніна-Авербург, Алеся Жыткевіч, Ганна Каралёва, Ілона Касабука, Алена Немік, Маша Петухоўская, Леся Пчолка, Таццяна Радзівілка, Дар’я Сазановіч, Антаніна Слабодчыкава, Кацярына і Марыйка Сумаравы, Марта Шматава, Кацярына Шутко: Ірына Саламаціна, Наталля Кухарчык. «Яна была». — «Галіяфы», 2019.
2. Дар’я Ганчарык-Чарняўская, Алена Карабань. «З рога ўсяго многа. Беларускія народныя казкі». — «Мастацкая літаратура», 2019.
3. Марыя Міцкевіч: Таццяна Дамаронак. «Вясёлка над лесам». — «Звязда», 2019.
4. Кацярына Першына: Алена Стэльмах. «Павучок Славік». — «Мастацкая літаратура», 2019.
5. Марыя Станкевіч: Анатоль Зэкаў. «Варыла вячэру варона». — «Мастацкая літаратура», 2019.
6. Вераніка Шпак: Генадзь Аўласенка. «Як зубраня “Зубраня” наведала». — «Мастацкая літаратура», 2019.

Журы

Літаратурнае журы

Вера Бурлак, Андрэй Жвалеўскі, Людміла Рублеўская, Андрэй Хадановіч, Ганна Янкута.

Мастацкае журы

Кацярына Дубовік, Васіліса Паляніна, Валерый Славук^[18].

2021 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Вольга Гапеева, за кнігу «Адна шкарпэтка і іншыя гісторыі»^[19].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Валерый Славук, за кнігу «Вядзьмар, які рабіўся ваўком»^[19].

Шорт-ліст

Літаратурны спіс

1. Святлана Аўдзейчык. «Кніга здольных. Спадкаемцы Сакрума 1». — «Галіяфы», 2020.
2. Тамара Бунта. «Сад з матылькамі». — «Мастацкая літаратура», 2020.
3. Ева Вайтоўская. «Гарэзлівы пацалунак». — «Янушкевіч», 2020.
4. Вольга Гапеева. «Адна шкарпэтка і іншыя гісторыі». — «Галіяфы», 2020.
5. Ганна Янкута. «Кот Шпрот і зніклы мышамабіль». — «Янушкевіч», 2020.
6. Надзея Ясмінска. «Сподачак для цмока». — «Кнігазбор», 2020.

Мастацкі спіс

1. Лілія Давыдоўская: Ганна Янкута. «Кот Шпрот і зніклы мышамабіль». — «Янушкевіч», 2020.
2. Вольга Дзятко: Алесь Пальчэўскі. «Рэкс і Казбек: апавяданні: для дзяцей малодшага школьнага ўзросту». — «Мастацкая літаратура», 2020.
3. Андрэй Пакроўскі: Марыя Мартысевіч. «Як пазбыцца Маматута». — «Koska», 2020.
4. Лізавета Пастушэнка: Уладзімір Караткевіч. «Старая казка». — «Народная асвета», 2020.
5. Валерый Славук: «Вядзьмар, які рабіўся ваўком: Беларускія чарадзейныя казкі». — «Янушкевіч», 2020.
6. Кірыл Стаселька, Стася Сакалоўская: Кірыл Стаселька. «Пімкі». — «Галіяфы», 2020.

Журы

Літаратурнае журы

Вера Бурлак, Наста Грышчук, Наталля Мядзведзь, Надзея Кандрусевіч-Шыдлоўская, Ціхан Чарнякевіч.

Мастацкае журы

Кацярына Дубовік, Павел Татарнікаў, Ігар Юхневіч.

2022 год

• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшая кніга для дзяцей і падлеткаў» — Антон Францішак Брыль, за кнігу «Мышыныя Каляды»^[20].
• Лаўрэат у намінацыі «Найлепшае мастацкае афармленне» — Лілія Бусарава, за кнігу Эдзі Агняцвет «Мой рыжы Бім»^[20].

2023 год

• У літаратурнай намінацыі перамогу падзялілі:
  • Ева Вайтоўская — за кнігу «Гарэзлівы пацалунак. Кніга 2» (выдавецтва «Янушкевіч», 2023) — «за смелую імправізацыю паводле японскага сюжэту і беларускі свет гарэзлівага юнацтва»;
  • Валер Гапееў — за кнігу «Вольнеры. Прадвесце» (выдавецтва «Янушкевіч», 2023) — «за адкрыццё новай прасторы беларускага міфапаэтычнага космасу».
• У мастацкай намінацыі перамагла Лізавета Лянкевіч — за ілюстрацыі да кнігі Яна Бжэхвы «Акадэмія доктара Клякса» (выдавецтва «Папуры», 2023) — «за сучасны падыход да стварэння ілюстрацый і кніжнага афармлення».

2024 год

• У літаратурнай намінацыі пераможцамі сталі:
  • Альгерд Бахарэвіч — за кнігу «Капітан Лятучая Рыба» (выдавецтва «Янушкевіч», 2024) — за мастацкую трансфармацыю вобразу выгнання ў вялікае падарожжа насустрач свету;
  • Эльга Папова — за кнігу «Мора ў горадзе» (выдавецтва «Янушкевіч», 2024) — за лёгкі і нязмушаны аповед пра мора, якое заўсёды з табой.
• У мастацкай намінацыі пераможцам стала Маргарыта Аніс — за ілюстрацыі да кнігі Веранікі Юлляш «Розум, смеласць і добрае сэрца» (выдавецтва «Лубін», 2024) — «за ўдумлівы падыход да стварэння графічнага нарытыву і імерсіўнага макету».