Тры колеры

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Тры колеры (значэнні).

«Тры ко́леры» (фр.: Trois Couleurs, польск.: Trzy kolory) — кінатрылогія, знятая ў 1993—1994 гадах польскім рэжысёрам Кшыштафам Кеслёўскім: «Тры колеры: Сіні» (1993), «Тры колеры: Белы» (1994), «Тры колеры: Чырвоны» (1994). Сцэнарыі ўсіх трох фільмаў былі напісаны Кеслёўскім у суаўтарстве з Кшыштафам Пясевічам (пры ўдзеле Агнешкі Холанд і Славоміра Ідзяка), музыку да трылогіі стварыў кампазітар Збігнеў Прайснер.

Тры колеры
Жанр	драматычны фільм
Рэжысёр	Кшыштаф Кеслёўскі[1]
Прадзюсар	Марын Карміц[1]
Сцэнарысты	Кшыштаф Кеслёўскі[2] Кшыштаф Пясевіч[2]
У галоўных ролях	Жульет Бінош Збігнеў Замахоўскі Жулі Дэльпі Ірэн Жакоб Жан-Луі Трэнціньян
Аператары	Эдвард Класіньскі[d][3] Славомір Ідзяк Пётр Сабачыньскі[d]
Кампазітар	Збігнеў Прайснер
Кінакампанія	Canal+
Краіны	Швейцарыя[1]  Польшча[1]  Францыя[1]  Вялікабрытанія[1]
Мовы	французская і польская
Год	1993 і 1994

Уся трылогія была высока ацэнена гледачамі і крытыкамі. На партале «Internet Movie Database» «Сіні» мае рэйтынг 8.0, «Белы» — 7,7, а «Чырвоны» — 8.1. Вядомы амерыканскі крытык Роджэр Эберт уключыў трылогію ў свой спіс выдатных фільмаў. Часопіс «Empire» у 2010 годзе аддаў «Тром колерам» 11 месца ў спісе 33 найлепшых трылогій у гісторыі кіно^[4].

«Тры колеры: Чырвоны» стаў апошнім фільмам у жыцці Кеслёўскага, які памёр у сакавіку 1996 года ва ўзросце 54 гадоў.

Сюжэт

Тры колеры: Сіні

Жулі губляе мужа, кампазітара, і маленькую дачку ў аўтакатастрофе. Спустошаная, яна спярша думае пра самагубства, але па нейкай прычыне не можа гэтага зрабіць і таму спрабуе пачаць новае жыццё ўдалечыні ад свайго шыкоўнага загараднага дома і закаханага ў яе сябра нябожчыка мужа. Пераехаўшы ў сціплую кватэру ў Парыжы, Жулі вырашае, што адзіны спосаб вызваліцца ад болю і жалобы — гэта парваць усе сувязі з ранейшым жыццём, унікаць любых прывязаннасцяў да людзей і рэчаў і жыць у ціхай адзіноце. Тым не менш, яе пераследуе музыка з незавершанага яе мужам канцэрту, а мінулае насцігае яе зноў і зноў. Паступова Жулі вяртаецца да неабходнасці жыць, бо музыка і дар яе стварэння валодаюць надзвычайнай гаючай сілай.

Тры колеры: Белы

Пасля разводу са сваёй жонкай-францужанкай Дамінік (Жулі Дэльпі) польскі цырульнік Караль (Збігнеў Замахоўскі) аказваецца адзін на парыжскіх вуліцах — без грошай і пашпарта. Дзякуючы выпадковай сустрэчы з суайчыннікам яму ўдаецца вярнуцца ў Польшчу. Там Караль разумее, што не можа забыцца на жонку, і ў яго нараджаецца ідэя. Ён праварачвае некалькі паспяховых аперацый на чорным рынку^[be-tarask], і атрымлівае дастаткова грошай для таго, каб прыступіць да ажыццяўлення свайго плана. Паставіўшы на кон усё, што ў яго ёсць, Караль яшчэ не ведае, чым усё гэта скончыцца…

Тры колеры: Чырвоны

Студэнтка Жэнеўскага ўніверсітэта Валянціна, якая падпрацоўвае мадэллю, выпадкова збівае аўчарку. Жадаючы дапамагчы няшчаснай жывёліне, жанчына трапляе ў дом пажылога суддзі, гаспадара сабакі. Цынічны мізантроп, які бавіць час праслухоўваннем суседскіх тэлефонаў, выклікае ў Валянціны толькі агіду. Аднак знаёмячыся з ім бліжэй, жанчына прыходзіць да ўсведамлення, што зламыснасць, абыякавасць і нелюдзімасць былога суддзі — вынік яго расчаравання ў людзях. Яна пачынае бачыць у ім глыбока няшчаснага самотнага чалавека, якому патрэбны любоў і падтрымка. Сама Валянціна таксама жыве досыць самотна: яе каханы трымаецца з ёй холадна, а іх адносіны ўяўляюць сабой рэдкія тэлефонныя размовы. Таму неўзабаве, нягледзячы на вялікую розніцу ва ўзросце, паміж Валянцінай і суддзёй узнікае ўзаемная сімпатыя. Паралельна з гэтым разгортваецца гісторыя маладога чалавека па імені Агюст. Ён жыве па суседстве з Валянцінай і вучыцца на юрыдычным факультэце. Звычайная гісторыя кахання, рэўнасці і здрады неўзабаве пачынае моцна нагадваць мінулае пажылога суддзі…

Акцёрскі склад

Тры колеры: Сіні    Жульет Бінош    –   Жулі дэ Курсі    Бенуа Рэжан[fr]    –   Аліўе Бенуа    Фларанс Пернэль[fr]    –   Сандрын

Тры колеры: Белы    Збігнеў Замахоўскі    –   Караль Караль    Жулі Дэльпі    –   Дамінік Відаль    Януш Гаяс[en]    –   Мікалай

Тры колеры: Чырвоны    Ірэн Жакоб    –   Валянціна Дзюсо    Жан-Луі Трэнціньян    –   суддзя Жазэф Керн    Жан-П’ер Лары[en]    –   Агюст Бруне

Вытворчасць

Задума і праца над сцэнарыем

Рэжысёр і аўтар сцэнарыя Кшыштаф Кеслёўскі (злева), суаўтар сцэнарыя Кшыштаф Пясевіч (справа).

Як і ў выпадку з тэлецыклам «Дэкалог», на стварэнне трылогіі «Тры колеры» Кеслёўскага натхніў Кшыштаф Пясевіч^[5][6]. Кожны фільм трылогіі павінен быў тым ці іншым чынам акцэнтаваць увагу на адным з ідэалаў Вялікай французскай рэвалюцыі, адлюстраваных у дэвізе «Свабода, роўнасць, братэрства». У сваёй аўтабіяграфіі Кеслёўскі адзначае:

Гэта была ідэя Пясевіча: калі мы знялі «Дэкалог», то чаму не заняцца свабодай, роўнасцю, братэрствам? Зрабіць фільмы і разглядзець дзесяць біблейскіх запаведзей у самым шырокім кантэксце. Убачыць, што яны значаць у сённяшнім свеце, як мы ўспрымаем іх і які сэнс маюць у нашыя дні гэтыя тры словы — свабода, роўнасць, братэрства — у чалавечым, асабістым, інтымным плане, а не ў філасофскім і тым больш не ў палітычным ці грамадскім. У палітычным і грамадскім плане Захад гэтыя тры лозунгі рэалізаваў. Але на ўзроўні асобнага чалавека справы ідуць іначай. Таму мы і ўзяліся за гэтыя фільмы[5].

Усе фільмы трылогіі мелі па чатыры варыянты сцэнарыя і яшчэ адзін, так званы «выпраўлены» чацвёрты варыянт. Выпраўленні ў апошняй версіі сцэнарыя тычыліся перакладу дыялогаў на французскую мову. Кеслёўскі запрасіў у якасці перакладчыка Марціна Лятала^[pl], які шукаў максімальна дакладныя пераклады усіх рэплік і дбайна падбіраў адпаведныя французскія ідыёмы^[7].

Здымкі

Трылогія была знята ў надзвычай сціслы тэрмін: з верасня 1992 года па красавік 1993 года. У адрозненні ад «Дэкалога», дзе рэжысёр перамяжаў здымачныя графікі розных частак, здымкі трылогіі адбываліся паслядоўна.

Гэтым разам мы здымаем тры фільмы ў трох розных краінах, з трыма рознымі здымачнымі групамі і трыма абсалютна рознымі акцёрскімі ансамблямі, таму ніякія перамяжоўкі не магчымыя. <…> У першую чаргу мы знялі ўсё, што тычылася «Сіняга». Адразу затым, практычна на наступны дзень, мы пачалі здымаць французскія эпізоды «Белага». У нас было дзесяць-дванаццаць здымачных дзён у Парыжы, а затым мы паехалі ў Польшчу, дзе працавалі ўжо з новай групай[8].

Здымачны графік меў наступны выгляд:

• «Тры колеры: Сіні»: верасень—лістапад 1992 года^[6]
• «Тры колеры: Белы»: 9 лістапада 1992 — 1 лютага 1993^[9]
• «Тры колеры: Чырвоны»: 1 сакавіка — 29 красавіка 1993 года^[10]

Музычнае суправаджэнне

Музычнае суправаджэнне да ўсіх фільмаў трылогіі стварыў польскі кампазітар Збігнеў Прайснер.

Музыка ў «Трох колерах» выконвае, у пэўным сэнсе, апавядальную, а не дэкаратыўную функцыю^[6]. Гэта знайшло сваё выражэнне, у тым ліку, у выбары музычных жанраў, якія б найлепшым чынам адпавядалі сутнасці кожнага фільма. Так, у выпадку «Сіняга» — гэта сімфонія, у выпадку «Белага» — танга, а ў выпадку «Чырвонага» — балеро^[6].

Ацэнкі

Уся трылогія была высока ацэнена гледачамі і крытыкамі. На партале «Internet Movie Database» «Сіні» мае рэйтынг 8.0, «Белы» — 7.7, а «Чырвоны» — 8.1. Вядомы амерыканскі крытык Роджэр Эберт уключыў трылогію ў свой спіс выдатных фільмаў. Часопіс «Empire» у 2010 годзе аддаў «Тром колерам» 11 месца ў спісе 33 найлепшых трылогій у гісторыі кіно^[4].

Крытыкі высока ацанілі рэжысуру, сцэнарый і акцёрскую ігру, а таксама аператарскую працу, працу мастакоў-пастаноўшчыкаў, мантаж і музыку. Спецыяліст па музыцы для кіно Цім Грэйвінг адзначыў, што «Прайснер заслугоўвае пахвалы за тое, што стварыў у трылогіі настрой экзістэнцыяльнага адчаю»^[11].

Узнагароды

Кінафестываль / Кінапрэмія	Сіні	Белы	Чырвоны
20/20	1 / 3	0 / 1	0 / 2
BAFTA	—	—	0 / 4
Camerimage	—	—	1 / 2
Асацыяцыя кінакрытыкаў Далас—Форт-Уэрта[en]	—	—	1 / 2
Асацыяцыя кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса	1 / 2	—	1 / 1
Асацыяцыя кінакрытыкаў Турцыі[en]	0 / 1	0 / 1	0 / 1
Асацыяцыя кінакрытыкаў Чыкага[en]	—	0 / 1	1 / 2
Асацыяцыя пісьменнікаў і кінасцэнарыстаў Андалузіі	1 / 1	—	—
Берлінскі кінафестываль	—	1 / 2	—
Бодыль	—	—	1 / 1
Венецыянскі кінафестываль	7 / 7	—	—
Гільдыя нямецкага артхаус-кінематографа[de]	1 / 1	—	—
Гоя	1 / 1	—	—
Залатая стужка[pl]	—	—	1 / 1
Залаты глобус	0 / 3	—	0 / 1
Залаты жук[en]	0 / 1	—	—
Канскі кінафестываль	—	—	0 / 1
Кінафестываль на Фарэрскіх астравах	—	1 / 2	1 / 3
Кінафестываль у Ванкуверы[en]	—	—	1 / 1
Кола кінакрытыкаў Нью-Ёрка	—	—	1 / 2
Кола пісьменнікаў-кінематаграфістаў[en]	1 / 1	—	—
Нацыянальнае таварыства кінакрытыкаў ЗША	0 / 1	—	1 / 5
Нацыянальны савет кінакрытыкаў ЗША	—	—	1 / 1
Незалежны дух	—	—	1 / 1
Оскар	—	—	0 / 3
Сан Жордзі	2 / 2	—	—
Сезар	3 / 9	—	1 / 7
Супольнасць ланцуга прэмій	0 / 2	0 / 1	2 / 2
Сярэбраная стужка	1 / 1	—	—
Таварыства кінакрытыкаў Бостана[en]	—	—	1 / 1
Тарнаўская кінапрэмія[pl]	2 / 2	—	—
Турыя[es]	1 / 1	—	1 / 1
Фелікс	0 / 1	0 / 1	0 / 1
Фестываль найлепшых фільмаў Сацыяльнай службы камерцыі[it]	—	—	1 / 1
Французскі сіндыкат кінакрытыкаў	—	—	1 / 1
Чыкагскі кінафестываль[en]	1 / 1	—	—

Аналіз

Тэмы

Сіні, белы і чырвоны з’яўляюцца колерамі сцяга Францыі (злева направа), і сюжэт кожнага фільма тым ці іншым чынам заснаваны на адным з дэвізаў Французскай рэспублікі: «Свабода, роўнасць, братэрства».

Стылістычнае адзінства трылогіі

Трылогію яднае шэраг візуальных паралеляў. Так, кожны фільм пачынаецца з кадра, які адсочвае аб’ект у руху — кола машыны на аўтастрадзе, чамадан на канвеернай стужцы аэрапорта, электронны імпульс, які ляціць па тэлефонным дроце. Канцоўкі фільмаў таксама зарыфмаваны — буйным планам твару, які, здаецца, і плача, і ўсміхаецца^[12].

У кожным фільме трылогіі сваю сэнсавую нагрузку нясе гук, які нярэдка апярэджвае выяву. Так, у кожным з трох фільмаў, у адкрываючай сцэне спярша з’яўляецца гук: у «Сінім» — гэта шум машын, які апярэджвае выяву руху па аўтастрадзе, у «Белым» — гэта гук канвеернай стужкі ў аэрапорце, у «Чырвоным» — гукі набіраемага нумара тэлефона^[6].