2019 - Wikiwand

2019 oedd y flwyddyn y cafodd yr achos dynol cyntaf o COVID-19 ei ddogfennu, cyn y pandemig, a ddatganwyd gan Sefydliad Iechyd y Byd y flwyddyn ganlynol.^[1] Hyd at y pwynt hwnnw, disgrifiwyd 2019 fel “y flwyddyn orau yn hanes dynoliaeth” gan rai papurau newydd a chyfryngau yn yr Unol Daleithiau, gan gynnwys The New York Times a WNYC.

20g - 21g - 22g
1960au 1970au 1980au 1990au 2000au - 2010au - 2020au 2030au 2040au 2050au 2060au
2014 2015 2016 2017 2018 - 2019 - 2020 2021 2022 2023 2024

Gwelwyd Senedd Cymru'n dod yn un o’r llywodraethau cyntaf yn y byd i ddatgan argyfwng cenedlaethol oherwydd newid hinsawdd, a hynny ar Galan Mai.^[2]

Remove ads

Digwyddiadau

Ionawr

1 Ionawr
- Rwmania yn derbyn arlywyddiaeth Cyngor yr Undeb Ewropeaidd.
- Y chwiledydd 'New Horizons' yn hedfan heibio 486958 Arrokoth (gwrthrych traws-Neifionaidd) yng Ngwregys Kuiper.
- Jair Bolsonaro yn dod yn Arlywydd Brasil.
3 Ionawr - Y chwiliedydd Tsieineaidd "Chang'e 4" yn glanio ar ochr bella'r Lleuad.^[3]
15 Ionawr
- Theresa May yn colli pleidlais ar Brexit yn Nhŷ'r Cyffredin: 432 o bleidleisiau i 202.
- Ymosodiad terfysgol ar westy yn Nairobi, Cenia, yn lladd o 21 bobl.
17 Ionawr - Bomio ceir yn Bogota, Colombia, yn lladd 21 o bobl.
25 Ionawr - Argae yn dymchwel yn Brumadinho, Minas Gerais, Brasil, gan ladd 358 o bobl.
27 Ionawr - Dau fom yn ffrwydro y Eglwys Gadeiriol Gatholig Jolo, yn Ne Philipinau, gan ladd 18 o bobl.

Chwefror

1 Chwefror - 16 Mawrth - Pencampwriaeth y Chwe Gwlad 2019.
5 Chwefror - Alan Turing yn cael ei enwi fel eicon mwyaf yr 20g yn Lloegr mewn cyfres deledu'r BBC.
12 Chwefror - Macedonia yn ail-enwi ei hun yn 'Gogledd Macedonia'.
23 Chwefror - Etholiad Nigeria.
27 Chwefror - Ail gyfarfod uwchgynhadledd rhwng Donald Trump a Kim Jong-un.

Mawrth

3 Mawrth - Etholiad Estonia.
10 Mawrth - Awyren Ethiopian Airlines yn cael damwain yn fuan wedi iddi adael Addis Ababa, gan ladd 147 o bobl.
12 Mawrth - Tŷ'r Cyffredin y DU yn gwrthod cytundeb Brexit Theresa May am yr eildro.
14 Mawrth - Seiclon Idai yn taro Mosambic, Malawi a Simbabwe.
15 Mawrth - Cyflafan Christchurch: 50 o bobl yn cael marw.
19 Mawrth - Nursultan Nazarbayev ym ymddiswyddo fel Arlywydd Casachstan.
24 Mawrth - Etholiad Gwlad Tai.

Ebrill

2 Ebrill - Abdelaziz Bouteflika ymddiswyddo fel Arlywydd Algeria, ar ôl wythnosau o brotestiadau.
9 Ebrill - Etholiad Israel.
10 Ebrill - Y ffotograff cyntaf erioed o dwll du yn cael ei gyhoeddi.
11 Ebrill - 23 Mai - Etholiad India.
11 Ebrill
- Sylfaenydd WikiLeaks, Julian Assange yn cael ei arestio yn Llysgenhadaeth Ecwador yn Llundain.
- Lluoedd arfog Swdan yn dymchwel grym yr Arlywydd Omar al-Bashir wedi wythnosau o brotestiadau.
14 Ebrill - Etholiad y Ffindir.
15 Ebrill - Tân yn Eglwys Gadeiriol Notre-Dame de Paris.
17 Ebrill - Etholiad Indonesia.
21 Ebrill
- Ymosodiadau bom yn Sri Lanca yn lladd dros 253 o bobl.
- Y comedïwr Volodymyr Zelensky yn cael ei eithol yn Arlywydd Wcráin.
28 Ebrill - Etholiad Sbaen.
30 Ebrill - Japan: yr ymerawdwr Akihito yn ildio'r orsedd.

Mai

1 Mai
- Senedd Cymru'n dod yn un o’r llywodraethau cyntaf yn y byd i ddatgan argyfwng cenedlaethol oherwydd newid hinsawdd, a hynny ar Galan Mai.^[4]
- Naruhito yn dod yn Ymerawdwr Japan

4 - 6 Mai - Coroni Vajiralongkorn, brenin Gwlad Tai.
5 Mai
- Mae Hedfan Aerflot 1492 yn chwalu fflamau ym Maes Awyr Sheremetyevo ym Moscfa, ac mae 41 o bobl yno.
- Mae ffrwydrad tancer ger Niamey, Niger yn lladd 58 o bobl.
8 Mai - Etholiad De Affrica.
14 - 18 Mai - Cystadleuaeth Cân Eurovision 2019: Tel Aviv, Israel. Mae Duncan Laurence o'r Iseldiroedd yn ennill gyda'r gân "Arcade".
18 Mai - Etholiad cyffredinol Awstralia.
20 Mai - Volodymyr Zelensky yn dod yn Arlywydd Wcráin.
23 - 26 Mai - Etholiad Senedd Ewrop.
23 Mai - Mae Narendra Modi yn ennill etholiad India.
24 Mai
- Mae priodas o'r un rhyw yn dod yn gyfreithiol yn Taiwan.
- Cyhoeddodd Theresa May ei bod yn ymddiswyddo fel Prif Weinidog y Deyrnas Unedig ac fel arweinydd Blaid Geidwadol.
25 Mai - Mae cwch yn suddo ar Lyn Mai-Ndombe yng Ngweriniaeth Ddemocrataidd y Congo gan ladd 45 o bobl o gadael dros 200 ar goll.
30 Mai - 14 Gorffennaf - Cwpan y Byd Criced yn Lloegr a Cymru.

Mehefin

1 Mehefin - Rownd derfynol i UEFA Champions League: Tottenham Hotspur F.C.-Liverpool F.C. (0-2).
3 Mehefin - Brigitte Bierlein yn dod yn Canghellor Awstria.
5 Mehefin - Etholiad Denmarc.
6 Mehefin - Antti Rinne yn dod yn Prif Weinidog Y Ffindir.
7 Mehefin - 7 Gorffennaf - Cwpan y Byd i Fenywod FIFA.
9 Mehefin - Protestiadau mawr yn dechrau yn Hong Cong.
12 Mehefin - Mae priodas o'r yn rhyw yn dod yn gyfreithiol yn Ecwador.
20 Mehefin - Boris Johnson a Jeremy Hunt yw'r ddau ymgeisydd olaf ar gyfer Prif Weinidog y Deyrnas Unedig.
27 Mehefin - Mette Frederiksen yn dod yn Prif Weinidog Denmarc.
30 Mehefin - Myrddin ap Dafydd yn dod yn Archdderwydd.^[5]

Gorffennaf

1 Gorffennaf - Y Ffindir yn derbyn arlywyddiaeth Cyngor yr Undeb Ewropeaidd.
6 - 28 Gorffennaf - Tour de France.
8 Gorffennaf
- Egils Levits yn dod yn Arlywydd Latfia.
- Kyriakos Mitsotakis yn dod yn Prif Weinidog y Gwlad Groeg.
12 Gorffennaf - Gitanas Nauseda yn dod yn Arlywydd Lithwania.
21 Gorffennaf - Etholiad Wcráin.
22 Gorffennaf - Jo Swinson yn dod yn Arweinydd y Democratiaid Rhyddfrdol.
23 Gorffennaf - Boris Johnson yn dod yn Arweinydd y Blaid Geidwadol.
24 Gorffennaf - Boris Johnson yn dod yn Prif Weinidog y Deyrnas Unedig.

Awst

1 Awst - Is-etholiad Brycheiniog a Sir Faesyfed: Enillodd Jane Dodds o'r Democratiaid Rhyddfrydol.
2 Awst - Eisteddfod Genedlaethol Cymru Sir Conwy 2019.
5 Awst - Mae India yn dileu statws arbennig Cashmir.
14 Awst - Mae Greta Thunberg yn hwylio o Plymouth i gynhadledd newid hinsawdd yn Ninas Efrog Newydd.
16 Awst – Ar ymweliad â Machynlleth, dywedodd arweinydd Plaid Lafur y DU, Jeremy Corbyn, ei fod wedi “trafod gyda Mark Drakeford faterion yn ymwneud â phwerau pellach yr hoffai Llywodraeth Cymru neu Senedd Cymru eu cael o dan Lywodraeth Lafur.”
17 Awst - Mae 63 bobl yn cael eu lladd mewn ymosodiad bom ar briodas yn Kabul, Affganistan.
20 Awst - Mae Giuseppe Conte yn cyhoeddi ei ymddiswyddiad fel Prif Weinidog yr Eidal.
28 Awst - Mae Boris Johnson yn cyhoeddi cynlluniau i gau Senedd y Deyrnas Unedig.

Medi

1 Medi - Corwynt Dorian yn taro'r Bahamas.
10 Medi - Mae senedd y Deyrnas Unedig yn cael ei hatal am bum wythnos.
14 Medi - Cyn chwaraewr rygbi'r undeb Cymreig Gareth Thomas yn cyhoeddi bod ganddo HIV.
17 Medi - Etholiad Israel.
20 Medi - Cynhelir protest fyd-eang ar newid yn yr hinsawdd.
20 Medi - 2 Tachwedd - Cwpan y Byd Rygbi'r undeb a Siapan.
24 Medi - Mae Rheolau Goruchaf Lys y Deyrnas Unedig yn golygu bod atal y Senedd gan Boris Johnson yn anghyfreithlon.
29 Medi - Etholiad Awstria.

Hydref

1 Hydref - Protestiadau mawr yn dechrau yn Irac.
6 Hydref - Etholiad ym Mhortiwgal.
9 Hydref – Aelodau'r Cynulliad yn cefnogi cynnig i ailenwi Cynulliad Cymru yn Senedd Cymru a Llywodraeth Cymru.^[6]
10 Hydref - Olga Tokarczuk (2018) a Peter Handke yn ennill Gwobr Lenyddol Nobel.
11 Hydref - Abiy Ahmed yn ennill Gwobr Heddwch Nobel.
13 Hydref - Etholiad Gwlad Pwyl.
14 Hydref
- Protestiadau mawr yn dechrau yn Tsile.
- Dedfrydau carchar am arwain gwleidyddion o blaid annibyniaeth yn arwain at brotestiadau mawr yng Nghatalwnia.
17 Hydref - Protestiadau mawr yn dechrau yn Libanus.
21 Hydref - Etholiad Canada.
23 Hydref - Mae cyrff 39 o bobl i'w cael mewn lori yn Essex.
25 Hydref - Mae'r Undeb Ewropeaidd yn cytuno i ymestyn y dyddiad cau ar gyfer Brexit tu hwnt i 31 Hydref.
26 Hydref - Mae dringo ar Uluru yn Awstralia wedi ei wahardd.
27 Hydref - Alberto Fernandez yn ennill etholiad arlywyddol yr Ariannin.

Tachwedd

1 Tachwedd - Christine Lagarde yn dod yn bennaeth Banc Canolog Ewrop.
6 Tachwedd - Alun Cairns yn ymddiswyddo fel Ysgrifennydd Gwladol Cymru.
10 Tachwedd
- Etholiad Sbaen
- Mae Evo Morales yn ymddiswyddo fel Arlywydd Bolifia yn ystod argyfwng gwleidyddol.
12 Tachwedd - Mae Syr Roderick Evans yn ymddiswyddo fel Comisiynydd Safonau yng Nghynulliad Cymru. Dywedodd Syr Roderick bod sgyrsiau am "faterion cyfrinachol a sensitif" wedi eu recordio'n ddirgel gan yr AS Neil McEvoy.^[7]
15 Tachwedd - Protestiadau mawr yn dechrau yn Iran.
18 Tachwedd - Gotabaya Rajapaksa yn dod yn Arlywydd Sri Lanca.
20 Tachwedd - Mae'r Tywysog Andrew, Dug Caerefrog yn camu i lawr o ddyletswyddau cyhoeddus oherwydd y dadlaw sy'n ymwneud a'i gyfeillgarwch a Jeffrey Epstein.
23 Tachwedd - 7 Rhagfyr - Refferendwm annibyniaeth Bougainville.
24 Tachwedd - Etholiadau lleol Hong Cong.
29 Tachwedd - Mae dau o bobl yn cael eu lladd mewn ymosodiad drywanu ar bont Llundain.

Rhagfyr

1 Rhagfyr
- Ursula von der Leyen yn dod yn Arlywydd Comisiwn Ewropeaidd.
- Charles Michel yn dod yn Arlywydd Cyngor Ewropeaidd.
2 - 13 Rhagfyr - Cynhadledd newid hinsawdd y Cenhedloedd Unedig yn Madrid.
3 Rhagfyr - Kizzy Crawford yn feirniadol o ffurflen Cyfrifiad 2021 (y DU), sy'n cynnwys categorïau ar gyfer "Du Prydeinig" a "Gwyn Cymreig" ond nid ar gyfer "Cymreig Du".^[8]
9 Rhagfyr - Ffrwydrad folcanig ar Ynys Wen, Seland Newydd.
10 Rhagfyr - Sanna Marin yn dod yn Prif Weinidog y Ffindir
12 Rhagfyr - Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig
16 Rhagfyr - Daeth Simon Hart, MP, yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru.^[9]
31 Rhagfyr - Pandemig COVID-19: Mae Gweriniaeth Pobl Tsieina yn sôn wrth Gyfundrefn Iechyd y Byd am achos o COVID-19 yn Wuhan.

Remove ads

Genedigaethau

6 Mai - Archie Mountbatten-Windsor, mab Y Tywysog Harri a'i wraig Meghan

Marwolaethau

Ionawr

1 Ionawr - Elizabeth Edgar, 89, botanegydd
2 Ionawr - Bob Einstein, 76, actor a digrifwr
11 Ionawr - Steffan Lewis, 34, gwleidydd
15 Ionawr - Carol Channing, 97, actores a chantores
16 Ionawr - Mirjam Pressler, 78, nofelydd
17 Ionawr
- Windsor Davies, 88, actor
- Mary Oliver, 83, bardd
18 Ionawr - Brian Stowell, 82, cyflwynydd radio, ieithydd, ffisegydd ac awdur Manawiaid
21 Ionawr - Emiliano Sala, 28, pêl-droediwr
26 Ionawr - Michel Legrand, 86, cyfansoddwr
27 Ionawr - Eve Oja, 70, mathemategydd

Chwefror

1 Chwefror
- Jeremy Hardy, 57, comedïwr
- Clive Swift, 82, actor
4 Chwefror
- Matt Brazier, 42, pêl-droediwr
- Leonie Ossowski, 93, awdures
6 Chwefror - Rosamunde Pilcher, 94, nofelydd
7 Chwefror - Albert Finney, 82, actor
12 Chwefror - Gordon Banks, 81, pêl-droediwr
17 Chwefror - Paul Flynn, 84, gwleidydd
19 Chwefror - Karl Lagerfeld, 85, dylunydd ffasiwn
21 Chwefror
- Peter Tork, 77, cerddor ac actor
- Hilde Zadek, 101, soprano operatig
23 Chwefror - Ruth Price, 95, cynhyrchydd teledu

Mawrth

4 Mawrth
- Garfield Davies, Barwn Davies o Goety, 83, arweinydd undeb llafur
- Keith Flint, 49, canwr
- Luke Perry, 52, actor
5 Mawrth - Jacques Loussier, 84, pianydd a chyfansoddwr
6 Mawrth
- Magenta De Vine, 61, cyflwynydd teledu
- Guillaume Faye, 69, damcaniaethwr gwleidyddol
- Carolee Schneemann, 79, arlunydd
16 Mawrth - Dick Dale, 81, gitarydd roc
19 Mawrth - Rose Hilton, 87, arlunydd
20 Mawrth - Mary Warnock, 94, athronydd
22 Mawrth - Scott Walker, 76, cerddor

Ebrill

3 Ebrill - Billy Mainwaring, 78, chwaraewr rygbi
12 Ebrill - Georgia Engel, 70, actores
13 Ebrill - Edith Faucon, 99, arlunydd
20 Ebrill - Monir Shahroudy Farmanfarmaian, 96, arlunydd
22 Ebrill - Heather Harper, 88, soprano
23 Ebrill - Jean, Uwch Ddug Lwcsembwrg, 98
24 Ebrill - Dick Rivers, 74, canwr
30 Ebrill
- Antony Carr, 81, hanesydd
- Peter Mayhew, 74, actor

Mai

4 Mai - Rachel Held Evans, 37, nofelydd Gristnogol
5 Mai - Barbara Perry, 97, actores
13 Mai
- Doris Day, 97, actores a chantores
- Mari Griffith, 79, darlledwraig, cantores a nofelydd
14 Mai
- Grumpy Cat, 7
- Tim Conway, 85, actor
- Alice Rivlin, 88, gwyddonydd
16 Mai
- Bob Hawke, 89, Prif Weinidog Awstralia
- I. M. Pei, 102, pensaer
17 Mai - Herman Wouk, 103, awdur
20 Mai - Niki Lauda, 70, gyrrwr Fformiwla Un
22 Mai - Judith Kerr, 95, awdures
25 Mai - Jean Burns, 99, peilot
28 Mai - Edward Seaga, 89, Prif Weinidog Jamaica

Mehefin

2 Mehefin - Barry Hughes, 81, rheolwr pêl-droed Cymraeg
3 Mehefin - Paul Darrow, 78, actor
6 Mehefin - Dr. John, 77, canwr
7 Mehefin - Noel Lloyd, 72, academydd
15 Mehefin - Franco Zeffirelli, 96, cyfarwyddwr ffilm
16 Mehefin - Suzan Pitt, 76, arlunydd
17 Mehefin
- Mohamed Morsi, 67, Arlywydd yr Aifft
- Gloria Vanderbilt, 95, arlunydd
21 Mehefin - William Simons, 78, actor
22 Mehefin - Judith Krantz, 91, nofelydd
25 Mehefin - Eurig Wyn, 74, gohebydd newyddion a gwleidydd
30 Mehefin - Glyn Houston, 93, actor

Gorffennaf

6 Gorffennaf - Cameron Boyce, 20, actor
9 Gorffennaf
- Ross Perot, 89, dyn busnes a gwleidydd
- Rip Torn, 88, actor a digrifwr
10 Gorffennaf - Valentina Cortese, 96, actores
12 Gorffennaf - Gwilym Owen, 87, newyddiadurwr
13 Gorffennaf - Rod Richards, 72, gwleidydd
17 Gorffennaf - Andrea Camilleri, 93, awdur
19 Gorffennaf
- Rutger Hauer, 75, actor
- Marisa Merz, 93, arlunydd
22 Gorffennaf - Brigitte Kronauer, 78, awdures
30 Gorffennaf
- Ron Hughes, 89, pêl-droediwr
- Malcolm Nash, 74, cricedwr

Awst

5 Awst - Toni Morrison, 88, nofelydd
10 Awst - Jeffrey Epstein, 66, ariannwr
15 Awst - V. B. Chandrasekhar, 57, cricedwr
16 Awst - Peter Fonda, 79, actor
20 Awst - Richard Booth, 80, llyfrwerthwr
23 Awst - Mary Abbott, 98, arlunydd
27 Awst - Dawda Jawara, 95, Arlywydd Gambia
29 Awst - Nita Engle, 93, arlunydd
30 Awst - Valerie Harper, 80, actores
31 Awst - Immanuel Wallerstein, 88, cymdeithasegydd

Medi

2 Medi - Gyoji Matsumoto, 85, pêl-droediwr
6 Medi - Robert Mugabe, 95, Arlywydd Simbabwe
11 Medi - Bacharuddin Jusuf Habibie, 83, Arlywydd Indonesia
12 Medi - Ida Laila, 75, cantores
15 Medi - Eifion Roberts, 91, barnwr a gwleidydd
16 Medi - Leah Bracknell, 55, actores
19 Medi - Zine el-Abidine Ben Ali, 83, Arlywydd Tiwnisia
23 Medi
- Al Alvarez, 90, bardd a nofelydd
- Huguette Caland, 88, arlunydd
26 Medi
- Jacques Chirac, 86, Arlywydd Ffrainc
- Elena Kostenko, 93, arlunydd
- Ken Jones, 87, newyddiadurwr
30 Medi - Jessye Norman, 74, cantores opera

Hydref

2 Hydref - Giya Kancheli, 84, cyfansoddwr
4 Hydref - Diahann Carroll, 84, actores a chantores
5 Hydref
- Tony Hoar, 87, seiclwr
- Sally Soames, 82, ffotograffydd
6 Hydref - Ginger Baker, 80, cerddor
11 Hydref - Alexei Leonov, 85, gofodwr
14 Hydref - Harold Bloom, 89, beirniad llenyddol
17 Hydref - Alicia Alonso, 98, dawnswraig
22 Hydref
- Victoria Ann Funk, 71, botanegydd
- Rolando Panerai, 95, canwr opera
26 Hydref - Abu Bakr al-Baghdadi, 48, llywodraethwr
30 Hydref - Bethan Phillips, 84, awdures

Tachwedd

1 Tachwedd
- Rina Lazo, 96, arlunydd
- Daniel Mullins, 90, Esgob Menevia
- Paul Turner, 73, cyfarwyddwr ffilmiau
4 Tachwedd - Gay Byrne, 85, cyflwynydd teledu a radio
7 Tachwedd - Regine Grube-Heinecke, 83, arlunydd
12 Tachwedd - Mitsuhisa Taguchi, 64, pêl-droediwr
14 Tachwedd - Zwelonke Sigcawu, 51, brenin y bobl Xhosa
17 Tachwedd
- J. Towyn Jones, 76, gweinidog, hanesydd ac awdur
- Regina Tyshkevich, 90, mathemategydd
19 Tachwedd - Purita Campos, 82, arlunydd
21 Tachwedd - Donald Gordon, 89, dyn busnes
22 Tachwedd - Cecilia Seghizzi, 111, cyfansoddwraig ac arlunydd
24 Tachwedd - Clive James, 80, awdur, beirniad, cyfieithydd a chofiannydd
27 Tachwedd - Jonathan Miller, 85, cyfarwyddwr a cynhyrchydd
30 Tachwedd - Mariss Jansons, 76, arweinydd cerddorfa

Rhagfyr

1 Rhagfyr - Shelley Morrison, 83, actores
4 Rhagfyr - Bob Willis, 70, cricedwr
8 Rhagfyr
- Caroll Spinney, 85, actor a pypedwr
- Paul Volcker, 92, bancwr
- Juice WRLD, 21, rapiwr
9 Rhagfyr - May Stevens, 95, arlunydd
10 Rhagfyr - Emily Mason, 87, arlunydd
11 Rhagfyr - David Bellamy, 86, botanegydd
12 Rhagfyr - Peter Snell, 80, athletwr
14 Rhagfyr - Anna Karina, 79, actores
18 Rhagfyr - Kenny Lynch, 81, actor a canwr
22 Rhagfyr - Tony Britton, 95, actor
23 Rhagfyr - Billy Slade, 78, cricedwr
27 Rhagfyr - Don Imus, 79, cyflwynwr radio
29 Rhagfyr - Ioan Roberts, 78, awdur a newyddiadurwr
30 Rhagfyr
- Marion Chesney, 83, awdures
- Syd Mead, 86, cynllunydd a cyfarwyddwr ffilm

Remove ads

Eisteddfod Genedlaethol (Llanrwst)

Gwobrau Nobel

Ffiseg: James Peebles, Michel Mayor a Didier Queloz
Cemeg: John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham ac Akira Yoshino
Meddygaeth: William Kaelin Jr., Peter J. Ratcliffe a Gregg L. Semenza
Llenyddiaeth: Peter Handke
Economeg: Abhijit Banerjee, Esther Duflo, a Michael Kremer^[14]
Heddwch: Abiy Ahmed

Cyfeiriadau

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads