2022

La yaro 2022 (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye saturdio segun Gregoriala kalendario. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la yari 2020a.

Historio > yarcento

Yarcenti:

20ma${\displaystyle \leftarrow }$21ma${\displaystyle \rightarrow }$22ma

Yardeki: 2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a 2050a • 2060a • 2070a • 2080a • 2090a 2100a

Yari: 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 2006 • 2007 • 2008 • 2009 • 2010 2011 • 2012 • 2013 • 2014 • 2015 2016 • 2017 • 2018 • 2019 • 2020 2021 • 2022 • 2023 • 2024 • 2025 2026 • 2027 • 2028 • 2029 • 2030 2031 • 2032 • 2033 • 2034 • 2035 2036 • 2037 • 2038 • 2039 • 2040 2041 • 2042 • 2043 • 2044 • 2045 2046 • 2047 • 2048 • 2049 • 2050 2051 • 2052 • 2053 • 2054 • 2055 2056 • 2057 • 2058 • 2059 • 2060 2061 • 2062 • 2063 • 2064 • 2065 2066 • 2067 • 2068 • 2069 • 2070 2071 • 2072 • 2073 • 2074 • 2075 2076 • 2077 • 2078 • 2079 • 2080 2081 • 2082 • 2083 • 2084 • 2085 2086 • 2087 • 2088 • 2089 • 2090 2091 • 2092 • 2093 • 2094 • 2095 2096 • 2097 • 2098 • 2099 • 2100

Dum ca yaro, l'impakto dil epidemio di KOVID-19 en mondal ekonomio durigis, tamen la vacinizo expansis en tota mondo, e restrikti pri movado diminutis, ed internaciona frontieri riapertesis. Altra signifikiva evento esis l'invado di Ukraina da Rusia, la maxim granda militala konflikto en Europa depos la 2ma mondomilito. Ca konflikto efektigis la diplaso di plu kam 14,9 milion Ukrainani, di qui 8 milioni interne la lando, e 6,9 milion vers altra landi.

En 2022 mortis chefi di stato e di guvernerio mondale eminenta, inkluzite Shinzo Abe, Mihail Gorbachyov, rejino Elizabeth la 2ma dil Unionita Rejio - ca lasta regnis dum plu kam 70 yari - e papo Benediktus la 16ma.

Klimato ed ambiento*

La klimatal eventi en Sud-Amerika relatas atmosferala fenomeni baptata El-Ninyo e lua opozo La-Ninya, qui modifikas la temperaturi oceanala e, konseque, la pluvo-rejimo en tota kontinento.^[1] Dum recenta yari, on observas ambe l'intensigo di violento di pluvegi dum kurta periodi, e l'augmento di durado e l'intensigo di sikesi en diversa regioni. Kelka regioni an la baseno di fluvio Plata ja konsideresas "arida" pro la chanjo klimatala.^[1]

Dum l'unesma trimestro di 2022, la maxim forta sikeso depos 1944 en Arjentinia afektis la nord-esto di la lando e destruktis plantacerii di mateo en la provinco Corrientes. La temperaturi atingis 44°C o mem 45°C en kelka loki.^[2] La sikeso en februaro ank afekits la produktado di soyo en Paraguay, la 4ma maxim granda produktero di soyo de la mondo.^[3]

En Brazilia, somerala pluvegi en la stato Sao Paulo afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.^[4] Ye la 15ma di februaro, 6-hora pluvego falis sur Petrópolis, stato Rio de Janeiro, Brazilia, e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.^[5] De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo (autuno en sudala misfero), eventis pluvegi che stati Pernambuco ed Alagoas, en Brazilia. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".^[6][7] La statistiko por Alagoas esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.^[8] En centro-westala e sud-estala stati di Brazilia, la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome Sao Paulo.

En septembro, grandega nubo di fumo formacesis pro l'augmento di kriminoza brulado di la foresto Amazoniana. Venti che alta atmosfero dissemis la fumo-nubo sur granda parto di Sud-Amerika, ed atingis la nordala, centrala e sud-westala regioni di Brazilia, la nordo dil stato Paraná, ed anke Bolivia.^[9] Segun specalisti, la proximigo di prezidantal elekti en oktobro 2022 stimulis farmisti ed invaderi di tereni brular forestal arei che Amazonia en agosto e septembro.^[10] Forestala brulado augmentis dum la guvernerio di Jair Bolsonaro, qua diminutabis la budjeto di IBAMA, publika federal institucuro kreita por protektar l'ambiento.^[11]

Australia ank afektesis nenormala temperaturi. Che urbo Onslow, ye la 13ma di januaro, enrejistresis la maxim varma temperaturo de la historio di la lando: 50,7 °C.^[12] La nordo e la sud-esto di la lando ed anke Tasmania subisis forta sikeso dum l'unesma trimestro dil yaro, kontre ke Nova Sud Wals frapesis da serioza inundadi dum la sam epoko.^[13]

Che nordala misfero la varmeso e sikeso dum somero afektis forte la tri maxim granda ekonomii de la planeto:Popul-Republiko Chinia, Usa, ed Europana Uniono. La sikeso diminutis la quanto di aquo disponebla por diversa ekonomial agadi, por fluviala transporto, por produktado di elektro e por homala konsumo.^[14]

Somera varmego en Europa produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime 3 600 morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.^[15] Ye la 19ma di julio en Skotia, la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En London, la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. Ye la 12ma di agosto, Britaniana guvernerio deklaris sikeso-stando en 8 regioni di la lando. Ca deklaro posibligas dekretar porcionigo di aquo.^[16] La longa periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en sudal Europa, kompare 2020 e 2021.

La maxim sika somero en Azia dum la lasta 60 yari efektigis diminuto di la larjeso di fluvio Yangce til min kam la duimo, e minacis la produktado di elektro e la rekolti en Popul-Republiko Chinia.^[17] Altralatere, severa inundadi eventis dum januaro en Indonezia e Malaizia, ed agosto en Pakistan. Ca lasta afektis 33 milion personi, o 15% de la habitantaro di la lando,^[18] e de la duimo di junio til la 28ma di agosto 2022, plu kam 1000 personi mortabis pro inundadi.^[19]

En Afrika, de la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, Demokratial Republiko Kongo, e produktis 16 morti. Altralatere, este de la kontinento, la regiono nomizita korno di Afrika (Etiopia, Eritrea, Somalia, Kenia) subisis la maxim forta sikeso de lua historio en 70 yari, nome de marto til mayo. Sikesi en la regiono pluforeskis depos la yaro 2020. Cirkume 7 milion bovi mortis en la regiono. To diminutis la produktado di lakto por pueri ed augmentis la desnutrado. Cirkume 18,6 milion individui, di qui cirkume 7,1 milion pueri, subisas severa desnutrado.^[20]

En Usa, che stato Kalifornia - qua havas Mediteranea klimato e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis 4 026 incendii. En Mexikia, la forta sikeso minacis la furniso di aquo en multa urbi.^[21] Altralatere, en diversa stati este de Rokoza Monti - parti de Missouri ed Illinois, Kentucky, parti de Virginia e Westal Virginia e la valo di Las Vegas - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti^[22] ed adminime 37 plusa homi desaparinta.

Multa studii pri klimatala chanjo facabis e publikigabis dum ca yaro, exemple:

• studio publikigita che jurnalo Nature Climate Change ye la 3ma di marto montras ke, pro globala varmesko e desforestigo, 3/4 de la foresto Amazoniana perdabis kapaceso por spontane regenerar su. Ye la 11ma di marto, Braziliana institucuro INPE prizentas satelitala fotografuri montranta la granda nivelo di desforestigo.
• ye la 3ma di junio, studio publikigita dal Usana agenterio NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) montras ke la quanto di karbobioxo che atmosfero nun esas 50% plu granda kam olta dil epoko ante Industriala revoluciono, ed esas simila ad olta qua existis de 4,1 til 4,5 milion yari ante nun, to esas, 421 parti po miliono.^[23]
• studio publikigita ye la 29ma di septembro che revuo Science montras ke l'emiso di metano da petrolal e gasal industrio en tota planeto esas plu multe granda kam komence on pensabis.
• studio publikigita ye la 26ma di oktobro ca yaro che revuo Science Advances montras ke de 1992 til 2013, globala perdaji pro globala varmesko amontas a 16 bilion Usana dolari, exemple pro diminutado di agrokultivala produkturo en tropikala regioni.

Statistiki pri nia planeto, prizentita da NASA ye la 31ma di decembro 2022

Eventi

• 4ma di januaro - La 5 permananta membri di la Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni, en rara konsento, afirmas ke "ne povos vinkesor ula nukleara milito, ed ol nulatempe mustas eventar".^[24]
• 5ma di januaro - Guvernerio di Kazakstan dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro Asqar Mamïn e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto Qasım-Jomart Toqayev removas Nursultan Nazarbayev de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.^[25]
• 7ma di januaro - La quanto di personi infektita da COVID-19 en tota mondo superiras 300 milioni.^[26]
• 8ma di januaro - Che lago dil aquobarilo Furnas, en Minas Gerais, Brazilia, klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.^[27]
• 9ma di januaro - Che quartero Bronx, New York, Usa, incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita.
• 10ma di januaro - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto kordiala de porko genetikale modifikita ad homo.^[28][29]
• 13ma di januaro - En Australia, che urbo Onslow, enrejistresas la maxim varma temperaturo de la historio di la lando: 50,7 °C.^[12]
• 15ma di januaro - Submara volkano Hunga Tonga eruptas en Tonga ed efektigas ondego qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.^[30]
• 23ma di januaro - Eventas stato-stroko en Burkina Faso. Prezidanto Roch Marc Christian Kaboré revokesas ed arestesas.^[31]
• 23ma di januaro - Tropikala tempesto Ana produktas 88 morti en Madagaskar, Malawi e Mozambik.
• 28ma di februaro - La quanto di dozi di vacini aplikita kontre COVID-19 en tota mondo superiras 10 miliardi.
• 30ma di januaro - Eventas legifantal elekti en Portugal. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti.
• 6ma di februaro - Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi, chefo di Islamala Stato mortigesas da Usana trupi dum atako en Siria.
• 4ma di februaro til la 20ma di februaro - Eventas Vintrala Olimpiala Ludi en Beijing, Popul-Republiko Chinia.
• 13ma di februaro - Frank-Walter Steinmeier rielektesas prezidanto di Germania.
• 15ma di februaro - Pluvego sur Petrópolis, Brazilia, produktas plu kam 100 morti, multa desaparinti,^[32] e 269 ter-glitadi. Dum 6 hori la pluvo-quanto atingis 260 milimetri, plu kam la mezavalora quanto expektata por tota monato di februaro.^[5]
• 21ma di februaro - Prezidanto Vladimir Putin de Rusia signatas dekreto agnoskanta la nedependo di Popul-Republiko Lugansk e Popul-Republiko Donetsk.
• 24ma di februaro - Rusia komencas invadar Ukraina.^[33]
• 26ma di februaro - Imran Bukuyev divenas championo dil Absolute Championship Akhmat (MMA) en kategorio ad 57 kg.
• 2ma di marto - Invado di Ukraina da Rusia: Rusa trupi komencas siejar Zaporijjia, ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.^[34]
• 7ma di marto - La quanto di mortinti pro COVID-19 en tota mondo superiras 6 milion individui.^[35]
• 9ma di marto - Invado di Ukraina da Rusia: Chefi di stati di diversa landi kondamnas Rusia pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en Mariupol.^[36]
• 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en Antarktika la restaji dil navo Endurance, komandita dal explorero Ernest Shackleton, qua sinkabis en 1915.^[37]
• 21ma di marto - Aviono Boeing 737 de kompanio China Eastern Airlines iranta de Kunming a Guangzhou falas che montoza regiono Guangxi. Omna ek la 123 pasajeri e 9 kruani mortas.^[38]
• 11ma di aprilo - Shehbaz Sharif, chefo dil opozantaro en la parlamento di Pakistan, elektesas chefministro di la lando, pos ke Imran Ahmed Khan Niazi recevis voto di desfido du dii ante.
• 14ma di aprilo - Invado di Ukraina da Rusia: Rusa navo Moskva sinkesas da Ukrainana mar-armeo.
• 20ma di aprilo - Pro l'invado di Ukraina da Rusia, Rusa e Bielorusa tenisisti exkluzesas pri partoprenar teniso-konkurso di Wimbledon.
• 24ma di aprilo - Emmanuel Macron vinkas la duesma balotado di prezidantal elekto, kontre Marine Le Pen.
• 27ma di aprilo - Centrafrika komencas aceptar bitcoin kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale.
• 9ma di mayo - Mahinda Rajapaksa, chefa ministro di Sri-Lanka, renuncas pos intensa populala protesti.
• 12ma di mayo - Ciencisti montras imajo di nigra truo Sagittarius A*, existanta an la centro di Lakto-Voyo.
• 14ma di mayo - Mohamed bin Zayed Al Nahyan elektesas prezidanto dil Unionita Araba Emirii 1 dio pos la morto dil antea prezidanto Khalifa bin Zayed Al Nahyan.
• 14ma di mayo - Invado di Ukraina da Rusia: Rusa trupi retretas de Harkiv.
• 24ma di mayo - En Uvalde, Texas, Usa, eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.^[39]
• 5ma di junio - En Owo, Nigeria, adminime 50 personi mortigesas en du ataki per bombi e pafado.
• 12ma di junio - Jiří Procházka divenas championo dil UFC
• 13ma di junio - En Delhi, India, kurta cirkuito efektigas fairo en 4-etaja edifico, produktanta 27 morti, 40 vunditi e 29 desaparinti.^[40]
• 14ma di junio - Kanada e Dania paktas pri dividar inter li la teritorio dil insuleto Hans, jacanta inter insulo Ellesmere, en Kanada, e Grenlando.
• 19ma di junio - En Kolumbia, Gustavo Petro vinkas la duesma balotado di prezidantal elekti, e divenas l'unesma sinistrano elektita prezidanto di la lando.
• 22ma di junio - Ter-tremo kun forteso 6.2 che skalo di Richter frapas la frontiero inter Afganistan e Pakistan, e produktas adminime 1000 morti e 1500 plusa homi vundita.^[41]
• 24ma di junio - Polical agado che povra quartero Vila Cruzeiro, norde del Rio de Janeiro rezultas 23 morti.^[42]
• 26ma di junio - Landi de G7 renkontras en Germania por diskutar sancioni kontre Rusia pro l'invado di Ukraina. Li decidas proskriptar importaco di Rusa oro.
• 1ma di julio - Yair Lapid sucedas Naftali Bennett kom chefministro di Israel.
• 7ma di julio - Britaniana chefministro Boris Johnson renuncas, pos serio di renunci di altra membri di lua ministraro.^[43]
• 8ma di julio - Shinzo Abe, ex-chefministro di Japonia, asasinesas per pafo dum diskursado en Nara.
• 11ma di julio - Unesma imaji veninta de kosmala teleskopo James Webb montresas publike. Li montras galaxio nomizita SMACS 0723.
• 12ma di julio - Europana Uniono anuncas ke Kroatia adoptos Euro kom monetaro en 2023.
• 15ma di julio - En Sri-Lanka, prezidanto Gotabaya Rajapaksa renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro Ranil Wickremesinghe indikesas provizore kom prezidanto.
• 18ma di julio - En India eventas prezidantal elekti, e Draupadi Murmu divenas la duesma muliero elektita por la prezidanteso en la lando.
• 22ma di julio - Alihan Suleimanov divenas championo dil ACA (MMA) en kategorio ad 66 kg.
• 24ma di julio - En Kyushu, Japonia, volkano Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.^[44]
• 25ma di julio - Papo Franciskus voyajas a Kanada, ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni.
• 4ma di agosto - Pro la vizito di Usana deputatino Nancy Pelosi a Taiwan, Popul-Republiko Chinia facas la maxim granda militala praktikado de lua historio.
• 7ma di agosto - Gustavo Petro, l'unesma prezidanto di sinistra de Kolumbia, asumas la prezidanteso, sucedanta Iván Duque Márquez.
• 9ma di agosto - James Marape rielektesas chefministro di Papua-Nova-Guinea dal parlamento.
• 12ma di agosto - En Chautauqua, Nova-York, Usa, Salman Rushdie, Britanian-Usana skriptisto naskinta en India, vundesas per kultelo plurafoye ante diskursar che lokala edukerio.
• 15ma di agosto - En Kenia, William Ruto elektesas prezidanto, malgre akuzi pri elektala fraudo.^[45]
• 24ma di agosto - João Manuel Gonçalves Lourenço, prezidanto di Angola, rielektesas kun granda majoritato.
• 27ma di agosto - Magomedrasul Gasanov divenas championo dil ACA en kategorio ad 84 kg.
• 27ma di agosto - Alihan Vahayev divenas championo dil ACA en kategorio til 120 kg.
• 1ma di septembro - Viro probas mortigar per pafado Arjentiniana viceprezidantino Cristina Fernández de Kirchner avan elua rezideyo. La viro, arestita pose da policisti, naskis en Brazilia e portis tatuuri kun temi naziista en lua korpo.^[46]
• 5ma di septembro - Liz Truss divenas chefministrino dil Unionita Rejio.
• 8ma di septembro - Princo Charles de Wals divenas Charles la 3ma di Unionita Rejio pos la morto di ilua matro, rejino Elizabeth la 2ma.
• 12ma di septembro - Azerbaijan atakas pozicioni an la frontiero kun Armenia, proxim urbi Vardenis, Goris, Sotk e Jermuk, ed okupas kelka arei. L'atako produktas la morto di 49 Armeniani e 50 Azerbaijanani.^[47]
• 14ma til la 24ma di septembro - Uragano Fiona frapas Guadelupa, Porto-Riko, Dominikana Republiko, minacas Insuli Turks e Kaikos e frapas Bermuda.^[48] En Porto-Riko ol produktas 8 morti. Dum la nokto di la 24ma di septembro, Fiona frapas Newfoundland, ed efektigas inundado e granda destruktado di proprieti che urbeto Port aux Basques.^[49]
• 17ma di septembro - Invado di Ukraina da Rusia: pos forta kontreatako Ukrainana che l'esto di la lando, Rusia kunvokas rezervo-trupi, e minacas uzar nuklear armi. Usana prezidanto Joe Biden advertas Putin ke ne uzez nuklear armi en Ukraina.^[50]
• 25ma di septembro - Tifono Noru frapas Filipini, e produktas 5 morti e multa destruktado ed inundadi.^[51] Preventive, multa regioni norde de la lando evakuesis ye l'antea dio.^[52]
• 26ma di septembro - Dum probo por krear protekto-sistemo kontre kolizioni di granda asteroidi kontre la Tero, spaconavo DART de Nasa kolizionas sucese kontre asteroido Dimorphos.
• 28ma di septembro - En Donetsk, Luhansk, e parti de Zaporizhzhia e Kherson, regioni este de Ukraina, eventas plebiciti pri lia anexi a Rusia. Per granda majoritati - 99,23%, 98,42%, 93,11% e 87,05%, rispektive - l'anexo aprobesas, tamen kun plu kam 75% de absenteso. Ca plebiciti judikesas kom simuli da Europana Uniono ed Usa.^[53]
• 30ma di septembro - Per dekreto, Vladimir Putin signatas pakti qui anexas regioni Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia e Kherson, este de Ukraina.^[54]
• 1ma di oktobro - Che stadio Kanjuruhan, en Malang, Indonezia, eventas violentoza tumulto pos futbalo-partio, qua rezultas 182 morti.^[55]
• 5ma di oktobro - Membri de ONEP decidas diminutar diala produktado di petrolo per 2 milion bareli, afektanta tota mondo.
• 7ma til la 10ma di oktobro - Tropikala tempesto Julia trairas Karibia, frapanta Trinidad e Tobago, Aruba, Bonaire, Kuracao, la nordo di Venezuela e Kolumbia, e pluforteskas e ter-venas kom uragano en Nikaragua, frapanta anke Panama, Honduras, Guatemala e Mexikia kom uragano til la 10ma di oktobro. En tota ca landi ol asociesas kun violentoza tempesti qui efektigas fango-glitadi e produktas entote 76 morti.^[56]
• 8ma di oktobro - Explozo che ponto liganta Krimea a Rusia interuptas terala komuniko inter la du teritorii.^[57]
• 20ma di oktobro - Pos guvernala krizo, Liz Truss renuncas 45 dii pos asumar kom chefministrino di Unionita Rejio.^[58]
• 25ma di oktobro - Rishi Sunak divenas chefministro di Unionita Rejio.
• 26ma di oktobro - Pafado mortigas adminime 15 shia-pilgrimanti en Shiraz, Iran.
• 28ma di oktobro - Elon Musk anuncas ke lu kompris Twitter.
• 29ma di oktobro - Adminime 156 personi mortas e 152 plusa homi vundesas pro pelmelo dum Halloween-festo en Seou, Sud-Korea.
• 29ma di oktobro - Atako da terorista grupo Al-Shabaab en Somalia produktas 100 morti e cirkume 300 plusa homi vundita.
• 30ma di oktobro - En Brazilia, eventas la duesma balotado por prezidanto, e Luiz Inácio Lula da Silva vinkas Jair Bolsonaro.
• 30ma di oktobro - Ponto krulas en Gujarat, India, e produktas adminime 141 morti.
• 11ma di novembro - invado di Ukraina da Rusia: Ukrainana trupi rikaptas Kerson, la maxim granda urbo kaptita da Rusia dum l'invado.
• 13ma di novembro - Nataša Pirc Musar elektesas kom unesma muliero prezidanto di Slovenia.
• 16ma di novembro - Lanseso di Artemis 1: depos 50 yari de la lasta misiono Apollo, NASA sendas senkrua kosmoprobilo Orion ad orbito di la Luno, kom parto de la misiono Artemis.^[59]
• 20ma di novembro til la 18ma di decembro - Eventas Mondala Kupo di Futbalo en Katar. Arjentinia vinkas Francia en la lasta partio, e vinkas la Kupo triesmafoye en la historio.
• 20ma di novembro - Pafado en geya drinkerio en Colorado Springs, Kolorado, produktas 5 morti e 25 plusa homi vundita.
• 21ma di novembro - Ter-tremo kun forteso 5.6 che skalo di Richter frapas Java, Indonezia e produktas adminime 252 morti.^[60]
• 25ma di novembro - En Aracruz, Brazilia, 16-yar-evanta studianto eniras pafante en du skoli e produktas 3 morti e 13 plusa personi vundita.
• 28ma di novembro - Ter-glitado che choseo BR-376, proxim municipo Guaratuba, Paraná, Brazilia, produktas adminime 30 personi desaparinta.^[61]
• 7ma di decembro - Kongreso di Peru revokas prezidanto José Pedro Castillo Terrones pos ke ilu probis facar stato-stroko. Viceprezidantino Dina Boluarte asumas la povo.^[62]
• 17ma di decembro – Leo Varadkar sucedas Micheál Martin kom chefministro di Republiko Irlando.
• 24ma di decembro - Koalisuro di tri partisi che parlamento di Fidji elektas Sitiveni Rabuka kom chefministro.
• 28ma di decembro - Usa ed altra landi itere adoptas restrikti por flugi venanta de Popul-Republiko Chinia e Japonia, pro nova erupto di viruso KOVID-19, qua produktabas dozeni di mortala kazi omnadie en granda urbi Chiniana.

Naski

Morti

Richard Leakey

• 2ma di januaro - Richard Leakey, Keniana paleontologiisto (n. 1944)^[63]
• 3ma di januaro - Viktor Saneyev, Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)^[64]
• 5ma di januaro - Mircea Stoenescu, Rumana futbalisto (n. 1943)^[65]
• 6ma di januaro - Sidney Poitier, Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)^[66]
• 6ma di januaro - Peter Bogdanovich, Usana filmifisto (n. 1939)^[67]
• 9ma di januaro - Toshiki Kaifu, chefministro di Japonia (n. 1931)^[68]
• 9ma di januaro - Bob Saget, Usan aktoro e komediisto (n. 1956)^[69]
• 10ma di januaro - Øystein Lønn, Norvegiana skriptisto (n. 1936)^[70]

Ernest Shonekan

• 11ma di januaro - Ernest Shonekan, prezidanto di Nigeria (n. 1942)^[71]
• 16ma di januaro - Ibrahim Boubacar Keïta, chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)^[72]
• 18ma di januaro - Yvette Mimieux, Usan aktorino (n. 1942)
• 20ma di januaro - Elza Soares, Braziliana kantistino (n. 1930)
• 20ma di januaro - Meat Loaf, Usana kantisto (n. 1947)
• 23ma di januaro - Thierry Mugler, Franca modisto (n. 1948)
• 23ma di januaro - Keto Losaberidze, Gruziana-Sovietiana arkpafistino (n. 1949)
• 2ma di februaro - Monica Vitti, Italian aktorino (n. 1931)^[73]
• 3ma di februaro - Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi, 2ma kalifo de Islamana Stato (n. 1976)^[74]

Kristos Sartzetakis

• 3ma di februaro - Kristos Sartzetakis, 4ma prezidanto di Grekia (n. 1929)^[75]
• 8ma di februaro - Luc Montagnier, Franca virologiisto, Nobel-laureato (n. 1932)^[76]
• 10ma di februaro - Manuel Esquivel, chefministro di Belize (n. 1940)^[77]
• 16ma di februaro - Amos Sawyer, provizora prezidanto di Liberia (n. 1945)
• 20ma di februaro - Oleksandr Sydorenko, Ukrainana natisto, Olimpiala championo (n. 1960)
• 28ma di februaro - Abuzed Omar Dorda, prezidanto di Libia (n. 1944)^[78]

Muhammad Rafiq Tarar

Taylor Hawkins

• 7ma di marto - Muhammad Rafiq Tarar, prezidanto di Pakistan (n. 1929)^[79]
• 11ma di marto - Rupiah Banda, prezidanto di Zambia (n. 1937)^[80]
• 12ma di marto - Karl Offmann, prezidanto di Maurico (n. 1940)^[81]
• 13ma di marto - William Hurt, Usan aktoro (n. 1950)^[82]
• 19ma di marto - Shahabuddin Ahmed, prezidanto di Bangladesh (n. 1930)^[83]
• 21ma di marto - Soumeylou Boubèye Maïga, chefministro di Mali (n. 1954)
• 21ma di marto - Yvan Colonna, Franca-Korsikana aktivisto (n. 1960)
• 25ma di marto - Taylor Hawkins, Usana kantisto (n. 1972)
• 27ma di marto - Ayaz Mutalibov, prezidanto di Azerbaijan (n. 1938)
• 31ma di marto - Georgi Atanasov, chefministro di Bulgaria (n. 1933)
• 2ma di aprilo - Emerik Bernard, Sloveniana piktisto (n. 1937)
• 3ma di aprilo - Lygia Fagundes Telles, Braziliana skriptistino (n. 1918)^[84]
• 4ma di aprilo - Django Sissoko, chefministro di Mali (n. 1948)
• 5ma di aprilo - Sidney Altman, Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)^[85]
• 6ma di aprilo - Nergüin Enhbat, Mongoliana boxisto (m. 2022)
• 7ma di aprilo - Dušan Čkrebić, chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927)
• 9ma di aprilo - Jack Higgins, Angla skriptisto (n. 1929)
• 13ma di aprilo - Freddy Rincón, Kolumbiana futbalisto (n. 1966)^[86]
• 21ma di aprilo - Mwai Kibaki, prezidanto di Kenia (n. 1931)^[87]
• 21ma di aprilo - Jacques Perrin, Franc aktoro e filmifisto (n. 1941)
• 23ma di aprilo - Arno Hintjes, Belga kantisto e muzikisto (n. 1949)
• 7ma di mayo - Yuri Averbah, Rusa shakoludisto (n. 1922)

Leonid Kravchuk

• 10ma di mayo - Leonid Kravchuk, prezidanto di Ukraina (n. 1934)^[88]
• 13ma di mayo - Khalifa bin Zayed Al Nahyan, prezidanto di Unionita Araba Emirii (n. 1948)^[89]
• 13ma di mayo - Ben Roy Mottelson, Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926)
• 17ma di mayo - Vangelis, Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943)
• 26ma di mayo - Ciriaco De Mita, prezidanto di Italia (n. 1928)
• 26ma di mayo - Ray Liotta, Usan aktoro (n. 1954)^[90]
• 28ma di mayo - Evaristo Carvalho, chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941)
• 28ma di mayo - Bujar Nishani, prezidanto di Albania (n. 1966)^[91]

Milton Gonçalves

• 30ma di mayo - Milton Gonçalves, Brazilian aktoro (n. 1933)
• 30ma di mayo - Boris Pahor, Sloveniana skriptisto (n. 1913)^[92]
• 9ma di junio - Matt Zimmerman, Kanadan aktoro (n. 1928)
• 17ma di junio - Jean-Louis Trintignant, Franc aktoro (n. 1930)
• 21ma di junio - Dragan Tomić, provizora prezidanto di Serbia (n. 1936)
• 22ma di junio - Jüri Tarmak, Estoniana-Sovietiana atleto (n. 1946)
• 3ma di julio - Robert Curl, Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)^[93]
• 6ma di julio - James Caan, American actor (n. 1940)^[94]
• 7ma di julio - Jacob Nena, prezidanto di Mikronezia (n. 1941)^[95]
• 8ma di julio - Shinzo Abe, chefministro di Japonia (n. 1954)^[96]
• 8ma di julio - José Eduardo dos Santos, prezidanto di Angola (n. 1942)^[97]
• 8ma di julio - Luis Echeverría Álvarez, prezidanto di Mexikia (n. 1922)^[98]
• 14ma di julio - Francisco Morales Bermúdez, chefa ministro e prezidanto di Peru (n. 1921)^[99]

Claes Oldenburg

• 18ma di julio - Claes Oldenburg, Sueda-Usana skultisto (n. 1929)
• 25ma di julio - David Trimble, Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato (n. 1944)^[100]
• 31ma di julio - Fidel Valdez Ramos, prezidanto di Filipini (n. 1928)^[101]
• 5ma di agosto - Jô Soares, Braziliana komediisto, aktoro, skriptisto e televiziono-prizentisto (n. 1938)^[102]
• 7ma di agosto - Ezekiel Alebua, chefministro di Insuli Salomon (n. 1947)
• 8ma di agosto - Olivia Newton-John, Angla-Australiana kantistino, kompozistino, aktorino e politikal aktivistino (n. 1948)^[103]
• 12ma di agosto - Wolfgang Petersen, Germana filmifisto e cenaristo (n. 1941)
• 14ma di agosto - Stefan Gierowski, Polona piktisto (n. 1925)^[104]
• 16ma di agosto - Joseph Henry Delaney, Angla skriptisto (n. 1945)^[105]

Mihail Gorbachyov

• 30ma di agosto - Mihail Sergeyevich Gorbachyov, lasta chefo di Soviet-Uniono (n. 1931)^[106]
• 2ma di septembro - Frank Donald Drake, Usan astronomo e astrofizikisto (n. 1930)
• 8ma di septembro - Rejino Elizabeth la 2ma dil Unionita Rejio (n. 1926)^[107]
• 11ma di septembro - Alain Tanner, Suisa filmifisto (n. 1929)
• 13ma di septembro - Jean-Luc Godard, Franca-Suisiana filmifisto (n. 1930)^[108]
• 14ma di septembro - Irene Papas, Greka cinem-aktorino^[109] (n. 1926)

Saul Kripke

• 15ma di septembro - Saul Kripke, Usana filozofo e logikisto (n. 1940)
• 19ma di septembro - Valeri Polyakov, Rusa kosmonauto (n. 1942)
• 23ma di septembro - Louise Fletcher, Usan aktorino (n. 1934)
• 24ma di septembro - Hudson Austin, militisto e chefo di guvernerio di Grenada (n. 1938)
• 28ma di septembro - Coolio, Usana kantisto ed aktoro (n. 1963)
• 2ma di oktobro - Éder Jofre, Braziliana boxisto (n. 1936)^[110]
• 4ma di oktobro - Loretta Lynn, Usana kantisto e kompozisto (n. 1932)
• 9ma di oktobro - Bruno Latour, Franca filozofo, antropologo e sociologo (n. 1947)^[111]
• 17ma di oktobro - Younoussi Touré, chefa ministro di Mali (n. 1941)
• 26ma di oktobro - Pierre Soulages, Franca piktisto, imprimisto e skultisto (n. 1919)

Jerry Lee Lewis

• 28ma di oktobro - Jerry Lee Lewis, Usana kantisto e muzikisto (n. 1935)^[112]
• 4ma di novembro - Balakh Sher Mazari, provizora chefministro di Pakistan (n. 1928)
• 5ma di novembro - Karmenu Mifsud Bonnici, chefministro di Malta (n. 1933)^[113]
• 6ma di novembro - Edward C. Prescott, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1940)^[114]
• 9ma di novembro - Gal Costa, Braziliana kantistino (n. 1945)^[115]
• 9ma di novembro - Rolando Boldrin, Braziliana kantisto, kompozisto e televiziono-prizentisto (n. 1936)^[116]
• 16ma di novembro - Isabel Salgado, Braziliana volebalistino (n. 1960)

Pablo Milanés

• 22ma di novembro - Pablo Milanés, Kubana kantisto, kompozisto e muzikisto (n. 1943)
• 22ma di novembro - Erasmo Carlos, Braziliana kantisto e kompozisto (n. 1941)
• 25ma di novembro - Irene Cara, Usana kantistino, kompozistino ed aktorino (n. 1959)^[117]
• 30ma di novembro - Jiang Zemin, chefo di Komunista partiso e prezidanto di Popul-Republiko Chinia (n. 1926)^[118]
• 5ma di decembro - Kirstie Alley, Usan aktorino (n. 1951)
• 6ma di decembro - Adolfas Šleževičius, chefministro di Lituania (n. 1948)^[119]
• 17ma di decembro - Nélida Piñon, Braziliana skriptisto (n. 1937)
• 18ma di decembro - Lando Buzzanca, Italian aktoro (n. 1935)^[120]

Pelé

• 29ma di decembro - Edson Arantes do Nascimento (Pelé), Braziliana futbalisto (n. 1940)^[121]
• 29ma di decembro - Vivienne Westwood, Britaniana modisto (n. 1941)
• 29ma di decembro - Edgar Savisaar, provizora chefministro di Estonia (n. 1950)^[122]
• 31ma di decembro - Papo Benediktus la 16ma (n. 1927)^[123]

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Alain Aspect, John Clauser, Anton Zeilinger^[124]
• Kemio: Carolyn Bertozzi, Morten P. Meldal, Karl Barry Sharpless^[125]
• Fiziologio o Medicino: Svante Pääbo^[126]
• Literaturo: Annie Ernaux^[127]
• Paco: Ales Bialiatski, Societo Memorial, Centro por Civila Liberesi
• Ekonomiko: Ben Shalom Bernanke, Douglas Diamond, Philip Hallen Dybvig