Faktor XI

Faktor XI ili plazmatski tromboplastinski prethodnik jest protein koji je kod ljudi kodiran genom F11 sa hromosoma 4. To je zimogeni oblik faktora XIa, jedan od enzima u koagulacijskoj kaskadi. Kao i mnogi drugi faktori koagulacije, to je serin-proteaza.^[5][6][7][8]

F11
Dostupne strukture PDB Pretraga ortologa: PDBe RCSB Spisak PDB ID kodova 1XX9, 1XXD, 1XXF, 1ZHM, 1ZHP, 1ZHR, 1ZJD, 1ZLR, 1ZMJ, 1ZML, 1ZMN, 1ZOM, 1ZPB, 1ZPC, 1ZPZ, 1ZRK, 1ZSJ, 1ZSK, 1ZSL, 1ZTJ, 1ZTK, 1ZTL, 2F83, 2FDA, 2J8J, 2J8L, 3BG8, 3SOR, 3SOS, 4CR5, 4CR9, 4CRA, 4CRB, 4CRC, 4CRD, 4CRE, 4CRF, 4CRG, 4NA7, 4NA8, 4TY6, 4TY7, 4WXI, 4X6M, 4X6N, 4X6O, 4X6P, 4Y8X, 4Y8Y, 4Y8Z, 4D7F, 5E2O, 5E2P, 4D76, 4D7G, 5EXL, 5I25, 5EXM, 5EOD, 5EXN, 5EOK
Identifikatori
Aliasi	F11
Vanjski ID-jevi	OMIM: 264900 MGI: 99481 HomoloGene: 86654 GeneCards: F11
Lokacija gena (čovjek) Hrom. Hromosom 4 (čovjek)[1] Bend 4q35.2 Početak 186,266,189 bp[1] Kraj 186,289,681 bp[1]
Lokacija gena (miš) Hrom. Hromosom 8 (miš)[2] Bend 8 B1.1|8 25.14 cM Početak 45,694,211 bp[2] Kraj 45,715,068 bp[2]
Obrazac RNK ekspresije Više referentnih podataka o ekspresiji
Ontologija gena Molekularna funkcija • serine-type aminopeptidase activity • GO:0070122 peptidase activity • heparin binding • serine-type endopeptidase activity • serine-type peptidase activity • GO:0001948, GO:0016582 vezivanje za proteine • hydrolase activity • vezivanje identičnih proteina Ćelijska komponenta • extracellular region • ćelijska membrana • Egzosom • membrana • Vanćelijsko Biološki proces • Hemostaza • blood coagulation, intrinsic pathway • plasminogen activation • regulation of blood coagulation • Proteoliza • positive regulation of fibrinolysis • Koagulacija (krv) Izvori:Amigo / QuickGO
Ortolozi
Vrste	Čovjek	Miš
Entrez	2160	109821
Ensembl	ENSG00000088926	ENSMUSG00000031645
UniProt	P03951	Q91Y47
RefSeq (mRNK)	NM_000128 NM_019559 NM_001354804	NM_028066
RefSeq (bjelančevina)	NP_000119 NP_001341733	NP_082342
Lokacija (UCSC)	Chr 4: 186.27 – 186.29 Mb	Chr 8: 45.69 – 45.72 Mb
PubMed pretraga	[3]	[4]
Wikipodaci
Pogledaj/uredi – čovjek Pogledaj/uredi – miš

Aminokiselinska sekvenca

Dužina polipeptidnog lanca je 625 aminokiselina, а molekulska težina 70 109 Da.^[9]

• C: Cistein
• D: Asparaginska kiselina
• E: Glutaminska kiselina
• F: Fenilalanin
• G: Glicin
• H: Histidin
• I: Izoleucin
• K: Lizin
• L: Leucin
• M: Metionin
• N: Asparagin
• P: Prolin
• Q: Glutamin
• R: Arginin
• S: Serin
• T: Treonin
• V: Valin
• W: Triptofan
• Y: Tirozin

10		20		30		40		50
MIFLYQVVHF		ILFTSVSGEC		VTQLLKDTCF		EGGDITTVFT		PSAKYCQVVC
TYHPRCLLFT		FTAESPSEDP		TRWFTCVLKD		SVTETLPRVN		RTAAISGYSF
KQCSHQISAC		NKDIYVDLDM		KGINYNSSVA		KSAQECQERC		TDDVHCHFFT
YATRQFPSLE		HRNICLLKHT		QTGTPTRITK		LDKVVSGFSL		KSCALSNLAC
IRDIFPNTVF		ADSNIDSVMA		PDAFVCGRIC		THHPGCLFFT		FFSQEWPKES
QRNLCLLKTS		ESGLPSTRIK		KSKALSGFSL		QSCRHSIPVF		CHSSFYHDTD
FLGEELDIVA		AKSHEACQKL		CTNAVRCQFF		TYTPAQASCN		EGKGKCYLKL
SSNGSPTKIL		HGRGGISGYT		LRLCKMDNEC		TTKIKPRIVG		GTASVRGEWP
WQVTLHTTSP		TQRHLCGGSI		IGNQWILTAA		HCFYGVESPK		ILRVYSGILN
QSEIKEDTSF		FGVQEIIIHD		QYKMAESGYD		IALLKLETTV		NYTDSQRPIC
LPSKGDRNVI		YTDCWVTGWG		YRKLRDKIQN		TLQKAKIPLV		TNEECQKRYR
GHKITHKMIC		AGYREGGKDA		CKGDSGGPLS		CKHNEVWHLV		GITSWGEGCA
QRERPGVYTN		VVEYVDWILE		KTQAV

Struktura

Iako je sintetiziran kao jedan polipeptidni lanac, FXI cirkulira kao homodimer. Svaki lanac ima relativnu molekulsku masu od približno 80.000. Tipske koncentracije FXI u plazmi su 5 μg/mL, što odgovara koncentraciji dimera FXI u plazmi od približno 30 nM. Na hromosomu 4, gen FXI je dug 23 kb, ima 15 egzona u regiji 4q32-35.^[6][7]

Faktor XI se sastoji od četiri PAN-domena, koji stvaraju platformu nalik na disk oko baze 5., domena katalitske serin-proteaze. Jedan sadrži mjesto vezanja za trombin, drugi za kininogen visoke molekulske težine, treći za faktor IX, heparin i glikoprotein Ib, a četvrti je uključen u formiranje homodimera faktora XI, uključujući cisteinski ostatak koji stvara disulfidnu vezu.

U homodimeru, domeni PAN stvaraju dvije diskoidne platforme, povezane zajedno pod uglom, pri čemu katalitski domeni strše sa svake strane dimera.

Aktivacija trombinom ili faktorom XIIa se postiže cijepanjem Arg369-Ile370 peptidnih veza na obje podjedinice dimera. Ovo rezultira djelimičnim odvajanjem katalitskog domena od diskolikih domena PAN, još uvijek vezanih za četvrti domen disulfidnom vezom, ali sada dalje od trećeg domena.

Smatra se da ovo otkriva mjesto vezanja faktora IX trećeg PAN domena, omogućavajući proteazno delovanje faktora XI na njemu.^[10]

Funkcija

Faktor XI (FXI) proizvodi jetra i cirkulira kao homodimer u svom neaktivnom obliku.^[11] Poluvrijeme eliminacije FXI u plazmi je približno 52 sata. Zimogeni faktor aktivira se u faktor XIa, pomoću faktora XIIa (FXIIa), trombina i samog FXIa; zbog svoje aktivacije pomoću FXIIa, FXI je član "kontaktnog puta" (koji uključuje HMWK, prekalikrein, faktor XII, faktor XI i faktor IX).^[12]

Faktor XIa aktivira faktor IX selektivnim cijepanjem arg-ala i arg-val peptidne veze . Faktor IXa, zauzvrat, formira kompleks sa faktorom VIIIa (FIXa-FVIIIa) i aktivira faktor X.

Inhibitori faktora XIa uključuju protein Z-ovisni inhibitor proteaze (ZPI, član inhibitor serin proteaze/serpin klase proteina), koji je nezavisan od proteina Z (njegovo djelovanje na faktor X, međutim, zavisi od proteina Z, otuda i njegovo ime).

Klinički značaj

Nedostatak faktora XI uzrokuje rijetku hemofiliju C; ovo se uglavnom dešava kod Aškenazi Jevreja i vjeruje se da pogađa otprilike 8% te populacije. ]]Rjeđe, hemofilija C može se naći kod Jevreja iračkog porijekla i kod izraelskih Arapa. Stanje je opisano u drugim populacijama u oko 1% slučajeva. To je autosomno recesivni poremećaj. Spontanog krvarenja je malo, ali hirurški zahvati mogu uzrokovati prekomjeran gubitak krvi i potrebna je profilaksa.^[13]

Nizak nivo faktora XI se takođe javlja u mnogim drugim bolesnim stanjima, uključujući Noonanov sindrom.

Visoki nivoi faktora XI su uključeni u trombozu, iako je neizvjesno šta određuje ove nivoe i koliko je ozbiljno prokoagulantno stanje.

Također pogledajte

• Put kontaktne aktivacije
• Put tkivnog faktora (također poznat i kao vanjski put)