Abella
insecto himenóptero emparentado coas avespas e as formigas From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
As abellas son insectos himenópteros da familia dos ápidos, voadores, eusociais, emparentados coas avespas e as formigas. As abellas xogan un papel importante no proceso de polinización, e son produtoras do mel e cera. As abellas son unha liñaxe monofilética dentro da superfamilia Apoidea, e actualmente están clasificadas baixo o nome taxonómico Anthophila (un clado). Existen preto de 20.000 especies coñecidas clasificadas en diferentes familias,[1] aínda que moitas especies están aínda sen describir e o seu número é probablemente maior. Poden ser atopadas en tódolos continentes, agás na Antártica, é dicir en calquera hábitat do planeta que teña plantas con flor que poidan ser polinizadas por insectos.
As abellas están adaptadas para alimentárense do néctar e do pole, o primeiro como principal fonte de enerxía e o segundo para obter proteínas e outros nutrientes. O pole tamén é usado como comida para as larvas.
Teñen unha longa probóscide (unha sorte de "lingua") que lles permite obter o néctar das flores. Tamén teñen antenas compostas de 13 segmentos nos machos e 12 nas femias, así como dous pares de ás, sendo o par posterior o máis pequeno dos dous. Nunhas poucas especies, un dos sexos ou castes ten as ás relativamente máis curtas que lle fan que voar sexa dificultoso ou imposible, pero todas as especies as teñen.
A especie coñecida máis pequena é a Trigona minima, unha abella sen aguillón cuxas obreiras miden 2.1 mm de longo. A meirande é a Megachile pluto, cuxas femias poden acadar unha lonxitude de 39 mm. Os membros da familia Halictidae son as abellas máis comúns do Hemisferio norte, aínda que son pequenas e moitas veces son confundidas con avésporas ou moscas.
A especie máis coñecida é abella do mel, que como suxire o seu nome, produce mel, ó igual que outros tipos de abellas. A xestión humana desta especie é coñecida como apicultura.
Remove ads
Descrición
_lapping_mouthparts,_showing_labium_and_maxillae..jpg)
As abellas distínguense das avespas apoideas polas setas ou pelos que cobren o seu corpo que, no caso das abellas, son plumosas e ramificadas. As femias da maioría das abellas teñen órganos para transportar o pole, chamados escopas ou corbículas, xeralmente nas patas posteriores ou na rexión ventral do abdome. Tamén hai diferenzas na distribución das veas das ás posteriores. Nas femias, a sétima lámina abdominal dorsal está subdivida en dúas.[2]
No que se refire ó comportamento, a característica dominante é que coleccionan pole e néctar para alimentar ás súas larvas e teñen adaptacións anatómicas e fisiolóxicas para realizar esta función. Algunhas avespas, como as Masarinae, as Brachygastra e as avespas Polybia tamén realizan algunhas destas actividades. Tamén hai especies de abellas que alimentan ás súas crías con prea.[2]
A abella Megachile pluto é a especie de maior tamaño. As femias alcanzan 39 mm.[3] A especie de menor tamaño debe ser unha abella sen aguillón da tribo Meliponini cuxas obreiras son de 2 mm de lonxitude.[4]
Unha abella ten un par de ollos compostos, que ocupan gran parte da cabeza. Entre eles hai tres ocelos ou ollos simples, cuxa función é determinar a intensidade da luz. As antenas teñen xeralmente trece segmentos no macho e soamente doce na femia. Forman un cóbado, ou sexa que son xeniculadas. Levan un gran número de órganos dos sentidos: quimiorreceptores, órganos do olfacto e o gusto. Tamén poden percibir os movementos do aire, o cal lles permite escoitar algúns sons de baixa frecuencia. As pezas bucais son chuchadoras-mastigadoras. A longa lingua ou probosce (composta de varias partes) permítelles libar o néctar e as mandíbulas serven para triturar.[5]
O tórax ten tres segmentos, cada un cun par de patas. Ademais o segundo e terceiro segmento teñen un par de ás cada un. As patas dianteiras das Apinae teñen peites para limpar as antenas. As patas posteriores das femias de moitas especies levan cepillos ou canastras para transportar o pole. As ás móvense en forma sincronizada durante o voo. As ás anteriores e as posteriores conéctanse por medio dunha serie de pequenos ganchos no bordo posterior da á anterior e sucos na á posterior.
Do mesmo xeito que noutros himenópteros apócritos o abdome está moi modificado; o primeiro segmento está fusionado co segmento final do tórax e chámase propodeo. Nas femias os últimos segmentos están modificados nun aguillón. Na abella doméstica o abdome ten sete segmentos.[5]
Anatomía da abella
Remove ads
Bioloxía
Ciclo vital
O ciclo vital das abellas, xa sexa das especies solitarias ou sociais consiste de varias etapas, comezando polo ovo. A larva carece de patas e pasa por varias mudas. Cando chega ó tamaño final convértese en pupa. Durante este período ten lugar a metamorfose. O adulto alado emerxe da pupa. A maioría das abellas solitarias e semisociais de climas tépedos pasan o inverno no estadio adulto ou o de pupa e emerxen na primavera, cando numerosas plantas están a florecer. Xeralmente, os machos emerxen primeiro e proceden a buscar femias con quen aparearse. No caso das do xénero Bombus e algunhas outras especies só as femias apareadas pasan o inverno. Os machos da xeración anterior todos morren á chegada do inverno.
O sexo das abellas é determinado polo sistema de haplodiploidía en que os ovos fertilizados son femias e os non fertilizados son machos. Despois do apareamento a femia almacena o esperma e pode controlar que ovos son fecundados e cales non. As abellas tropicais poden ter varias xeracións ó ano e non pasar por diapausa, como o fan a maioría das especies de abellas doutros climas.[6][7][8][9]
O ovo é xeralmente oblongo, lixeiramente curvado e cun extremo máis afiado que o outro. No caso de abellas solitarias cada ovo é depositado nunha cela que foi aprovisionada cunha mestura de pole e néctar. Nas abellas sociais hai alimentación progresiva, é dicir que a larva segue recibindo alimento durante o seu desenvolvemento. O niño pode ser un buraco no chan ou en madeira nas abellas solitarias ou ter unha estrutura complexa con panais como os dos abellóns, abellas sen aguillón e abellas domésticas.[10]
As larvas xeralmente teñen a aparencia de espirais esbrancuxadas lixeiramente ovais, con quince segmentos e con espiráculos para a respiración en cada segmento. Carecen de patas pero poden moverse dentro da cela facendo uso de tubérculos nos seus costados. Teñen pequenos cornos na cabeza que representan as futuras antenas,[11] mandíbulas para mastigar a comida e un apéndice a cada lado da boca terminado nun pelo groso. Detrás da boca hai unha glándula que secreta un líquido viscoso que se solidifica en forma de seda, a cal lles serve para construír un casullo. A pupa é visible a través do casullo semitransparente. Nalgunhas especies o adulto emerxe poucos días despois, completando a metamorfose. Nese punto abre a cutícula que o cobre e o adulto alado emerxe deixando atrás a exuvia.[10] Noutras especies o adulto acabado de nacer emerxe a primavera seguinte despois de hibernar sen completar a metamorfose (exemplo, Megachilidae).
Navegación, comunicación, e procura de comida
O etólogo Karl von Frisch estudou a navegación da abella doméstica. Demostrou que as abellas comunícanse por medio da danza da abella, en que unha obreira indica a localización dunha fonte de alimentos. Demostrou que as abellas poden orientarse en tres formas diferentes: por medio do sol, pola polarización dos raios de luz e polo campo magnético da terra. Demostrou que prefiren a información fornecida polo sol. Recorren ós outros mecanismos cando o ceo está nubrado.[12][13] A danza adquire dúas formas: unha circular, se a fonte de alimentación se atopa a menos de cincuenta metros, e outra en forma de oito, que indica a dirección se o alimento está máis lonxe.[14]
Remove ads
Socialidade
Haplodipoidía e a determinación do sexo
- Véxase tamén: Haplodiploidía.
As abellas, do mesmo xeito que outros himenópteros teñen un sistema de determinación do sexo, chamado haplodipoidía, en que os machos son haploides e as femias diploides.[15] Esta situación fai que as femias fillas dunha mesma nai compartan unha maior proporción de xenes que noutras situacións. Isto predispón á socialidade en que os membros dun mesmo niño benefícianse xeneticamente da axuda mutua máis que se compartisen unha proporción menor de xenes.[16]
Nas especies haplodiploides, as femias desenvólvense de ovos fertilizados ou diploides e os machos de ovos haploides (cunha soa copia de cada xene). As fillas comparten o 100% dos xenes do pai e 50% da nai. Así é que as irmás comparten o 75% dos seus xenes. É esta relación xenética máis próxima que noutros casos que predispón á eusocialidade.[17] As obreiras non se reproducen pero pasan os seus xenes á seguinte xeración cando axudan a criar ás súas irmás. A eusocialidade xurdiu independentemente polo menos nove veces en Hymenoptera.[18][19]
Hai excepcións, as térmites son eusociais pero non haplodiploides e moitas especies de abellas carecen de socialidade aínda que teñan o sistema haplodiploide. Ademais no caso en que unha raíña se aparea con varios machos, as fillas de diferentes pais comparten soamente o 25% dos seus xenes.[20] En conclusión a haplodiploidía non é nin necesaria nin suficiente para conducir á eusocialidade.[18]
Eusocialidade
- Artigo principal: Eusocialidade.
As abellas poden ser solitarias ou vivir en varios tipos de comunidades. Diversos tipos e graos de socialidade parecen evolucionar repetida e independentemente en distintos grupos de abellas.[21] O tipo máis avanzado de colonias é o caso de eusocialidade que se caracteriza por ter coidado cooperativo da cría e división do traballo entre individuos reprodutores e non reprodutores, máis superposición de xeracións.[22]
Aproximadamente: 75% das especies son solitarias, 15% parasíticas (incluíndo cleptoparasitas, ladroas e parasitas sociais) e 10% son sociais (incluíndo eusociais).[23]
A división do traballo crea grupos especializados dentro da sociedade eusocial chamados castes. Nalgunhas especies, os grupos de femias que cohabitan son irmás e se hai división do traballo dentro do grupo, son consideradas semisociais. O grupo é chamado eusocial, se ademais disto, consiste dunha nai e as súas fillas, as obreiras. Cando a única diferenza entre as castes é de comportamento como nalgunhas avespas polistinas, a sociedade é considerada eusocial primitiva. Se ademais hai diferenzas morfolóxicas entre as castes, o sistema é considerado altamente eusocial.[24]
As verdadeiras abellas melíferas, xénero Apis, con sete especies recoñecidas actualmente, son de alta eusocialidade. Son algúns dos insectos máis coñecidos. As súas colonias establécense por medio de enxames que consisten dunha raíña e centenares de obreiras. Hai 29 subespecies de Apis mellifera nativas de Europa, Oriente Medio e África.[25]
Os meliponinos ou abellas sen aguillón son eusociais. Almacenan alimentos, constrúen niños complexos e teñen colonias permanentes establecidas por medio de enxames.[26]
Os abellóns son eusociais, en forma semellante ás avespas Vespidae (Vespa). Non forman enxames senón que a raíña fertilizada inicia unha colonia na primavera. Os niños poden chegar a ter entre 50 e 200 (ou máis) abellas ó final do verán. A estrutura dos niños é relativamente simple. Adoitan usar unha cavidade preexistente e xeralmente as colonias non duran máis dun ano.[27] En 2011, A Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN ou IUCN en inglés) creou un grupo especialista do abellón usando o criterio da Lista Vermella da UICN.[28]
As especies primitivamente eusociais son máis comúns que as eusociais pero son menos estudadas. A maioría pertencen á familia Halictidae. As colonias son pequenas, como máximo cunha ducia de traballadoras. A raíña e as obreiras poden ou non diferir en tamano. A maioría teñen unha soa colonia por ano, aínda nos trópicos. Soamente as femias apareadas pasan o inverno. Unhas poucas especies chegan a ter colonias de varios centenares, como Halictus hesperus.[29] Algunhas especies son eusociais en parte da súa área de distribución pero non noutras,[30] ou teñen unha mestura de niños sociais e solitarios na mesma poboación.[31]
As abellas das orquídeas (tribo Euglossini da familia Apidae) inclúen especies primitivamente eusociais. Algunhas abellas Allodapini (da subfamilia Xyloxocopinae) tamén forman colonias primitivamente eusociais. Alimentan ás larvas en forma progresiva como as abellas melíferas e os abellóns.[32]
Abellas solitarias e sociais
Moitas especies de abellas, incluíndo algunhas familiares como os abellóns carpinteiros, as abellas cortadoras de follas e as abellas albaneis, son solitarias no sentido que cada femia é fértil e xeralmente habita un niño construído por ela. Non hai división do traballo, ou sexa que non hai raíñas e obreiras. As abellas solitarias non producen mel nin cera.[33]
Recadan pole para aprovisionar os seus niños. A miúdo mestúrano con néctar e forman unha masa de consistencia pastosa. A maioría das abellas solitarias teñen equipo para transportar pole nos seus corpos (escopa). As da familia Colletidae transportan pole no seu aparello dixestivo. Unhas poucas especies solitarias úsanse para a polinización comercial, por exemplo as Nomia melanderi e varias especies de abellas Osmia.[34]
A maioría das abellas solitarias fan os seus niños no chan. Fan uso dunha variedade de texturas e condicións. Outras abellas aproveitan as cavidades de talos ocos, tales como Phragmites. Polo xeral a femia crea compartimentos separados, chamados celas. Deposita un ovo en cada cela despois de aprovisionala cunha mestura de pole e néctar e a súa propia saliva. Cando completa o niño péchao con algo de barro. Xeralmente as primeiras celas conteñen femias e as últimas, que se atopan máis preto da entrada do niño, conteñen machos. Así, na seguinte primavera, os machos emerxen primeiro e están listos para buscar femias e aparearse, cando lles toca a quenda a elas. Os adultos non proporcionan coidado maternal á cría fóra de fornecerlles unha provisión de alimentos. Raramente pican e se o fan é só en defensa propia e o seu veleno é moi suave.[35][36]
_nest_cells_in_a_bee_hotel,_Sandy,_Bedfordshire_(11370317793).jpg)
.jpg)
Aínda que as abellas solitarias constrúen niños individuais, algunhas especies como a abella Hoplitis anthocopoides,[37] e Amegilla dawsoni,[38] son gregarias construíndo os seus niños preto doutros da mesma especie. Nalgunhas especies, varias abellas comparten a mesma entrada, pero cada unha coida a súa propia sección do niño e as súas propias crías. Este tipo de agrupacións chámase comunal e ocorre con certa frecuencia. A súa principal vantaxe é que debe ser máis fácil protexer unha soa entrada contra depredadores e parasitos.[37]
Todas as abellas parasitas son solitarias. Algunhas parasitan a outras abellas solitarias e as que parasitan abellas sociais (como os abellóns do subxénero Psithyrus) non necesitan obreiras senón que usurpan os niños doutras especies .
Remove ads
Polinización
.jpg)
As abellas son os polinizadores máis importantes das plantas con flores ou magnoliófitas. Calcúlase que a terceira parte dos alimentos humanos son polinizados por insectos, fundamentalmente abellas.
A maioría das abellas son de corpo veludo con pelos plumosos; levan unha carga electrostática. Todo isto axuda a que o pole se adhira ó seu corpo. Coas súas patas transfiren o pole ás canastras de pole que poden ser de dous tipos: escopas ou corbículas. Algunhas especies de abellas son moi especializadas e recadan pole dunhas poucas especies de plantas, outras son xeneralistas e visitan moitos tipos de flores diferentes. Pero en xeral visitan flores dunha soa especie por un período de tempo antes de ir a outra especie, o cal é beneficioso para as plantas que requiren pole da mesma especie para a súa fecundación. A abella posúe dúas antenas (órganos do olfacto), que lle serven para localizar as flores, e dous pares de ás, moi delgadas, que permiten a algunhas especies, longos voos de até 12 km.
Remove ads
Evolución
A abella fósil máis antiga coñecida (atopada en ámbar en Birmania e descrita en 2006) pertence ó Cretáceo temperán, presenta caracteres moi primitivos que a relacionan coas avespas. Foi denominada Melittosphex burmensis e calcúlase que a súa idade é de ó redor de 100 millóns de anos.[39] Ten caracteres especializados, apomorfías, típicos de Anthophila, ou sexa de abellas, pero ademais conserva dous caracteres ancestrais ou plesiomorfias das patas (dous esporóns tibiais e un basitarso delgado), estes son caracteres de transición entre as abellas e outros grupos de himenópteros.
Outra abella fósil descuberta en ámbar é Cretotrigona prisca, atopada en Nova Jersey, Estados Unidos; a súa idade calcúlase entre 65 e 75 millóns de anos, a fins do Cretáceo ou sexa ó redor de 30 millóns de anos máis recente que Melittosphex burmensis. É un membro da subfamilia Meliponinae na familia Apidae e é considerada unha especie máis avanzada evolutivamente.
Os primeiros polinizadores non foron abellas senón escaravellos e/ou moscas, é dicir, que a síndrome floral de polinización por insectos xa estaba ben estabelecido cando apareceron as abellas. O importante destas é que desenvolveron especializacións ou adaptacións a esta función o que as levaron a ser os polinizadores máis eficientes das flores. É posible que a aparición destas adaptacións motive ou contribúa á radiación adaptativa das plantas con flores (Magnoliophyta), contribuíndo á súa vez ó aumento da biodiversidade das abellas.
Dos grupos viventes considérase que Melittidae é o máis primitivo e que é o taxon irmán de todas as outras abellas. Anteriormente críase que Colletidae era o grupo basal por ter unha lingua curta, considerada primitiva por ser similar á das avespas, pero hoxe en día pénsase que se trata de evolución converxente e non unha condición plesiomórfica.[1]
Filoxenia
Externa
Este cladograma baséase no de Debevic et al. 2012, que usou filoxenia molecular para demostrar que as abellas se orixinaron dentro do grupo Crabronidae, que por conseguinte é parafilético. Heterogynaidae tamén o é.[40]
| Apoidea |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Interna
Este cladograma das familias de abellas baséase no de Hedtke et al., 2013, que coloca as previas familias Dasypodaidae e Meganomiidae como subfamilias de Melittidae.[41] O nome común cando está dispoñible aparece entre parénteses.
| Anthophila (abellas) |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_collecting_leaves_(7519316920).jpg){kind=small}
.jpg)
Remove ads
Ecoloxía
Asociacións con flores
A maioría das abellas son polilécticas (xeneralistas) que cultivan pole dunha variedade de plantas. Con todo, algunhas son oligolécticas (especialistas), que só recollen pole dunhas poucas especies de plantas relacionadas, xeralmente dentro dunha mesma familia.[42] Os polinizadores especialistas tamén inclúen algúns que cultivan aceites florais en vez ou ademais de pole, tamén os machos das abellas das orquídeas que coleccionan produtos aromáticos das orquídeas (un dos poucos casos en que as abellas machos son eficientes polinizadores). Tamén son capaces de identificar os deseños ultravioletas ou os aromas de certas flores[43] e mesmo os campos electromagnéticos.[44] Unha vez que a abella chega á flor fai uso da calidade do néctar e do sabor do pole para decidir se segue visitando ese tipo de flores.[43][45]
En raros casos unha especie de plantas é polinizada efectivamente por unha soa especie de abellas. Algunhas especies de plantas están en perigo de extinción, polo menos en parte, porque o seu polinizador tamén se atopa en perigo. Con todo, existe unha marcada tendencia de que as abellas oligolécticas estean asociadas con plantas comúns de ampla distribución que son visitadas por unha variedade de polinizadores. Por exemplo hai ó redor de corenta oligolelos asociados ó Larrea tridentata nas zonas áridas do suroeste dos Estados Unidos.[46]
Mimetismo e modelos
- Artigos principais: mimetismo, mimetismo batesiano e mimetismo mülleriano.
Moitas abellas teñen coloración aposemática (que anuncia ós seus inimigos que lles pode causar dano coa súa picadura). Xeralmente son cores brillantes como laranxa e negro. Estes insectos serven de modelos de mimetismo batesiano para insectos que carecen desas defensas e non pican pero que recorren ó engano para protexerse dos seus depredadores. Algunhas moscas das familias Syrphidae, Asilidae, Tabanidae, Oestridae e Bombyliidae, que son frecuentes visitantes das flores, obteñen protección desta maneira. [47]
As abellas mesmas son mímicos müllerianos doutros insectos aposemáticos con cores semellantes, por exemplo avespas, escaravellos da familia Lycidae e algunhas bolboretas e couzas (Lepidoptera) que teñen un sabor desagradable. Este sabor é adquirido xeralmente das plantas das que se alimentan. O mimetismo mülleriano beneficia a todos os membros do grupo grazas á redución de depredación.[48]
Algunhas plantas mimetizan ás abellas. Tal é o caso da Abelleira común que imita o cheiro e a aparencia da femia de certas especies de abellas. O macho trata de aparearse coa flor (pseudocopulación) e ó facelo repetidamente transporta as polinias dunha orquídea a outra.[49]
Parasitos de posta
- Artigo principal: Parasitismo de posta.
Algunhas especies de varias familias de abellas son parasitos de posta ou de niño. Un exemplo é a subfamilia Nomadinae da familia Apidae e o subxénero Psithyrus do xénero Bombus.[50] As femias destas especies carecen do equipo colector de pole (escopa ou corbícula) e non constrúen os seus propios niños.
Polo común, entran no niño da especie hóspede e depositan un ovo nunha cela. A así chamada abella cuco aliméntase do alimento almacenado e ás veces tamén da larva do hóspede.[51] O Bombus hyperboreus é unha especie agresiva que ataca e escraviza a outros abellóns do mesmo subxénero. A diferenza da maioría dos parasitos de posta, ten equipo para recadar pole e ás veces efectúa esta actividade.[52]
Abellas nocturnas
Catro familias de abellas (Apidae, Andrenidae, Colletidae e Halictidae) conteñen algunhas especies que son crepusculares ou nocturnas, é dicir que son activas entre a posta do sol e o amencer. A maioría son tropicais ou subtropicais, pero tamén algunhas se atopan en rexións áridas en latitudes máis altas. Estas abellas teñen ocelos de gran tamaño, sumamente sensibles á luz de baixa intensidade, pero incapaces de ver imaxes. Os ollos compostos tamén están adaptados á luz escasa. A súa capacidade de voo nocturno permítelles evitar algúns depredadores e dálles acceso a flores que producen néctar só de noite ou principalmente de noite.[53]
Depredadores, parasitos e patóxenos
- Véxase tamén: Enfermidades das abellas.
As aves depredadoras das abellas inclúen aos abelleiros, os Laniidae e os papamoscas. Estas aves fan voos curtos e ataques rápidos atrapando insectos en voo.[54] Os paxaros da familia Apus e as andoriñas tamén atrapan insectos en voo pero fan voos máis prolongados.[54] A ave de presa Pernis ataca os niños de abellas e aliméntase das larvas.[55]
O Indicator indicator mantén unha relación cos humanos; guíaos até os niños ou colmeas de abellas silvestres. Recibe como recompensa os restos do que recollen os humanos, incluíndo a cera, as larvas e ovos.[56]
Entre os mamíferos depredadores de abellas cóntanse o oso[57], o Meles que escarva os niños de abellóns e come as larvas e o alimento almacenado,[58] o Mephitidae, a toupa, o raposo, ratos e outros roedores.[59]
Entre os invertebrados están as Thomisidae, que se esconden nas flores á espreita dos visitantes, incluíndo abellas. As chinches asasinas da familia Reduviidae (Phymatinae) e os mántidos teñen unha estratexia similar.[54]
Os Philanthus son avespas que atacan ás abellas.[60] Outros insectos que se alimentan de abellas son as Asilidae e os gaiteiros.[54]
Moitas especies de ácaros atacan ás abellas incluíndo á abella doméstica. O ácaro Varroa é un parasito da abella doméstica que causa serios problemas ás colmeas.[61] Con todo, hai casos de relacións mutualistas entre abellas e ácaros, que se alimentan de refugallos e outros parasitos dos niños de abellas.[62]
Remove ads
A abella na cultura popular
- Ver artigo principal: a abella na cultura popular galega.
Galería de imaxes
- Vexa o artigo principal en Galería de imaxes de abellas de Galicia
Abella
Abella en voo
Abella sobre flores
Abella sobre un mexacán
Abella sobre unha amendoeira
Abella sobre alecrín
Cova da Araña, Valencia. A representación máis antiga coñecida da recolleita de mel.
Notas
Véxase tamén
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads