Golpe de Estado

Un golpe de Estado^[1] (do francés coup d'État,^[2]) ou putsch (do alemán) é a usurpación do poder vixente, violando e vulnerando a legalidade institucional nun Estado por parte dun grupo de persoas, xeralmente forzas armadas sublevadas ou sectores da sociedade non conformes co sistema de goberno ou co goberno mesmo.

Tras dun golpe de Estado a mans do xeneral Franco e outros militares e despois de case tres anos de guerra civil, o estado español viviría preto de 4 décadas de ditadura.

Características e metodoloxía

O golpe de Estado en moitas ocasións termina co establecemento dunha ditadura, aínda que isto non sempre é así. O golpe de Estado por definición prodúcese contra calquera goberno, autoritario ou non, e pode buscar instaurar calquera outro diferente, normalmente tamén autoritario. Con todo, o sentido despectivo fai que se utilice na maior parte das ocasións a referirse a intentos de instauración de ditaduras.

Este ataque á legalidade e soberanía dun país implica a retención dos organismos depositarios daquelas. Estes órganos poderían ser o Goberno ou o Parlamento, no caso de países democráticos, ou o rei ou ditador noutros sistemas de goberno distintos. Tamén é habitual o control dos medios de comunicación, a prohibición de calquera tipo de oposición e a suspensión do Estado de dereito, polo menos temporalmente.

Algúns^[quen?] diferencian o golpe de Estado do pronunciamento militar baseándose en que este último procura cambiar o Goberno, pero sen levar a cabo unha usurpación nin derrocar o sistema vixente.

Algúns golpes de Estado do século XX

Os golpes de Estado foron moi frecuentes durante os séculos XIX e XX ao longo de todo o mundo.

Na sección seguinte relaciónanse algúns dos golpes máis importantes do século XX e XXI.

• 1913: Golpe de Estado de Victoriano Huerta en México.
• 1913: Golpe de Estado dos Mozos Turcos no Imperio Otomán.
• 1914: Golpe militar no Perú. Oscar R. Benavides derroca a Guillermo Billinghurst.
• 1919: Golpe de Estado no Perú. Augusto B. Leguía e Salcedo derroca a José Pardo e Barreda.
• 1923: Errado golpe de Estado de Adolf Hitler en Alemaña.
• 1923: Golpe de Estado de Primo de Rivera en España.
• 1926: Golpe de Estado de Jozef Pilsudski en Polonia.
• 1930: Golpe de Estado na Arxentina. Derrocamento do goberno de Hipólito Yrigoyen (primeiro golpe de Estado exitoso no país).
• 1932: Errado golpe militar en España, protagonizado polo xeneral Sanjurjo, denominado «sanjurjada».
• 1932: Golpe militar en Chile. Implantándose a República Socialista de Chile.
• 1933: Golpe de Estado de Gabriel Terra na República Oriental do Uruguai.
• 1935: Golpe de Estado en Grecia.
• 1936: Golpe militar en España en contra do Goberno republicano, que deu inicio á guerra civil española. O bando sublevado, conducido por Francisco Franco, asumiu o control do país tras vencer no conflito en 1939.
• 1943: Golpe militar na Arxentina, encabezado por Arturo Rawson. Derrocamento do goberno de Ramón Castelo.
• 1944: Bulgaria co apoio do réxime soviético.
• 1947: Golpe de Estado en Tailandia.
• 1948: Golpe militar no Perú. Manuel A. Odría derroca a José Luís Bustamante e Rivero.
• 1952: Golpe militar en Exipto.
• 1952: Golpe de Estado en Cuba.
• 1953: Golpe militar en Colombia. Asume o xeneral Gustavo Rojas Pinilla quen será derrocado en 1957.
• 1954: Golpe militar en Paraguai. Asume o ditador Alfredo Stroessner quen se manterá no poder ata 1989.
• 1955: Golpe de Estado na Arxentina. Derrocamento do goberno de Juan Domingo Perón.
• 1959: Golpe de Estado en Cuba. Derrocamento da ditadura de Fulgencio Batista por tropas guerrilleiras dirixidas por Fidel Castro.
• 1960: Golpe militar en Turquía.
• 1961: Golpe do 16 de maio en Corea do Sur. Park Chung Hee asume como presidente.
• 1962: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de Arturo Frondizi
• 1962: Golpe militar no Perú. Ricardo Pérez Godoy derroca a Manuel Prado Ugarteche.
• 1963: Golpe militar en Vietnam do Sur. Derrocamento do goberno de Ngo Dinh Diem.
• 1963: Golpe militar en Ecuador.
• 1963: Golpe militar en Siria.
• 1963: Golpe de Estado en Iraq, seguido por un segundo golpe.
• 1964: Golpe militar no Brasil. Derrocamento do goberno de Joao Goulart. Iníciase unha ditadura que durará ata 1985.
• 1964: Golpe militar en Vietnam do Sur. Derrocamento do goberno de Duong Van Minh.
• 1965: Golpe militar na República Democrática do Congo (Zaire), liderada por Mobutu Sese Seko
• 1966: Golpe militar en Ghana.
• 1966: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de Arturo Umberto Illia.
• 1967: Golpe militar en Grecia.
• 1968: Golpe de Estado en Iraq. Establece o control do Partido Ba'ath.
• 1968: Golpe militar no Perú. Juan Velasco Alvarado derroca a Fernando Belaúnde Terry.
• 1968: Golpe militar en Panamá. O alto mando da Garda Nacional derroca a Arnulfo Arias.
• 1969: Golpe de Estado en Libia. Muammar Al-Gadafi derroca o réxime monárquico.
• 1970: Golpe de Estado en Bolivia, seguido rapidamente por un contragolpe dos izquierdistas.
• 1971: Errado golpe de Estado en Marrocos (matanza de Sjirat )o 10 de xullo. Golpe militar en Turquía.
• 1973: Golpe de Estado no Uruguai. Juan María Bordaberry disolve a Asemblea Xeral co apoio das Forzas Armadas. Iníciase unha ditadura que durará ata o 1 de marzo de 1985.
• 1973: Golpe de Estado en Chile. Derrocamento do goberno de Salvador Allende e inicio do réxime militar.
• 1974: Golpe militar en Portugal.
• 1975: Golpe militar no Perú. Francisco Morais Bermúdez derroca a Juan Velasco Alvarado.
• 1976: Golpe militar en Ecuador.
• 1976: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de María Ronsel Martínez de Perón.
• 1979: Outubro, golpe de Estado no Salvador.
• 1979: Golpe do 12 de decembro en Corea do Sur. Chun Doo-hwan asume a presidencia.
• 1980: Golpe militar en Turquía.
• 1980: Golpe de Estado en Bolivia.
• 1981: Errado golpe de Estado en España, máis coñecido polo 23-F.
• 1991: Errado golpe de Estado na Unión Soviética, contra Mikhaíl Gorbachov.
• 1992: Auto-golpe no Perú. Alberto Fujimori disolve o Congreso da República.
• 1992: Errado golpe de Estado no Perú, de Jaime Salinas Sedó en contra de Alberto Fujimori.
• 1992: Errado golpe de Estado en Venezuela, de Hugo Chávez en contra de Carlos Andrés Pérez.
• 1997: Errado golpe de Estado en Zambia.
• 1999: Golpe militar en Paquistán.
• 2000: Golpe militar en Fiji.
• 2000: Errado golpe militar no Perú, de Ollanta Humala en contra de Alberto Fujimori.

Algúns golpes de Estado do século XXI

• 2002: Errado golpe de Estado en Venezuela contra Hugo Chávez.
• 2002: Errado golpe de Estado en Costa do Marfil.
• 2002: Golpe militar en República Centroafricana.
• 2003: Golpe de Estado en Mauritania.
• 2003: Golpe militar en San Tomé e Príncipe.
• 2003: Golpe militar en Guinea-Bissau.
• 2004: Golpe militar en Haití contra Jean-Bertrand Aristide.
• 2005: Errado golpe de Estado no Perú, de Antauro Humala en contra de Alejandro Toledo Manrique.
• 2005: Golpe de Estado en Mauritania.
• 2006: Errado golpe militar en Filipinas, contra de Gloria Macapagal-Arroio.
• 2006: Golpe de Estado en Tailandia, levado a cabo polo Exército Tailandés contra o goberno do primeiro ministro Thaksin Shinawatra.
• 2006: Golpe de Estado en Fiji.
• 2009: Golpe de Estado en Honduras.
• 2014: Golpe de Estado en Tailandia contra o goberno do primeiro ministro Niwatthamrong Boonsongpaisan.