Фариш

Фариш (во минатото Вариш) — село во областа Раец, во Општина Кавадарци, на патот помеѓу градовите Кавадарци и Прилеп.

Фариш
Воздушен поглед на селото Фариш
Фариш Местоположба на Фариш во Македонија Фариш на карта
Координати 41°27′13″N 21°48′02″E
Регион	Вардарски
Општина	Кавадарци
Област	Раец
Население	9 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1423
Повик. бр.	043
Шифра на КО	11043
Надм. вис.	415 м
Слава	Петковден
Фариш на општинската карта Атарот на Фариш во рамките на општината
Фариш на Ризницата

Потекло и значење на името

Воздушен поглед на селото со селската црква

Името на селото се сретнува во овој облик уште во XVI век (1568-69 г.) во турски документи, а неговото значење се поврзува со личното име Фар(-е, -о) што доаѓа од Теохар или Теофар или пак заемка од романскиот јазик „фар“ за светилник. Како други варијанти на името што се појавувале биле Вариш, но и Варије како што го споменал Евлија Челебија.^[2]

Географија и местоположба

Фариш се наоѓа во крајниот северозападен дел на Општина Кавадарци, од левата страна на реката Раец, а чиј атар се допира со подрачјата на општините Чашка, Росоман и Прилеп.^[3] Селото е ридско и се наоѓа на надморска височина од 415 метри. Од градот Кавадарци е оддалечено 22 километри.^[3]

До селото води локален асфалтен пат, кој се двои од А3.

Селото се наоѓа на левиот (присоен) брег на Селска Река, на устието со Скакало, која е притока на реката Раец, пред самата Дреновска Клисура. Водата за пиење во минатото доаѓала од селските чешми и изворите како Селиште, Љиљанина Круша, Мицово и Јанково Кладенче.^[4]

Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Којов Рид, Прогоњта, Фалашково, Стража, Црвен Камен, Смраделок, Даброво Брдо и Дабрави.^[4]

Се состои од четири маала: Горно, Крстевско, Долно и Ракатско Маало.^[4]

Историја

Селото е основано во XIX век, кога жителите на поранешното село Вариш Дервен се раселени под притисок од страна на Арнаутите.^[4]

Во Првата балканска војна, од селото имало еден доброволец кој бил дел од Македонско-одринските доброволни чети.^[5]

Македонскиот револуционер Пере Тошев бил убиен на 4 мај 1912 година во Дреновската Клисура, на пат од Градско кон Прилеп. Бил погребан на селските гробишта во Фариш во црквата „Св. Богородица“. Во 1994 година, неговите коски биле однесени црквата „Св. Благовештение“ во Прилеп.

Стопанство

Атарот на селото зафаќа простор од 16,2 километри квадратни. На него преовладуваат пасиштата на површина од 946 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 278 хектари, а на шумите отпаѓаат 186 хектари.^[3]

Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција.^[3]

Во отоманскиот период, селаните биле чифлигари, но се занимавале и со сточарство, а од 1905 година најголемиот дел биле слободни селани. Селото било познато и по филитни плочи за покривање на куќите, кои се ваделе од долината на Скакало, над водопадот.^[4]

Голем дел од селаните оделе на печалба во Романија и во Северна Америка.^[4]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 280 —     1953 266 −5.0% 1961 253 −4.9% 1971 166 −34.4% 1981 134 −19.3%	Година Нас. ±% 1991 54 −59.7% 1994 41 −24.1% 2002 23 −43.9% 2021 9 −60.9%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Фариш живееле 500 жители, сите Македонци.^[6]

Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Фариш имало 416 жители, сите Македонци под врховенството на Бугарската егзархија.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 300 Македонци.^[8]

Од Фариш се иселил значителен број од населението и селото преминало од средно во мало село. Така, во 1961 година селото броело 253 жители, а во 1994 година 41 жител, од кои 39 биле Македонци и двајца жители Срби.^[3]

Според пописот од 2002 година, во селото живееле 23 жители, сите Македонци.^[9]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 9 жители, од кои 7 Македонци, 1 Србин и 1 лице без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	500	416	280	266	253	166	134	54	41	23	9

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Фариш е македонско село.

Според истражувањата од почетокот на 1920-тите години, во селото биле застапени следниве родови:^[4]

• Староседелци: Јосифовци (1 к.), Басаровци (2 к.), Опеловци (66 к.), Мекевци (4 к.), Матовци (3 к.), Бадовци (4 к.), Крстевци (6 к.), Галевци (2 к.), Мркевци (1 к.) и Јанковци (5 к.).
• Постари доселеници: Ракачани (4 к.), доселени се од селото Ракле во средината на XIX век, Дановци (5 к.) доселени се од некое село во Дебарско во средината на XIX век (некои сметаат дека се Мијаци), Ѓошевци (1 к.) доселени се од блиското село Житолуп (сега селиште), Терзијовци (2 к.) доселени се од велешкото село Степанци, Цветковци (1 к.) потекнуваат од домазет Цветко кој дошол од селото Мрамор (сега селиште).
• Понови доселеници: Пацевци Ораовечки (2 к.), доселени од Раец околу 1890 година, а по потекло од Мрзен Ораовец, Чундевци (1 к.), доселени од Никодин во 1894 година, Силогијовци (1 к.), доселени од Попадија во 1906 година, а таму дошле од Јасеново во 1860 година и Гргљевци (1 к.), дошле од Радобил во 1920 година.

Иселеништво

Во текот на 1970-тите и 1980-тите години, од селото е забележано масовно иселување кон поголемите градови, главно Кавадарци и Прилеп.

Самоуправа и политика

На крајот од XIX век, Фариш било село во Тиквешката Каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Кавадарци, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Кавадарци.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кавадарци. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кавадарци.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Дреново, во која покрај селото Фариш се наоѓале селата Возарци, Брушани, Галиште, Грбовец, Дебреште, Добротино, Драдња, Дреново, Кесендре, Мрзен Ораовец, Праведник, Раец, Шешково и Шивец. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Раец, во која влегувале селата Кесендре, Раец и Фариш.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0697 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на кулата.^[15]

Во вториот круг на претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.^[16] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 13 гласачи.^[17]

Културни и природни знаменитости

Главната селска црква „Св. Богородица“

Археолошки наоѓалишта^[18]

• Дабица — некропола од римско време;
• Св. Богородица — осамен наод од римско време;
• Селиште — населба од доцноантичко време; и
• Стража — утврдена населба од доцноантичко време.

Цркви^[19]

• Црква „Св. Богородица“ — главна селска црква изградена најдоцна во 1873 година.

Реки^[20]

• Фаришка Река; и
• Раец.

Редовни настани

Слави^[4]

• Петковден — главна селска слава.

Личности

Починати во Фариш

• Ило Костов (1921-1943) — македонски партизан

Галерија

• 
  Сретселото
• 
  Куќи во селото
• 
  Куќи во селото
• 
  Улица низ селото