2025
yaro From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
La yaro 2025 (MMXXV segun Romala algarismi) esas yaro komencinta ye merkurdio segun Gregoriala kalendario. Ol esas la 25ma yaro di la 3ma yarmilo, la 25ma yaro di la 21ma yarcento e la 6ma yaro di la yari 2020a.
Historio > yarcento |
Yarcenti: |
20ma21ma22ma
|
Yardeki: 2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a |
Yari: 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 |
Dum la komenco di ca yaro, l'invado di Ukraina da Rusia, l'Interna milito di Sudan, l'interna milito di Myanmar e la Milito Israel-Hamas duris.
Segun Chiniala horoskopo, 2025 esas la yaro di la Serpento.
Remove ads
Klimato ed ambiento
Incendii en Kalifornia divenis devastanta, e de la 1ma til la 14ma di januaro li produktis adminime 25 morti[1] e cirkume 180 mil plusa homi diplasita.[2] L'incendii atingis richa quarteri di multa urbi, inkluzite domegi de Anthony Hopkins, Paris Hilton ed altri. Gavin Newsom, guvernisto di Kalifornia, deklaras ke l'incendii che komtio Los Angeles povas esar "la maxim mala naturala dizastro de Usana historio", e la domaji povas superirar 135 miliardi di dolari[1]. Ye la 8ma di januaro, revuo Nature publikigis studio montranta ke 1/4 ek 23 496 speci studiita di krustacei, fishi e raptera insekti minacesas pri extingo[3]. En Brazilia, pluvegi efektigis rapida inundadi en terglitadi che urbi Coronel Fabriciano, Ipatinga, Santana do Paraíso e Timóteo, en Minas Gerais, produktanta 12 morti. En 6 hori, pluvis 206 mm en Ipatinga, kontre ke mezavalore l'urbo recevas 174 mm di pluvi dum januaro[4]. Ank en sud-estala regiono di Brazilia, urbo Peruíbe recevis 263 mm di pluvo en 24 hori, kande on expektis 236 mm por la tota monato januaro en la urbo[5]. En Indonezia, 17 personi mortas e 8 desaparas pro terglitadi e rapida inundadi efektigita da pluvegi, che provinco Centrala Java[6]. En Europa, extertropikala ciklono Éowyn frapas Irlando e Skotia ye la 24ma di januaro 2025, per venti qui atingis 183 km/h. Ol esis la maxim forta tempesto qua frapis Irlando depos uragano Debbie, en 1961. De la 24ma til la 30ma di januaro, tempesto Herminia frapis Irlando, Unionita Rejio, Portugal, Hispania e Francia per venti qui atingis 128 km/h, produktanta "la maxim serioza inundadi en 40 yari" en Bretonia e Normandia[7]. Fine, de la 27ma til la 31ma di januaro, tempesto Ivo anke frapis la westo di Francia, e l'inundado duris en regioni ja inundita dum l'antea tempesti.
Ye la 6ma di januaro 2025, Europana kosmala agenterio Copernicus publikigis inquesto montranta ke januaro 2025 esis la maxim varma enrejistrita dum la historio di la planeto. La mezavalora temperaturi di la planeto esis 1,75 gradi Celsius plu alta kam la mezavalora temperaturi enrejistrita dum la komenco dil industriala revoluciono[8]. Ye la 7ma di marto eventas violentoza tempesto en Bahía Blanca, Arjentinia, qua produktis adminime 16 morti. La pluvo-quanto atingis 400 mm, equivalanta a 70% de la tota pluvo-quanto qua ordinare falas omnayare sur la urbo[9]. Ye la 10ma di marto, ciklono Jude frapis distrikto Mossuril, provinco Nampula, en Mozambik, produktanta 9 morti, 20 plusa homi vundita, e plua kam 100 mil personi afektita[10]. Ye la 26ma di marto, Boliviana prezidanto Luis Alberto Arce deklaris nacional urjanteso pro katastrofoza inundadi, qui produktis plua kam 50 morti e domajis proprieti di plua kam 100 mil personi. La deklaro eventis pos pluvegi nenormale intensa, qui afektis omna 9 Boliviana departmenti[11].
En Australia, signifikiva inundadi frapis nord-estala stato Quinslando de januaro til aprilo. La domaji kalkulita til la 12ma di aprilo superirabis 1,2 miliard dolari Australiana. En marto ed aprilo, pluvegi ed inundadi anke frapis la sudwesto di la lando. De la 20ma til la 25ma di mayo eventis granda inundadi en la centro e norda litoro di estala stato Nova Sud Wals, qui afektis plua kam 48 mil personi e produktis 5 morti. Taree, an la centro di la regiono inundita, recevis 427 mm di pluvi en du dii, la maxim granda inundado enrejistrita en la zono depos 1920. Ye la 21ma di mayo, l'inundado da fluvio Manning superiris preske 100-yara rekordo kande lua nivelo superiris 6 metri[12]. En Usa, de la 15ma til la 16ma di mayo 56 tornadi frapis diversa arei di Arkansas, Tennessee, Missouri, Illinois, Indiana, Ohio, e Kentucky, produktanta 27 morti (e plusa 4 por sekundara efekti) e plua kam 69 plusa homi vundita. Un ek la tornadi atingis 310 km/horo en Marion, Illinois. En Arjentinia, de la 16ma til la 18ma di mayo eventis violentoza pluvego che provinco Buenos Aires, kun greluno, fulmini, falio di temperaturo e manko di elektro, qua produktis 3 morti. En India, dum la lasta semano di mayo e komenco di junio, pluvegi en nord-estala stati produktis adminime 30 morti[13]. En Sudafrika, segun statistiki de la 11ma di junio, adminime 49 personi mortis pro inundadi qui devastis provinco Estala Kabo (Eastern Cape)[14].
Somero komencis en norda misfero kun rekordi di temperaturi en multa regioni di Europa, exemple en Mora, Portugal, ube enrejistresis 46,6°C ye la 29ma di junio[15]. Sevilla, Hispania, enrejistris 46°C[15], nacionala rekordo. En Roma, Milano e Trento la temperaturi anke superiris 40°C[15]. Ye la 1ma di julio en Paris, la somito di Turmo Eiffel klozesis por vizitato pro l'ecesiva varmigo[16]. Til la 7ma di julio, on kalkulis ke plua kam 1400 personi mortabis en la tota Europa e Turkia konseque de varmeso. En Usa, grandega e devastanta inundadi eventis che stato Texas, komencinta ye la 4ma di julio. Adminime 95 personi mortis til la 7ma di julio[17], e plua kam 41 plusa homi restas desaparinta.
Remove ads
Eventi
- 1ma di januaro - Adminime 10 personi mortas e 35 plusa homi vundesas kande individuo uzas kamioneto por fular li en avenuo di New Orleans, Louisiana, Usa. Pose l'individuo pafas kontre policisti e mortigesas.[18]
- 1ma di januaro - Liechtenstein legaligas samasexua mariajo.[19]
- 1ma di januaro - Rumania e Bulgaria kompletigas procedi por enirar tale nomizita "Schengen-areo", en Europana Uniono.
- 2ma di januaro - Interna milito di Somalia - Trupi de Puntlando lansas atako kontre celeyi dil grupo Harakat al-Shabaab al-Mujahideen, ligita a Islamana Stato, che regiono Bari, Puntlando, Somalia.
- 4ma di januaro - Austriana kancelero Karl Nehammer anuncas ilua renunco.
- 7ma di januaro - Ter-tremo kun forteso 7.1 che skalo di Richter frapas Tibet, produktanta adminime 126 morti e 188 plusa homi vundita[20].
- 8ma di januaro - Interna milito di Myanmar: Aerala bombardi dal armeo di Myanmar en Kyauk Ni Maw, insulo Ramree, produktas adminime 40 morti e 12 plusa homi vundita.[21]
- 9ma di januaro - En Libano, Joseph Aoun elektesas kom prezidanto.
- 12ma di januaro - En Kroatia, Zoran Milanović rielektesas kom prezidanto.
- 15ma di januaro - En Sud-Korea, ex-prezidanto Yun Sok-yol arestesas.
- 15ma di januaro - Milito Israel-Hamas: Israel e Hamas aprobas pafo-ceso, por interchanjo di militala kaptiti e por posibligar eniro di humanala sokurso en Gaza.
- 19ma di januaro - Milito Israel-Hamas: pafo-ceso inter Israel e Hamas efikeskas.
- 21ma di januaro - Incendio en hotelo che urbo Kartalkaya, Turkia, produktas 79 morti[22].
- 22ma di januaro - Tailando divenas la 38ma lando en la mondo qua legaligas samasexua mariajo.[23]
- 29ma di januaro - Aviono Bombardier CRJ700 kun 64 personi en navi kolizionas kontre militala helikoptero Sikorsky UH-60 Black Hawk proxim aeroportuo Ronald Reagan en Washington DC. Amba aeronavi falas en fluvio Potomac, e nulu transvivas.[24]
- 29ma di januaro - Ahmed al-Sharaa divenas chefministro di Siria.
- 30ma di januaro - Pos modifiko en lua konstituco, Nikaragua havas du prezidanti, Daniel Ortega e Rosario Murillo.
- 3ma di februaro - Atako per automobilo-bombo produktas adminime 20 morti e 15 plusa homi vundita en Manbij, Siria.[25]
- 3ma di februaro - Habitanti di insulo Santorini, en Grekia, evakuesas pos serio di plu kam 200 ter-tremi en 48 hori.
- 4ma di februaro - Adminime 10 personi mortigesas e 15 plusa homi vundesas dum pafado che skolo Risbergska, Örebro, Suedia. La pafero pose mortigesas.[26]
- 5ma di februaro - Feroca kombato inter sekureso-trupi di Puntlando e membri de Islamana Stato en Bari, Somalia, produktas 57 morti.
- 5ma di februaro - En Filipini, viceprezidantino Sara Duterte akuzesas da la Domo di Reprezentanti, e revokesas de la povo.[27]
- 10ma di februaro - Che Guatemala-urbo, autobuso falas de ponto aden rivero Las Vacas, produktanta adminime 56 morti e 9 plusa homi vundita.
- 12ma di februaro - Pos quar votadi, Konstantinos Tasoulas elektesas prezidanto da la parlamento di Grekia[28].
- 18ma di februaro - Vladimir Putin anuncas ke Rusia ed Usa aceptis riestablisar diplomacala relati.[29]
- 18ma di februaro - Egiptia anuncas deskovro di tombeyo dil faraono Tutmosis la 2ma.
- 25ma di februaro - En Chili eventas grandega furniso-ceso di elektro en 14 regioni di la lando, inkluzite Santiago.
- 26ma di februaro - Volker Türk, komisito dil Unionita Nacioni pri homala yuri kondamnas Israel por violaco di homala yuri en Gaza.
- 28ma di februaro - En Réunion, tri personi mortas pos ke ciklono Garance frapas l'insulo.
- 28ma di februaro - La quanto di kazi di morbilo notifikita en Texas, Usa, atingas 146, kun 20 individui enhospitaligita. Morbilo deklaresis extirpita de Usa en 2000.
- 1ma di marto - En Bolivia, du autobusi kolizionas proxim Uyuni produktanta adminime 37 morti e 30 plusa homi vundita.
- 2ma di marto - Diversa incendii en vejetantaro komencas en Sudal Karolina e Nordal Karolina, e multa urbeti mustas evakuesar.
- 4ma di marto - Dogano-taxi impozita da Donald Trump kontre produkturi importacita de Kanada e Mexikia (25% super la preco di la vari) efikeskas. Ye la sama dio, dogano-taxado kontre produkturi de Popul-Republiko Chinia augmentas de 10% til 20%. Kom taliono, Kanada e Mexikia anuncas l'adopto di reciproka dogano-taxo kontre Usana produkturi.
- 7ma di marto - invado di Ukraina da Rusia: unesmafoye, Ukraina uzas avioni Dassault Mirage 2000 por interceptar misili Rusa[30].
- 10ma di marto - Ciklono Jude frapas distrikto Mossuril, provinco Nampula, en Mozambik, produktanta 9 morti, 20 plusa homi vundita, e plua kam 100 mil personi afektita[10].
- 11ma di marto - Rodrigo Duterte, ex-prezidanto di Filipini arestesis dal IKK.
- 16ma di marto - Incendio che noktala klubo en Kočani, Norda Makedonia, produktas adminime 59 morti e 155 plusa homi vundita[31].
- 21ma di marto - Incendio che aeroportuo Heathrow en London afektas flugi en la tota mondo. La domaji dil incendio kalkulesas de 200 til 250 milion pundi[32].
- 28ma di marto - Ter-tremo en Myanmar e Tailando kun forteso 7.7 che skalo di Richter produktas adminime 144 morti[33].
- 4ma di aprilo - Konstitucala korto di Sud-Korea konfirmas akuzo e judicio dil ex-prezidanto Yoon Suk-yeol per 8 voti kontre 0.
- 8ma di aprilo - Tekto di noktala klubo Jet Set krulas en Santo Domingo, Dominikana Republiko, produktanta 232 morti[34].
- 15ma di aprilo - Batelo naviganta fluvio Kongo kulbutas pos incendio proxim urbo Mbandaka, Demokratial Republiko Kongo, produktanta adminime 148 morti.
- 26ma di aprilo - Adminime 25 personi mortas e cirkume 800 plusa homi vundesas pos violentoza explozo che portuo Shahid Rajaee, en Bandar Abbas, Iran[35].
- 26ma di aprilo - En Vancouver, Kanada, individuo jetas automobilo kontre turbo dum festivalo di Filipinana enmigranti por celebrar la Dio di Lapu-Lapu, mortiganta 11 personi e vundanta plua kam 32 plusa homi[36].
- 28ma di aprilo - Portugal, Hispania, Andora e kelka parti di Francia afektesas da manko di elektro. Aeroportui, publika transporto e multa hospitali afektesas[37].
- 29ma di aprilo - Incendio en restorerio che urbo Liaoyang, Popul-Republiko Chinia, produktas 22 morti e 3 plusa homi vundita.
- 30ma di aprilo - Incendii sen kontrolo afektas adminime 100 loki di Israel e Gaza. Israel deklaras urjanteso-stando ed evakuas personi qui rezidas proxim Ierusalem.
- 2ma di mayo - En Goa, India, 7 personi mortas e plua kam 30 plusa homi vundesas dum panika fugo de templo Lairai Devi[38].
- 7ma til la 8ma di mayo - Papala konklavo: kardinali elektas Robert Francis Prevost, Usano, kom papo. Lu adoptas la nomo Leo la 14ma. Ilu havas nacionaneso Usana e Peruana, ed esas l'unesma papo Nord-Amerikana.
- 10ma di mayo - India e Pakistan anuncas pakto pri pafo-ceso en lia konflikto pri Kashmir. Hori pose, India akuzas Pakistan pri violaco di pafo-ceso.
- 12ma di mayo - Partiso di Laboristi di Kurdistan cesas existar, pos deklaro di pafo-ceso kun Turkia.
- 18ma di mayo - En Rumania, Nicușor Dan, urbestro di Bucarest, elektesas prezidanto di la lando en duesma balotado.
- 22ma di mayo - Britaniana chefministro Keir Starmer signatas pakto qua transferas kompleta la suvereneso di arkipelago Chagos a Maurico. Kambie, Unionita Rejio ed Usa mantenos dum 99 yari la kontrolo pri navala bazo che atolo Diego Garcia[39].
- 28ma di mayo - En Suisia, krulo di glaciero efektigas kataklismala terglitado qua destruktas preske komplete urbeto Blatten, en Valais. La habitantaro evakuesis ante la terglitado, ecepte singla individuo, qua desaparis.
- 1ma di junio - invado di Ukraina da Rusia: Ukraina lansas atako per senpilotist aviacili kontra militala bazi Rusa. Adminime 40 avioni destruktesas.
- 6ma di junio - Komencas protesti en Los Angeles, Kalifornia, kontre la politiko pri deportado da Donald Trump e l'agadi di agenterio Immigration and Customs Enforcement kontre enmigranti[40].
- 8ma di junio - Ter-tremo kun forteso 6.5 che skalo di Richter frapas Bogota, Kolumbia, produktanta 4 personi vundita.
- 10ma di junio - En Graz, Austria, 21-yara ex-skolano eniras sekundara skolo Dreierschützengasse pafante hazarde kontre skolani, e produktas 10 morti, de qui 7 skolani. Pose lu suocidas[41].
- 11ma di junio - En Graz, Austria, 11 personi mortigesas e 12 plusa homi vundesas pos ke viro, ex-skolano, eniras pafante. La viro pose suocidas[42].
- 12ma di junio - Israel bombardas Tehran, Iran.
- 12ma di junio - Aviono Boeing 787 de kompanio Air India kolizionas kontre sulo 32 sekundi pos departar del aeroportuo di Ahmedabad, India. Entote 229 pasajanti, 12 kruani e 19 personi en sulo mortas. Nur 1 pasajanto transvivas, e 67 plusa homi en sulo vundesas[43].
- 21ma di junio - En Brazilia, varm-aera balono kun kun 21 turisti en nave falas proxim urbo Praia Grande, stato Santa Catarina, produktanta 8 morti[44].
- 9ma di julio - Usana prezidanto Donald Trump anuncas importaco-taxo di 50% sur produkturi importacita de Brazilia.
Remove ads
Naski
Morti

- 2ma di januaro - Ágnes Keleti, Hungara gimnastikistino, Olimpiala championino (n. 1921)[45]
- 4ma di januaro - Peter Brandes, Dana skultisto (n. 1944)[46]
- 5ma di januaro - Konstantinos Simitis, chefministro di Grekia (n. 1936)[47]
- 6ma di januaro - Henny Eman, chefministro di Aruba (n. 1948)
- 7ma di januaro - Jean-Marie Le Pen, Franca politikisto (n. 1928)
- 7ma di januaro - Walter Martos, chefa ministro di Peru (n. 1957)
- 13ma di januaro - Oliviero Toscani, Italiana fotografisto (n. 1942)
- 15ma di januaro - Rosny Smarth, chefministro di Haiti (n. 1940)

- 16ma di januaro - David Lynch, Usana cinematografisto (n. 1946)
- 17ma di januaro - Punsalmaagiin Ochirbat, prezidanto di Mongolia (n. 1942)
- 21ma di januaro - Carlos Mauricio Funes, prezidanto di Salvador (n. 1959)
- 30ma di januaro - Marianne Faithfull, Britaniana kantisto (n. 1946)
- 30ma di januaro - Julius Chan, chefministro di Papua-Nova-Guinea (n. 1939)
- 31ma di januaro - Carlos Ferrero, chefa ministro di Peru (n. 1941)

- 1ma di februaro - Horst Köhler, prezidanto di Germania (n. 1943)
- 4ma di februaro - Sid Ahmed Ghozali, chefministro di Siria (n. 1937)
- 8ma di februaro - Sam Nujoma, prezidanto di Namibia (n. 1929)[48]
- 14ma di februaro - Geneviève Page, Franc aktorino (n. 1927)[49]
- 17ma di februaro - Frits Bolkestein, Nederlandana politikisto (n. 1933)
- 22ma di februaro - Hans van den Broek, Nederlandana politikisto (n. 1936)

- 24ma di februaro - Roberta Flack, Usana kantisto (n. 1937)
- 26ma di februaro - Gene Hackman, Usan aktoro (n. 1930)[50]
- 26ma di februaro - Michelle Trachtenberg, Usan aktorino (n. 1985)
- 27ma di februaro - Boris Vasilyevich Spasski, Rusa-Sovietiana-Franciana shakoludisto (n. 1937)
- 1ma di marto - Angie Stone, Usana kantisto (n. 1961)
- 4ma di marto - Roy Ayers, Usana jazo-muzikisto, kompozisto e kantisto (n. 1940)
- 16ma di marto- Rob de Nijs, Nederlandan aktoro e kantisto (n. 1942)

- 21ma di marto - George Foreman, Usana boxisto (n. 1949)[51]
- 28ma di marto - Heloísa Teixeira, Braziliana skriptistino (n. 1939)
- 29ma di marto - Richard Chamberlain, Usan aktoro e kantisto (n. 1934)[52]
- 1ma di aprilo - Val Kilmer, Usan aktoro (n. 1959)[53]
- 10ma di aprilo - Leo Beenhakker, Nederlandana futbalisto, futbal-entrenisto (m. 1942)[54]
- 13ma di aprilo - Mario Vargas Llosa, Peruana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1936)[55]
- 14ma di aprilo - Abdullah Ahmad Badawi, chefministro di Malaizia (n. 1939)[56]

- 21ma di aprilo - Papo Franciskus (n. 1936)[57]
- 30ma di aprilo - Jules Wijdenbosch, prezidanto di Surinam (n. 1941)
- 23ma di aprilo - Fouad Mebazaa, Tuniziana politikisto (n. 1933)
- 1ma di mayo - Nana Caymmi, Braziliana kantistino (n. 1941)
- 13ma di mayo - José Alberto Mujica, prezidanto di Uruguay (n. 1935)
- 16ma di mayo - Jan Terlouw, Nederlandana politikisto, skriptisto (n. 1931)

- 20ma di mayo - Trần Đức Lương, prezidanto di Vietnam (n. 1937)
- 20ma di mayo - George Wendt, Usan aktoro (n. 1948)
- 22ma di mayo - Alasdair MacIntyre, Britaniana filozofo (n. 1929)
- 22ma di mayo - Sebastião Salgado, Braziliana fotografisto e jurnalisto (n. 1944)
- 29ma di mayo - George Elwood Smith, Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1930)[58]
- 29ma di mayo - Alf Clausen, Usana kompozisto (n. 1941)
- 3ma di junio - Krisztina de Châtel, Hungarian-Nederlandana dans-artisto (n. 1943)
- 4ma di junio - Niède Guidon, Braziliana arkeologiistino (n. 1933)
- 5ma di junio - Edgar Lungu, prezidanto di Zambia (n. 1956)[59]
- 9ma di junio - Frederick Forsyth, Angla novelisto e jurnalisto (n. 1938)

- 9ma di junio - Sly Stone, Usana muzikisto, kompozisto e kantisto (Sly & The Family Stone) (n. 1943)[60]
- 10ma di junio - Günther Uecker, Germana piktisto e skultisto (n. 1930)
- 11ma di junio - Brian Wilson, Usana kantisto, kompozisto e muzikisto (Beach Boys) (n. 1942)[61]
- 14ma di junio - Violeta Chamorro, Nikaraguana politikistino (n. 1929)
- 14ma di junio - Henk van Os, Nederlandana historiisto di arto (n. 1938)
- 19ma di junio - Francisco Cuoco, Brazilian aktoro (n. 1933)
- 20ma di junio - Ivar Giaever, Norvegian-Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1929)
- 21ma di junio - Kailash Purryag, prezidanto di Maurico (n. 1947)
- 1ma di julio - Jimmy Swaggart, Usana pastoro, kantisto e teologo (n. 1935)
- 13ma di julio - Muhammadu Buhari, prezidanto di Nigeria (n. 1942)[62]
- 16ma di julio - Connie Francis, Usana kantistino ed aktorino (n. 1937)[63]
- 20ma di julio - Preta Gil, Braziliana kantistino (n. 1974)
- 22ma di julio - Ozzy Osbourne, Britaniana kantisto e kompozisto (Black Sabbath) (n. 1948)[64]
Remove ads
Nobel-premiiziti
- Fiziko: [[
- Kemio: [[
- Fiziologio o Medicino: [[
- Literaturo: [[
- Paco: [[
- Ekonomiko: [[
Referi
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads