12. öldin

12. öldin er tímabilið frá upphafi ársins 1101 til loka ársins 1200.

Árþúsund:	2. árþúsundið
Aldir:	11. öldin · 12. öldin · 13. öldin
Áratugir:	1101–1110 · 1111–1120 · 1121–1130 · 1131–1140 · 1141–1150 1151–1160 · 1161–1170 · 1171–1180 · 1181–1190 · 1191–1200
Flokkar:	Fædd · Dáin · Stofnað · Lagt niður

Atburðir og aldarfar

Bygging gotnesku dómkirkjunnar Notre Dame í París hófst árið 1163 í valdatíð Loðvíks unga sem tókst naumlega að sleppa undan her Seljúktyrkja þar sem hann fór fyrir frönskum her í Annarri krossferðinni í Sýrlandi árið 1147. Krossferðin endaði illa og Loðvík sneri heim með her sinn tveimur árum síðar.

• Öldin er hluti hámiðalda, ásamt 11. og 13. öld.
• Bernharður frá Clairvaux stofnaði klaustrið í Clairvaux 1115 sem hafði mikil áhrif á klausturlifnað. Sistersíanareglan, angi af reglu heilags Benedikts, óx hratt alla öldina.
• Krossferðir stóðu sem hæst á þessari öld. Konungsríkið Jerúsalem hafði verið stofnað í kjölfar Fyrstu krossferðarinnar 1099 og stóð þar til það beið ósigur fyrir Saladín soldán í orrustunni við Hattin 1187.
• Fyrstu riddarareglurnar urðu til í tengslum við krossferðirnar.
• Endurheimt Spánar úr höndum mára hélt áfram. Portúgal varð sjálfstætt konungsríkis undir stjórn Afonsos 1. eftir orrustuna við Ourique 1139. Í Marokkó náðu Almóhadar völdum af Almoravídum um miðja öldina.
• Átökin við hinn íslamska heim og aukin samskipti við Austrómverska ríkið leiddu til enduruppgötvunar texta klassískrar fornaldar og hefur það verið kallað tólftu aldar endurreisnin sem var undanfari ítölsku endurreisnarinnar á 14. öld.
• Um miðja öldina hófst gotneskur stíll í byggingarlist í Frakklandi sem tilraun til að skapa mynd af hinni himnesku Jerúsalem á jörðu.
• Kaþólska kirkjan sóttist eftir auknu sjálfsforræði gagnvart veraldlegum höfðingjum varðandi skipan embætta, málefni klerka og forráð kirkjujarða í kjölfar sáttagerðarinnar í Worms 1122. Deilur Hinriks 2. og Thomas Becket í Englandi sem leiddu til morðsins á Becket 1170 voru angi af þessu líkt og staðamálin fyrri sem Þorlákur helgi Þórhallsson hóf á Íslandi 1179.
• Norski innanlandsófriðurinn hófst við lát Sigurðar Jórsalafara 1130 og lauk að mestu með sigri birkibeina og konungdæmi Sverris Sigurðssonar árið 1184.
• Í Kína missti Songveldið norðurhluta Kína til Jursjena sem stofnuðu þar Jinveldið 1115. Í suðurhlutanum kom Songveldið á fót fyrsta fasta herflota Kína sem sigraði stærri flota Jinveldisins í orrustunni við Tangdao á Jangtsefljóti 1161, meðal annars með því að nota sprengjur með byssupúðri sem varpað var á skip óvinanna með valslöngvum.

Ár 12. aldar

• s
• r
• b

12. öldin: Ár og áratugir

1091–1100	1091	1092	1093	1094	1095	1096	1097	1098	1099	1100
1101–1110	1101	1102	1103	1104	1105	1106	1107	1108	1109	1110
1111–1120	1111	1112	1113	1114	1115	1116	1117	1118	1119	1120
1121–1130	1121	1122	1123	1124	1125	1126	1127	1128	1129	1130
1131–1140	1131	1132	1133	1134	1135	1136	1137	1138	1139	1140
1141–1150	1141	1142	1143	1144	1145	1146	1147	1148	1149	1150
1151–1160	1151	1152	1153	1154	1155	1156	1157	1158	1159	1160
1161–1170	1161	1162	1163	1164	1165	1166	1167	1168	1169	1170
1171–1180	1171	1172	1173	1174	1175	1176	1177	1178	1179	1180
1181–1190	1181	1182	1183	1184	1185	1186	1187	1188	1189	1190
1191–1200	1191	1192	1193	1194	1195	1196	1197	1198	1199	1200
1201–1210	1201	1202	1203	1204	1205	1206	1207	1208	1209	1210