Crypto-cyfred
cyfrwng cyfnewid digidol gan ddefnyddio cryptograffeg ar gyfriflyfr i sicrhau trafodion ac i wirio trosglwyddiad perchnogaeth From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Mae crypto-cyfred, cryptoarian, arian cyfred crypto neu crypto yn ased digidol sydd wedi'i gynllunio i weithio fel cyfrwng cyfnewid lle mae cofnodion perchnogaeth darnau arian unigol yn cael eu storio mewn cyfriflyfr sy'n bodoli ar ffurf cronfa ddata gyfrifiadurol gan ddefnyddio cryptograffeg gref i sicrhau y storio o gofnodion trafodion, i reoli y creu o ddarnau arian ychwanegol, ac i wirio trosglwyddiad perchnogaeth darnau arian.[1][2] Nad yw'n bodoli ar ffurf gorfforol (fel arian papur) rhan fwyaf o'r amser ac hefyd yn gyffredinol nid yw'n cael ei gyhoeddi gan awdurdod canolog. Mae crypto-cyfredion fel arfer yn defnyddio rheolaeth ddatganoledig yn hytrach nag arian cyfred digidol canolog a systemau bancio canolog.[3] Pan fydd crypto-cyfred yn cael ei gloddio neu ei greu cyn ei gyhoeddi neu ei gyhoeddi gan un cyhoeddwr, ystyrir yn gyffredinol ei fod wedi'i ganoli. Pan gaiff ei weithredu gyda rheolaeth ddatganoledig, mae pob crypto-cyfred yn gweithio trwy dechnoleg cyfriflyfr dosbarthedig, fel arfer cadwyn bloc, sy'n gwasanaethu fel cronfa ddata trafodion ariannol cyhoeddus.[4]
Bitcoin, a ryddhawyd gyntaf fel meddalwedd ffynhonnell agored yn 2009, yw'r crypto-cyfred ddatganoledig cyntaf.[5] Ers creu bitcoin, mae nifer o crypto-cryfredion eraill wedi'u creu.
Remove ads
Hanes
Yn 1983, fe wnaeth y cryptograffydd Americanaidd David Chaum feichiogi arian electronig cryptograffig dienw o'r enw ecash.[6][7] Yn ddiweddarach, ym 1995, fe’i gweithredodd trwy Digicash,[8] ffurf gynnar o daliadau electronig cryptograffig a oedd yn gofyn am feddalwedd defnyddiwr er mwyn tynnu nodiadau o fanc a dynodi allweddi amgryptiedig penodol cyn y gellir eu hanfon at dderbynnydd. Roedd hyn yn caniatáu i'r arian cyfred digidol beidio cael ei olrhain gan y banc dyroddi, y llywodraeth, neu unrhyw drydydd parti.
Ym 1998, cyhoeddodd Wei Dai ddisgrifiad o "b-money", a nodweddir fel system arian electronig ddienw, ddosbarthedig.[9] Yn fuan wedi hynny, disgrifiodd Nick Szabo "bit gold". Fel bitcoin a crypto-cyfredion eraill a fyddai’n ei ddilyn, disgrifiwyd bit gold (na ddylid ei gymysgu â’r gyfnewidfa ddiweddarach yn seiliedig ar aur, BitGold) fel system arian electronig a oedd yn ei gwneud yn ofynnol i ddefnyddwyr gwblhau swyddogaeth prawf o waith gydag atebion yn cael eu rhoi at ei gilydd yn gryptograffig a'i gyhoeddi.
Crëwyd y crypto-cyfred ddatganoledig gyntaf, bitcoin, yn 2009 gan y datblygwr ffug-enw Satoshi Nakamoto yn ôl pob tebyg . Defnyddiodd SHA-256, swyddogaeth hash cryptograffig, yn ei gynllun prawf-gwaith.[10] Ym mis Ebrill 2011, crëwyd Namecoin fel ymgais i ffurfio DNS datganoledig, a fyddai’n gwneud sensoriaeth rhyngrwyd yn anodd iawn. Yn fuan wedi hynny, ym mis Hydref 2011, rhyddhawyd Litecoin. Defnyddiodd scrypt fel ei swyddogaeth hash yn lle SHA-256. Crypto-cyfred nodedig arall, defnyddiodd Peercoin hybrid prawf-o-waith / prawf-o-gyfran.
Ar 6 Awst 2014, cyhoeddodd y DU fod eu Trysorlys wedi dechrau astudio crypto-cyfredion, a pha rôl, os o gwbl, y gallant ei chwarae yn economi’r DU. Roedd yr astudiaeth hefyd i adrodd a ddylid ystyried rheoleiddio crypto.[11]
Remove ads
Diffiniad ffurfiol
Yn ôl Jan Lansky, mae crypto-cyfred yn system sy'n cwrdd â chwe amod:[12]
- Nid oes angen awdurdod canolog ar y system; mae ei gyflwr yn cael ei gynnal trwy gonsensws dosranedig.
- Mae'r system yn cadw trosolwg o unedau crypto-cyfred a'u perchnogaeth.
- Mae'r system yn diffinio a ellir creu unedau crypto-cyfred newydd. Os gellir creu unedau crypto-cyfred newydd, mae'r system yn diffinio amgylchiadau eu tarddiad a sut i bennu perchnogaeth yr unedau newydd hyn.
- Gellir profi perchnogaeth unedau crypto-cyfred yn gryptograffig yn unig.
- Mae'r system yn caniatáu i drafodion gael eu cyflawni lle mae perchnogaeth yr unedau cryptograffig yn cael ei newid. Mae datganiad trafodiad dim ond yn gallu cael ei gyhoeddi can endid sy'n profi perchnogaeth yr unedau.
- Os cofnodir dau gyfarwyddyd gwahanol ar gyfer newid perchnogaeth yr un unedau cryptograffig ar yr un pryd, mae'r system yn perfformio ar y mwyaf un ohonynt.
Ym mis Mawrth 2018, ychwanegwyd y gair crypto-cyfred at Eiriadur Merriam-Webster.[13]
Altcoins
Gyda'i gilydd, gelwir tocynnau, crypto-cyfredion, a mathau eraill o asedau digidol nad ydynt yn bitcoin yn crypto-cyfredion amgen,[14][15][16] fel arfer yn cael eu byrhau i "altcoins" neu "alt coins".[17][18] Defnyddir y term yn gyffredin i ddisgrifio darnau arian a thocynnau a grëwyd ar ôl bitcoin.
Yn aml mae gan Altcoins wahaniaethau sylfaenol â bitcoin. Er enghraifft, nod Litecoin yw prosesu bloc bob 2.5 munud, yn hytrach na 10 munud bitcoin, sy'n caniatáu i Litecoin gadarnhau trafodion yn gyflymach na bitcoin.[19] Enghraifft arall yw Ethereum, sydd ag ymarferoldeb contract craff sy'n caniatáu i gymwysiadau datganoledig gael eu rhedeg ar ei cadwyn bloc.[20] Ethereum yw'r cadwyn bloc a ddefnyddir fwyaf gweithredol yn y byd yn ôl Bloomberg News. [21]
Cadwyn bloc
Mae dilysrwydd darnau arian pob crypto-cyfred yn cael ei ddarparu gan cadwyn bloc. Mae cadwyn bloc yn rhestr o gofnodion sy'n tyfu'n barhaus, o'r enw blociau, sy'n cael eu cysylltu a'u sicrhau gan ddefnyddio cryptograffeg.[22][23] Mae pob bloc fel arfer yn cynnwys pwyntydd hash fel dolen i floc blaenorol, stamp amser a data trafodion.[24] Trwy ddyluniad, mae blociau cadwyn yn gwrthsefyll yn gynhenid i addasu'r data. Mae'n "gyfriflyfr agored, dosbarthedig sy'n gallu cofnodi trafodion rhwng dau barti yn effeithlon ac mewn ffordd ddilys a pharhaol".[25] I'w ddefnyddio fel cyfriflyfr dosranedig, rheolir cadwyn bloc fel rheol gan rwydwaith cymar-i-gymar gan lynu ar y cyd â phrotocol ar gyfer dilysu blociau newydd. Ar ôl eu cofnodi, ni ellir newid y data mewn unrhyw floc penodol yn ôl-weithredol heb newid yr holl flociau dilynol, sy'n gofyn am gydgynllwynio mwyafrif y rhwydwaith.
Waledi
Mae waled crypto-cyfred yn storio'r "allweddi" neu'r "cyfeiriadau" cyhoeddus a phreifat y gellir eu defnyddio i dderbyn neu wario'r crypto-cyfred. Gyda'r allwedd breifat, mae'n bosibl ysgrifennu yn y cyfriflyfr cyhoeddus, gan wario'r crypto-cyfred cysylltiedig i bob pwrpas. Gyda'r allwedd gyhoeddus, mae'n bosibl i eraill anfon arian cyfred i'r waled.
Anhysbysrwydd
Mae Bitcoin yn ffugenw yn hytrach nag yn ddienw yn yr ystyr nad yw'r crypto-cyfred mewn waled wedi'i glymu â phobl, ond yn hytrach ag un neu fwy o allweddi penodol (neu "gyfeiriadau").[26] Felly, nid oes modd adnabod perchnogion bitcoin, ond mae'r holl drafodion ar gael i'r cyhoedd yn y cadwyn bloc. Dal, yn aml mae'n ofynnol yn ôl y gyfraith i gyfnewydion crypto-cyfred gasglu gwybodaeth bersonol eu defnyddwyr.
Cyfnewidiadau
Mae cyfnewidfeydd crypto-cyfred yn caniatáu i gwsmeriaid fasnachu cryptocurrencies ar gyfer asedau eraill trwy fasnachu rhwng gwahanol arian digidol.
ATMau
Lansiodd Jordan Kelley, sylfaenydd Robocoin, y peiriant ATM bitcoin cyntaf yn yr Unol Daleithiau ar 20 Chwefror 2014. Mae'r ciosg sydd wedi'i osod yn Austin, Texas, yn debyg i beiriannau ATM banc ond mae ganddo sganwyr i brofi hunaniaeth unigolion trwy sganio trwyddedau gyrru neu basbortau.
Remove ads
Cyfreithlondeb
Mae statws cyfreithiol cryptocurrencies yn amrywio'n sylweddol o wlad i wlad ac mae'n dal i fod heb ei ddiffinio neu'n newid mewn llawer ohonynt. Er bod rhai gwledydd wedi caniatáu eu defnyddio a'u masnachu yn benodol,[27] eraill wedi ei wahardd neu ei gyfyngu. Yn ôl Llyfrgell y Gyngres, mae "gwaharddiad llwyr" ar fasnachu neu ddefnyddio cryptocurrencies yn berthnasol mewn wyth gwlad: Algeria, Bolifia, yr Aifft, Irac, Moroco, Nepal, Pacistan, a'r Emiraethau Arabaidd Unedig. Mae "gwaharddiad ymhlyg" yn berthnasol mewn 15 gwlad arall, sy'n cynnwys Bahrain, Bangladesh, Catar, Colombia, Coweit, y Weriniaeth Ddominicaidd, Indonesia, Iran, Lesotho, Lithwania, Macau, Oman, Sawdi Arabia, Tsieina a Taiwan.[28] Yn yr Unol Daleithiau a Chanada, mae rheoleiddwyr gwarantau gwladol a thaleithiol, a gydlynir trwy Gymdeithas Gweinyddwyr Gwarantau Gogledd America, yn ymchwilio i "sgamiau bitcoin" ac ICOau mewn 40 awdurdodaeth.[29]
Mae amryw o asiantaethau'r llywodraeth, adrannau a llysoedd wedi dosbarthu bitcoin yn wahanol. Gwaharddodd Banc Canolog Tsieina'r trin o fitcoin mewn sefydliadau ariannol yn Tsieina yn gynnar yn 2014.
Yn Rwsia, er y bod crypto-cyfredion yn gyfreithiol, mae'n anghyfreithlon prynu nwyddau gydag unrhyw arian cyfred heblaw rwbl Rwsia. Mae'n debyg bod rheoliadau a gwaharddiadau sy'n berthnasol i bitcoin yn ymestyn i systemau crypto-cyfred tebyg.[30]
Gwaharddiadau hysbysebu
Gwaharddwyd hysbysebion crypto-cyfred dros dro ar Facebook,[31] Google, Twitter,[32] Bing,[33] Snapchat, LinkedIn a MailChimp .[34] Mae llwyfannau rhyngrwyd Tsieineaidd Baidu, Tencent, a Weibo hefyd wedi gwahardd hysbysebion bitcoin. Mae Line, gwefan Siapaneadd a Yandex, gwefan Rwsieg wedi cyhoeddi gwaharddiadau tebyg.[35]
Cyfeiriadau
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads