2014

Yn 2014 cafwyd ymchwydd yn yr epidemig Ebola Gorllewin Affrica, a ddechreuodd yn 2013, gan ddod yr achos mwyaf eang o firws Ebola yn hanes dynoliaeth, gan arwain at 28,646 o heintiau wedi'u cadarnhau a 11,323 o farwolaethau, yn ôl Sefydliad Iechyd y Byd. Datganwyd fod yr afiechyd yn Argyfwng Iechyd Cyhoeddus yn Awst. Achosodd y firws aflonyddwch economaidd-gymdeithasol mawr yn y rhanbarth, yn bennaf yn Gini, Liberia a Sierra Leone. Roedd pryderon iechyd nodedig eraill yn 2014 yn cynnwys cynnydd sylweddol mewn achosion polio ym Mhacistan.

20g - 21g - 22g
1960au 1970au 1980au 1990au 2000au - 2010au - 2020au 2030au 2040au 2050au 2060au
2009 2010 2011 2012 2013 - 2014 - 2015 2016 2017 2018 2019

Daeth cynnydd yn y mudiad eithafol ISIS yn argyfwng daearwleidyddol mawr yn 2014 ar ôl i'r grŵp ddatgan califfad byd-eang a lansio troseddau dinistriol yn Irac a Syria. Ysgogodd cyflafan Camp Speicher lle llofruddiodd y Wladwriaeth Islamaidd 1,566 o gadetiaid Awyrlu Shia Irac a Chwymp Mosul, ail ddinas fwyaf Irac, ymyrraeth filwrol dan arweiniad yr Unol Daleithiau, ymateb a fyddai'n troi'n fyd-eang yn ddiweddarach. Denodd ISIS filoedd o ymladdwyr tramor o bob rhan o'r byd i ymuno â'u byddin. Arweiniodd ISIS at ddadleoli enfawr yn Irac a Syria, gan greu argyfwng dyngarol mawr i filiynau o bobl ^[1].

Gwrthdaro nodedig arall oedd Rhyfel Gaza 2014, a ddechreuwyd gan Israel 26 diwrnod ar ôl i dri o bobl ifanc Israel gael eu lladd yn y Lan Orllewinol. Tyfodd ymateb Israel yn ymosodiad ar raddfa fawr, a enwyd yn "Operation Protective Edge" ymladd dwys, gyda'r Israeliaid yn bomio o awyrenau gan ladd 2,310 (70% yn sifiliaid) ac anafu 10,626 o Balesteiniaid. Daeth y gwrthdaro i ben ar Awst 26, 2014, ar ôl i gytundeb cadoediad a drefnwyd gan yr Aifft ddod i rym.

---

Digwyddiadau

Ionawr

• 1 Ionawr - Yr ewro'n dod yn arian cyfred swyddogol yn Latfia.
• 2 Ionawr - Ole Gunnar Solskjær yn dod yn rheolwr newydd ar G.P.D. Dinas Caerdydd^[2]

Chwefror

• 1 Chwefror - Pencampwriaeth y Chwe Gwlad 2014 yn dechrau.
• 7-23 Chwefror - Gemau Olympaidd y Gaeaf 2014 yn Sochi, Rwsia.

Mawrth

• 13 Mawrth - Dafydd Elis-Thomas yn cael ei ddiswyddo fel Cadeirydd Pwyllgor Amgylchedd a Chynaliadwyedd y Cynulliad. Dywedodd Leanne Wood, arweinydd y Blaid: "Roedd Plaid Cymru wedi ceisio tynnu sylw, dros y penwythnos, at y peryglon oedd yn wynebu Cymru gan UKIP, gan ein bod yn credu yn sylfaenol ac yn ddiffuant nad yw eu gwleidyddiaeth a'u polisïau er y budd gorau i bobl ein cymunedau. Fe benderfynodd Dafydd Elis-Thomas wrthwynebu'r safiad hwn yn gyhoeddus heb godi unrhyw bryderon ymlaen llaw."

Ebrill

• 22 Ebrill - Ryan Giggs yn dod yn rheolwr Manchester United F.C., swydd dros dro.

Mai

Mehefin

• 12 Mehefin-13 Gorffennaf - Cwpan y Byd Pêl-droed 2014 yn Brasil.
• 19 Mehefin - Felipe VI yn dod yn frenin Sbaen.

Gorffennaf

• 8 Gorffennaf - Lansio'r Ymosodiad Israel ar Lain Gaza 2014; bu farw tua 2,200 gyda 70% yn sifiliaid.
• 15 Gorffennaf - Stephen Crabb yn cael ei benodi'n Ysgrifennydd Gwladol Cymru.
• 23 Gorffennaf i 3 Awst) - Gemau'r Gymanwlad yn Glasgow, Yr Alban

Awst

• 2-9 Awst - Eisteddfod Genedlaethol Cymru Sir Gâr 2014

Medi

• 4-5 Medi - Uwchgynhadledd NATO, 2014
• 18 Medi - Refferendwm annibyniaeth i'r Alban: roedd 1,617,989 (44.7%) o blaid a 2,001,926 (55.3%) yn erbyn. Pleidleisiodd 71% o bobl ifanc 16-17 oed dros annibyniaeth.

Hydref

• 19 Hydref – Pab Pawl VI yn cafodd ei sancteiddiad gan yr Eglwys Rufain.

Tachwedd

• 9 Tachwedd - Refferendwm ar Annibyniaeth Catalwnia 2014: Pleidleisiodd dros 80% o blaid bod yn Wladwriaeth annibynnol, gyda dros dwy filiwn o bobl wedi bwrw'u pleidlais.^[3]

Rhagfyr

• 16 Rhagfyr - Cyflafan ysgol Peshawar: ymosododd saith aelod o'r Taleban Pacistanaidd â gynnau ar ysgol yn ninas Peshawar, Pacistan, gan ladd 132 o blant a naw oedolyn.

Genedigaethau

• 20 Chwefror - Tywysoges Leonore, merch Tywysoges Madeleine o Sweden

Marwolaethau

• 2 Ionawr - Elizabeth Jane Howard, nofelydd, 90
• 5 Ionawr - Eusébio, pêl-droediwr, 71
• 11 Ionawr - Ariel Sharon, gwleidydd, 85
• 12 Chwefror - Anne-Marie Caffort Ernst, arlunydd, 87
• 20 Ionawr - Claudio Abbado, arweinydd cerddorfa, 80
• 27 Ionawr - Pete Seeger, canwr, 94
• 28 Ionawr - Nigel Jenkins, bardd, 64^[4]
• 2 Chwefror - Philip Seymour Hoffman, actor, 46
• 8 Chwefror - Bernard Hedges, cricedwr, 86
• 10 Chwefror - Shirley Temple, actores, 85
• 14 Mawrth
  • Tony Benn, gwleidydd, 88
  • Rhona Brown, arlunydd, 91
• 6 Ebrill - Mickey Rooney, actor, 93
• 17 Ebrill - Gabriel García Márquez, llenor, 87
• 29 Ebrill - Bob Hoskins, actor, 71
• 6 Mai - Leslie Thomas, nofelydd, 83^[5]
• 12 Mai - H. R. Giger, artist, 74
• 28 Mai - Maya Angelou, bardd, 86
• 24 Mehefin - Eli Wallach, actor, 98
• 27 Mehefin - Bobby Womack, canwr, 70
• 7 Gorffennaf
  • Alfredo Di Stefano, pêl-droediwr, 88
  • Eduard Shevardnadze, gwleidydd, 86
• 13 Gorffennaf
  • Nadine Gordimer, llenor, 90
  • Lorin Maazel, arweinydd cerddorfa, 84
• 15 Gorffennaf - Gerallt Lloyd Owen, bardd, 70^[6]
• 11 Awst - Robin Williams, actor a comediwr, 63
• 12 Awst - Lauren Bacall, actores, 89
• 21 Awst - Albert Reynolds, gwleidydd, 81^[7]
• 22 Awst
  • Catherine Serebriakoff, arlunydd, 101
  • Lana Azarkh, arlunydd, 91
  • Annelies Nelck, arlunydd, 89
  • Joan Erbe, arlunydd, 88
• 4 Medi - Joan Rivers, actores, 81
• 12 Medi - Ian Paisley, gwleidydd, 88
• 28 Medi - Dannie Abse, bardd, 91^[8]
• 17 Hydref - Daisuke Oku, pêl-droediwr, 38
• 19 Hydref - Stuart Gallacher, chwaraewr rygbi, 68
• 20 Hydref - Oscar de la Renta, dylunydd ffasiwn, 82
• 21 Hydref
  • Gough Whitlam, Prif Weinidog Awstralia, 98
  • Ben Bradlee, newyddiadurwr, 93
• 22 Hydref - Rhiannon Davies Jones, nofelydd, 92^[9]
• 23 Hydref - Alvin Stardust, canwr, 72^[10]
• 25 Hydref - Jack Bruce, cerddor, 71
• 28 Hydref - Michael Sata, Arlywydd Sambia, 77
• 2 Tachwedd - Acker Bilk, cerddor, 85
• 27 Tachwedd
  • P. D. James, nofelydd, 94
  • Phillip Hughes, cricedwr, 25
• 18 Rhagfyr - Mandy Rice-Davies, model, 70^[11]

Cymry a fu farw yn 2014

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

Portread	Rhif	enw llawn	enw cyntaf	disgrifiad	galwedigaeth	rhyw	alma mater	dyddiad geni	dyddiad marw	man geni
	1	Melbourne Tierney		chwarewr rygbi gynghrair	chwaraewr rygbi'r gynghrair	gwrywaidd		1924	2014	Llanelli
	2	William Asscher	William		meddyg academydd arenegydd	gwrywaidd		1930 1931-03-20	2014	Den Haag
	3	Clifford Williams	Clifford		chwaraewr rygbi'r gynghrair chwaraewr rygbi'r undeb	gwrywaidd		1939-05-27	2014-02-02	Aber-carn
	4	bernard Hedges	Bernard	Cricedwr Cymreig	cricedwr	gwrywaidd		1927-11-10	2014-02-08	Pontypridd
	5	Clifford Wright	Clifford	esgob Cymreig	offeiriad Anglicanaidd	gwrywaidd	Prifysgol Caerdydd	1922-07-04	2014-02-14	Sir Fynwy
	6	Peter Davies	Peter		chwaraewr rygbi'r undeb chwaraewr rygbi'r gynghrair	gwrywaidd		1924-12-30	2014-02-18	Casnewydd
	7	Bryan Orritt	Bryan	pêl-droediwr Cymreig	pêl-droediwr	gwrywaidd	Ysgol Syr Hugh Owen	1937-02-22	2014-03-24	Caernarfon
	8	Fred Stansfield	Fred	pêl-droediwr Cymreig	pêl-droediwr rheolwr pêl-droed	gwrywaidd		1917-12-12	2014-03-30	Caerdydd
	9	Oliver Thomas	Oliver		milwr	gwrywaidd		1987-09-05	2014-04-26	Powys
	10	Euros Lewis		cricedwr Cymreig a chwaraeai i Glwb Criced Morgannwg	cricedwr	gwrywaidd		1942-01-31	2014-06-23	Llanelli
	11	Errie Ball			golffiwr	gwrywaidd		1910-11-14	2014-07-02	Bangor
	12	Harold Williams	Harold		pêl-droediwr rheolwr pêl-droed	gwrywaidd		1924-06-17	2014-09-12	Llansawel
	13	Derek Williams	Derek		cricedwr chwaraewr rygbi'r undeb	gwrywaidd	Coleg Merton, Rhydychen	1924-11-28	2014-09-19	Caerdydd
	14	Stuart Gallacher	Stuart Ian		chwaraewr rygbi'r gynghrair chwaraewr rygbi'r undeb	gwrywaidd		1946-05-22	2014-10-19	Llanelli
	15	Dai Thomas		chwaraewr pêl-droed	rheolwr pêl-droed pêl-droediwr	gwrywaidd		1926-08-01	2014-11-14	Cymru
	16	Ray Williams	Ray		chwaraewr rygbi'r undeb	gwrywaidd	Prifysgol Loughborough	1927-08-25	2014-12-03	Bangor
	17	Ken Lloyd Gruffydd	Ken	hanesydd lleol ac athro ysgol (1939-2015)	hanesydd lleol athro ysgol	gwrywaidd		1939	2015

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Y celfyddydau

Cerddoriaeth

• Karl Jenkins – The Healer - A Cantata for St Luke^[12]
• John Metcalf - Under Milk Wood: An Opera^[13]

Eisteddfod Genedlaethol (Sir Gâr)

• Cadair: Ceri Wyn Jones
• Coron: Guto Dafydd
• Medal Ryddiaeth: Lleucu Roberts, Saith Oes Efa
• Gwobr Goffa Daniel Owen: Lleucu Roberts, Rhwng Edafedd

Gwobrau Nobel

• Ffiseg: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano a Shuji Nakamura
• Cemeg: Eric Betzig, Stefan Hell a W. E. Moerner
• Meddygaeth: John O'Keefe, May-Britt Moser ac Edvard Moser
• Llenyddiaeth: Patrick Modiano
• Economeg: Jean Tirole
• Heddwch: Kailash Satyarthi a Malala Yousafzai