Блатец

Блатец — село во Општина Виница, оддалечено 10 километри од градот Виница. Ова е најголемото село во општината.

Блатец
Поглед на селото Блатец
Блатец Местоположба на Блатец во Македонија Блатец на карта
Координати 41°50′16″N 22°34′13″E
Регион	Источен Регион
Општина	Виница
Население	896 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	2314
Повик. бр.	+38933
Шифра на КО	05001
Надм. вис.	710 м
Мреж. место	Блатец
Блатец на општинската карта Атарот на Блатец во рамките на општината
Блатец на Ризницата

До 2004 година, селото претставувало административно седиште на поранешната истоимена општина.

Географија и местоположба

Поглед кон Блатец

Блатец се наоѓа во југоисточниот дел на Кочанската Котлина. Лежи во северното подножје на планината Плачковица, на работ меѓу планинската падина и благо наведнатата езерска површина од некогашното Виничко-Кочанско езеро на надморска височина од 710 метри. Расположено е од двете страни на реката Блатешница. Бидејќи езерската површина на која лежи Блатец е благо наведната, оддалеку куќите изгледаат една над друга.^[2]

Историја

Стопанство

Селото има мошне голем атар, којшто зафаќа простор од 77,5 км². На него доминираат шумите на површина од 4.625,2 ха, обработливото земјиште зафаќа површина од 1.297,6 ха, а на пасиштата отпаѓаат 546,8 ха. Во однос на земјоделството, населбата има мешовита функција.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 2.911 —     1953 3.241 +11.3% 1961 1.969 −39.2% 1971 1.813 −7.9% 1981 1.728 −4.7%	Година Нас. ±% 1991 1.659 −4.0% 1994 1.533 −7.6% 2002 1.594 +4.0% 2021 896 −43.8%

Според податоците на бугарскиот етнограф Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, селото имало 4.040 жители, од кои 3.000 Турци, 960 Македонци и 80 Роми.^[4] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Блатец имало 1.120 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.^[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 1.550 Турци и 850 Македонци.^[6]

Во 1953 година, 63% од вкупното население го сочинувале Турци, кои во средината на 50-тите години најголем дел се иселиле во Турција. Според пописот од 2002 година живеат во 498 семејства со 1.594 жители, сите Македонци христијани.^[7][8]

Голем дел од населението на Блатец сезонски работи и живее во Италија.^[9][10] Во последните 50 години населението на селото Блатец се преполовило.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 896 жители, од кои 847 Македонци, 2 Албанци, 1 Србин, 4 останати и 42 лица без податоци.^[11]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	4.040	1.120	2.911	3.241	1.969	1.813	1.728	1.659	1.533	1.594	896

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Родови

Црквата „Св. Илија“ во Блатец

Блатец денес, во целост е населено со родови на Македонци од православна христијанска вероисповед, од кои дел се старинци кои живеат уште од времето на отоманското владеење, а дел се подоцна доселени по 1955 година^[16]. Стари македонски родови во Блатец се: Стаменовци, Мишовци, Вачковци, Смилјановци, Кацарци, Дунѓерци, Калајџивци, Самарџивци и Грнчарци при што сите слават Воведение на пресвета Богородица; Најчовци, Синадинци, Чорбаџици и Петковци слават Свети Атанасиј; Јанкуловци, Мутавџици, Маљаци, Стојмирци и Босаци слават Свети Никола; Куткуданци, Кљукарци и Муарудци слават Св. Архангел; Димовци слават Митровден^[16]. За сите овие македонски родови постои предание дека се доселени претежно во првата половина на XIX век, од различни селишта во непосредната околина на денешното село, имено родот Мутавџици се доселиле од месноста Вигни на Плачковица, останите од месностите Селиште, Спас, Садово, Мојмија, св. Недела, Црквиште каде по предание порано имало по неколку „каурски куќи“^[16], што упатува дека најверојатно овие родови се староседелци, а со надоаѓањето на турските родови во минатото се повлекле како сточари во поближните планински месности. Подоцна, во периодот од 1955 до 1959 година, на куќите и имотите на иселените турски родови во Блатец се доселени и македонски родови од пет села во Кочанската Котлина: Лаки, Пекљани, Трсино, Драгобраште и Калиманци (околу 100 куќи), а има и од Беровско, Делчевско и Кривопаланечко (околу 40 куќи)^[16].

Самоуправа и политика

Во 1996 г. Блатец бил административен центар наистоимената општина, составна од селата Блатец и Липец, која се оддвојила од Општината Виница. Во 2002 г. според новите административни поделби општината Блатец повторно станува дел од Општина Виница.^[17]

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 330 и 331 според Државната изборна комисија, сместени во месна заедница и основното училиште.^[18]

На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.241 гласач.^[19]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[20]

• Грамади — населба со некропола од римското време;
• Ирин Дол — могила од римското време;
• Калајџиево — населба и могила од римското време;
• Калe — градиште од римското време;
• Мојмија — тумул од железното време и доцноантичка населба;
• Рачи Брдо — могила од римското време;
• Света Недела — могила од римското време;
• Селиште — населба од римското време;
• Црквиште — населба од доцноримското време; и
• Чуката — могила од римското време.

Цркви

• Црква „Св. Илија - главната селска црква;
• Црква „Св. Кирил и Методиј - црква во изградба;

Редовни настани

• 28 август — Голема Богородица, ден на ослободување на Блатец.

Личности

• Даниел Јовановски — Гинисов рекордер во јадење отровни пајаци.
• Блаже Анакиевски — копаничар
• Герасим — војвода на ВМРО^[21]
• Мице Блатцалијата (? - ?) — македонски револуционер
• Лела Дакиќ — учесник во НОВ на Македонија
• Митко Илиевски (р. 1924) — македонски филозоф
• Радојка Дончева (р. 1950) — македонска градежна инженерка и универзитетска професорка

Култура и спорт

Во Блатец постои основно училиште Кочо Рацин. Верскиот објект е црква посветена на св. Пророк Илија.

Иселеништво

Блатец во последните години силно се празни, поради лоша економска состојба, над 700 млади луѓе се иселени од Блатец во Италијанското гратче Канели. Од 400 ученици во 1995 година, во 2000 останале само 130.^[22]

Ова село во минатото било населено со мнозински турско население. Но тие до 1959 година се иселиле во Турција. Во 1926 година во Турција се иселиле околу 40 семејства, додека од 1955 до 1959 година се иселиле 380 семејства. Потомците на иселените Турци од ова село се наоѓаат во Истанбул, Измир и Бурса.^[16]

Поврзано

• Општина Блатец
• Блатец (Сливенска област)
• Блатец (Ќустендилска област)
• Блатец (Чешка)